Εικοσιδύο μήνες μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, πυκνώνουν και γίνονται όλο και πιο επίσημες οι φωνές, που κάνουν όλο και πιο ευθέως λόγο για τη διαμόρφωση μιας «αδιέξοδης κατάστασης» στο ουκρανικό μέτωπο. Ενισχύεται η εκτίμηση και εντός ευρωατλαντικών / αμερικανικών κέντρων ισχύος ότι η Ουκρανία δεν έχει τις δυνατότητες να ανακτήσει τις περιοχές που έχει απωλέσει και ότι ίσως δεν θα μπορέσει καν να αποφύγει και επιπλέον σημαντικές εδαφικές απώλειες εφόσον συνεχιστεί ο πόλεμος (υπό τις παραδοχές που διεξάγεται μέχρι τώρα). Η ηχηρή αποτυχία της λεγόμενης ουκρανικής αντεπίθεσης του περασμένου καλοκαιριού να διασπάσει τις ρωσικές αμυντικές γραμμές είναι ο άμεσος λόγος πίσω από την ισχυροποίηση αυτών των απόψεων και πάει να γίνει απ’ ότι φαίνεται σημείο καμπής της εξέλιξης του πολέμου. Αρκεί κανείς να δει τον ρυθμό των εξελίξεων για να αποκτήσει μια αίσθηση της κατεύθυνσής τους. Από τις ανεπίσημες βολιδοσκοπικές προτροπές Γιένσεν (στενού συνεργάτη του γ.γ. του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ) προς την ουκρανική ηγεσία να διαπραγματευτεί με τη Ρωσία παραχωρώντας εδάφη, έως τις πρόσφατες επίσημες εκτιμήσεις του ίδιου του γ.γ. ότι «πρέπει η συμμαχία να προετοιμαστεί για κακά νέα από το ουκρανικό μέτωπο», η πορεία είχε πολλούς σταθμούς προετοιμασίας του εδάφους. Ανάμεσά τους και αμερικανικοί χειρισμοί-«αδειάσματα» (εμείς δεν παρεμβαίνουμε, η Ουκρανία πρέπει να αποφασίσει μόνη της για τους όρους διαπραγμάτευσης!), συνοδευόμενοι από σωρεία μηνυμάτων ότι ο Ζελένσκι έχει γίνει επαχθές βάρος συναντώντας πλέον κλειστές πόρτες όλο και πιο συχνά και που έφτασε η ώρα των «αποκαλύψεων» σχετικά με την γενικευμένη διαφθορά του καθεστώτος του. Εξάλλου, εσχάτως με τις δηλώσεις του αρχηγού των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων Ζαλούζνι ότι ο πόλεμος οδηγείται σε αδιέξοδο, αρχίζουν να προθερμαίνονται και πιθανοί αντικαταστάτες. Όμως το κρίσιμο ζήτημα είναι τώρα άλλο. Επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά ότι η εμπλοκή σε μια τέτοια σύγκρουση είναι δυσανάλογα ευκολότερη από την απεμπλοκή με όσα την περιπλέκουν.
Δύσκολοι κόμποι και αβέβαιες προοπτικές επίλυσης
Ο πόλεμος δεν μπορεί να συνεχιστεί έτσι για πολύ. Γίνεται όλο και πιο φανερό ότι κινδυνεύει να εξελιχθεί σε φιάσκο για τις ΗΠΑ / Δύση. Όμως από την άλλη πλευρά δεν είναι καθόλου εύκολη και η απεμπλοκή τους. Πρώτα απ’ όλα γιατί η σύγκρουση με τη Ρωσία δεν προκλήθηκε από αμερικανικής πλευράς μόνο για την Ουκρανία και τη θέση της δίπλα στη Ρωσία αλλά αποτέλεσε το όχημα για να εξασφαλιστεί η επιβολή των θελήσεων των ΗΠΑ επί της «Ευρώπης». Επί της Γερμανίας σε πρώτο επίπεδο που είχε αυξήσει τις δυνατότητες αυτονόμησής της, αλλά και της Γαλλίας σε ένα άλλο επίπεδο και των υπόλοιπων μερών (Κεντρικής / Ανατολικής Ευρώπης και Βαλκανίων). Ο πόλεμος έχει μεν υποτάξει την Ευρώπη στις ΗΠΑ με πολλαπλά οφέλη για τον αμερικανικό καπιταλισμό αλλά ο εναγκαλισμός της είναι στραγγαλιστικά στενός και παράγει αυτός καθ’ εαυτόν μια τεράστια κρίση και μεγάλες εντάσεις που απειλούν τη συνοχή της Δύσης. Καθόλου τυχαία αυτή τη στιγμή οι βασικές ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία, Βρετανία) βρίσκονται μπροστά σε καταστάσεις που κλονίζουν τις κυβερνήσεις τους και εξελίσσονται με γοργούς ρυθμούς σε μεγάλες πολιτικές κρίσεις. Έτσι οποιαδήποτε απόπειρα διευθέτησης του Ουκρανικού εμποδίζεται στο βαθμό που διακινδυνεύει την απρόσκοπτη συνέχιση του ελέγχου των ΗΠΑ επί της Ευρώπης και κατά συνέπεια καθόλου τυχαία οι όποιες ευρωατλαντικές προτάσεις ζυμώνονται, αφορούν ένα καθεστώς «παγωμένης» – διαρκούς ρωσοουκρανικής σύγκρουσης. Η Ρωσία από την άλλη πλευρά δεν είναι διατεθειμένη να αρκεστεί στα εδαφικά κέρδη που έχει, απ’ ότι φαίνεται, αποκομίσει αλλά για προφανείς λόγους θέτει ως όρο πέραν αυτών και την κατοχύρωση της ουδετερότητας της Ουκρανίας.
Στους κόλπους της Δύσης σοβεί μια πάλη για τη στρατηγική κατεύθυνση ανάμεσα σε ισχυρά κέντρα που πάνε να υπερβούν τα αδιέξοδα διευρύνοντας τη σύγκρουση και σε άλλα που κινούνται συγκρουσιακά μεν αλλά επιδιώκοντας τη διατήρηση του ελέγχου του επιπέδου της κλιμάκωσης
Μια δεύτερη διάσταση που έρχεται να προστεθεί, δίνοντας ένα μέτρο των περιπλοκών του Ουκρανικού, είναι η εμπλοκή της συνέχισης χρηματοδότησης του πολέμου στην εσωτερική διελκυστίνδα ανάμεσα σε Δημοκρατικούς του Μπάιντεν και Ρεπουμπλικανούς. Είναι φανερό ότι η «Ουκρανία» γίνεται μέρος μεγάλων συγκρούσεων εντός των αμερικανικών κέντρων ισχύος, με πολύ αβέβαιη κατάληξη, μέσα στο πλαίσιο των μεγάλων στρατηγικών αδιεξόδων που εντείνει ο όλο και διευρυνόμενος κλονισμός του ηγεμονικού ρόλου των ΗΠΑ. Η πρόσφατη εξέλιξη με το Κογκρέσο να θέτει εμπόδια στις απαιτήσεις Μπάιντεν για τη συνέχιση της χρηματοδότησης Ουκρανίας και Ισραήλ, προβάλλοντας όρους σχετικά με τον χειρισμό των μεταναστευτικών ροών από το Μεξικό προς τις ΗΠΑ (που απ’ ότι φαίνεται «είναι εξασφαλισμένο» ότι δεν μπορεί να επωμιστεί το πολιτικό τους κόστος ο πρόεδρος), είναι δηλωτική του τι διακυβεύεται. Όταν μάλιστα το 2024 είναι έτος προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ όπου αναμένεται να εκδηλωθούν άδηλης έκτασης συγκρούσεις μέσα στο πολιτικό τους σύστημα (το ότι η παράμετρος αυτή διατηρείται προς το παρόν υποφωτισμένη από τα ΜΜΕ λέει από μόνο του πολλά).
Σχετικά με τα προηγούμενα, σε πρόσφατες επίσημες δηλώσεις του στους διαπιστευμένους στον Λευκό Οίκο δημοσιογράφους, ο Μπάιντεν είπε δύο πράγματα που αξίζει να επισημανθούν. Κατά πρώτον, κατηγόρησε την Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία του Κογκρέσου ότι διακυβεύει τον παγκόσμιο ηγεμονικό ρόλο των ΗΠΑ για λόγους εσωτερικής πολιτικής / μικροπολιτικής. Η επανερχόμενη δήλωση παραδοχής από πλευράς της αμερικανικής διοίκησης, του κινδύνου κλονισμού του παγκόσμιου ρόλου των ΗΠΑ –η τρίτη ή τέταρτη που γίνεται το τελευταίο διάστημα από προεδρικά χείλη και από τον ΥΠΕΞ Μπλίνκεν– είναι εξέλιξη πρώτου μεγέθους ενδεικτική του σημείου που έχουν φτάσει τα πράγματα. Πέραν αυτού ο Μπάιντεν προειδοποίησε «ότι τυχόν διακοπή της χρηματοδότησης της Ουκρανίας θα ήταν δώρο προς τον Πούτιν και θα τον αποθράσυνε ώστε να επιτεθεί ίσως σε κάποια χώρα του ΝΑΤΟ οδηγώντας έτσι στην απευκταία άμεση στρατιωτική σύγκρουση ΗΠΑ και Ρωσίας». Με βάση το ότι τα ρωσικά συμφέροντα δεν φαίνεται για το προβλέψιμο μέλλον τουλάχιστον, αρκετά πιθανό ότι θα μπορούσαν να εξυπηρετηθούν από μια τέτοια επιθετική ενέργεια, η δήλωση Μπάιντεν ενδεχομένως θα έπρεπε να έχει μια ανάγνωση του τύπου: Στηρίξτε τους σχεδιασμούς μου για την παράταση μιας σύγκρουσης με τη Ρωσία μέσω αντιπροσώπων στην Ουκρανία, γιατί αλλιώς τα όσα στρατηγικά για τις ΗΠΑ διακυβεύονται σε παγκόσμια κλίμακα θα μπορούσαν να οδηγήσουν τους πολιτικούς μου αντιπάλους σε μια κλιμάκωση άνευ ορίων με κατάληξη μια απευθείας σύγκρουση ΗΠΑ-Ρωσίας.
Ο πόλεμος στη Μ. Ανατολή ενισχύει την τάση διεύρυνσης των μετώπων
Απ’ όλο το κουβάρι των μεσανατολικών εξελίξεων εδώ θα σταθούμε στα όσα φαίνεται να υποδηλώνουν δύο πρόσφατες εξελίξεις. Κατά πρώτον, η επάνοδος μετά από σύντομη εκεχειρία, σε μια επιχείρηση όλο και μεγαλύτερης κλίμακας, εκτοπισμού των Παλαιστινίων από τη Γάζα που διεξάγει το καθεστώς Νετανιάχου. Με δεδομένα τα αδιέξοδα αυτής της επιχείρησης που κινδυνεύει πλέον να αποσταθεροποιήσει όλη την περιοχή και να οξύνει απίστευτα τις ήδη αξεπέραστες αντιθέσεις –η σχετική ηχηρή προειδοποίηση του γ.γ. του ΟΗΕ είναι ένα μέτρο του τι παίζεται στο παρασκήνιο απ’ όλους τους μεγάλους παίκτες των ΗΠΑ συμπεριλαμβανομένων– η αδυναμία των ΗΠΑ να επιβάλουν σταθερές συνθήκες εκεχειρίας, χαλιναγωγώντας το Ισραήλ, παρουσιάζεται σε δημόσια θέα και διαβάζεται απ’ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, οι συνέπειες δεν αναμένεται να καθυστερήσουν πολύ να εμφανιστούν. Προκύπτει και εδώ, παράλληλα με το Ουκρανικό, το κεντρικό ζήτημα του ποιος έχει τον έλεγχο της κλιμάκωσης της σύγκρουσης (της τοπικής, των πιθανών περιφερειακών της επεκτάσεων και της παγκόσμιας εξέλιξής της ανάμεσα σε Δύση και Ευρασία). Γίνεται ορατό στις αδρές του γραμμές ότι στους κόλπους της Δύσης σοβεί μια πάλη για τη στρατηγική κατεύθυνση ανάμεσα σε ισχυρά κέντρα που πάνε να υπερβούν τα αδιέξοδα διευρύνοντας τη σύγκρουση και σε άλλα που κινούνται συγκρουσιακά μεν αλλά επιδιώκοντας τη διατήρηση του ελέγχου του επιπέδου της κλιμάκωσης. Στην άλλη πλευρά του νομίσματος, την ίδια στιγμή, ο Πούτιν ανοίγει περπατησιά και επισκέπτεται κομβικές χώρες του Κόλπου (Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Σ. Αραβία). Η ανταπόκριση των συνομιλητών του είναι τέτοια που με τον τρόπο της δείχνει ότι πολλαπλασιάζονται οι πλευρές που διαβάζουν τα εντεινόμενα μηνύματα παρακμής της Δύσης και της αυξανόμενης πλέον αδυναμίας της να ορίζει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
