Συνέντευξη στον Σταμάτη Μαυροειδή
Στο φαντασιακό των πολλών, το Κολωνάκι ενσαρκώνει έναν τόπο αριστοκρατικών συνηθειών άνετης ζωής, χρήματος, πολιτικής εξουσίας, δημόσιας προβολής, αλλά και ακριβή περιοχή συναλλαγής τέχνης και εμπορίου. Αυτά είναι τα «όπλα» της υπεροχής του απέναντι στις λαϊκές συνοικίες της χαμοζωής και της φτώχειας, που, ενίοτε δικαιολογημένα πυροδοτούν ένα είδος ζήλειας αλλά και απέχθειας συνάμα. Στην καρδιά, λοιπόν, αυτής της συνοικίας και συγκεκριμένα στην οδό Μηλιώνη (αριθμ.10) ξεφύτρωσε ένα παράξενο «οπλοστάσιο». Κάτοχός του είναι ο Νίκος Ηλιόπουλος, ιδιοκτήτης του πολυτελούς εστιατορίου Πρυτανείο που βρίσκεται στον ίδιο δρόμο, απέναντι ακριβώς από το Οπλοστάσιο. Ο Ηλιόπουλος, χρόνια τώρα είναι δηλωμένος φίλος και υποστηρικτής της τέχνης και των ανθρώπων της. Είναι αυτός που παραχώρησε στον ζωγράφο Δημήτρη Αληθεινό το χώρο, προτρέποντάς τον να τον αξιοποιήσει για να διοργανώσει μια σειρά εκθέσεων των προτιμήσεών του. Εκθέσεις εθελοντικές χωρίς εμπορικό χαρακτήρα οι οποίες εκ του αποτελέσματος αποδείχτηκαν μέχρι στιγμής πολύ ενδιαφέρουσες. Ο Αληθεινός ονομάτισε το χώρο Οπλοστάσιο Τέχνης. Το πώς, το γιατί και το τι προσδοκά μας το εξηγεί στη συνέντευξη που ακολουθεί.
Οπλοστάσιο Τέχνης στην καρδιά του Κολωνακίου;
Ο χώρος, όπως ξέρετε, ανήκει στο Πρυτανείο, του Νίκου Ηλιόπουλου. Το Οπλοστάσιο στην Αρχαία Αγορά ήταν πλάι στο Πρυτανείο. Ένας, λοιπόν, από τους λόγους είναι αυτός, ο δεύτερος είναι η δική σχέση μου με την οπλοτέχνη. Ανέκαθεν θεωρούσα ότι η τέχνη είναι όπλο, από τα πιο ισχυρά που διαθέτουμε. Έτσι, λοιπόν, βγήκε το Οπλοστάσιο.
Άξονας των εκθέσεων είναι οι λησμονημένοι καλλιτέχνες και τα παιδιά της κρίσης. Ποιος κρίνει την αξία των καλλιτεχνών;
Ας τα πάρουμε με τη σειρά. Η πρώτη έκθεση που έκανα ήταν του Βαλέριου Καλούτση. Για τον Καλούτση, στα τέλη της δεκαετίας του’50, έγραφαν οι πιο έγκριτοι τεχνοκριτικοί ενώ τα περιοδικά τέχνης της εποχής έκαναν εξώφυλλα τη δουλειά του. Από το ’70 που ήρθε στην Αθήνα συνεργάστηκε με τον «Δεσμό», η ιδιοσυγκρασία όμως και το ήθος του δεν ήταν τέτοιο που θα μπλεκόταν με το σύστημα. Ήταν ένας άνθρωπος ήσυχος, με δουλειά πρωτοπόρα.
Μετά τον Βαλέριο Καλούτση έγινε η έκθεση μιας νέας ζωγράφου που τώρα είναι με υποτροφία στη Νέα Υόρκη, η Γεωργία Λαλέ. Ακολούθησε η έκθεση του Βασίλη Σκυλάκου, από τους καλλιτέχνες που έβαλαν για πρώτη φορά άχρηστα αντικείμενα μέσα στην ελληνική τέχνη. Αν υπήρχε καλύτερη γνώση αυτοί οι άνθρωποι θα φιλοξενούνταν σήμερα στις μεγάλες αίθουσες των μουσείων. Αργότερα έδειξα τον Αντώνη Παναγόπουλο, έναν καλλιτέχνη που δουλεύει με μεγάλη αφοσίωση, ο οποίος μπορεί να τοποθετηθεί κάπου μεταξύ παιδιού της κρίσης και λησμονημένος. Η αμέσως προηγούμενη παρουσία ήταν του Ριχάρδου Μούτεση, ενός παιδιού της κρίσης με δουλειά αρκετά δυνατή -και επιθετική θα έλεγα- για την ηθική του συστήματος. Τώρα παρουσιάζω την Ειρήνη Απέργη. Η Ειρήνη, γυναίκα του γλύπτη Αχιλλέα Απέργη ήταν μια από τις πιο σεμνές καλλιτέχνιδες της χώρας μας. Η αξιολόγηση των καλλιτεχνών ανήκει σε μένα, είναι όμως προτάσεις, που σημαίνει ότι η αξιολόγηση μπαίνει και στη δική σας κρίση.
Το κατά πόσο, δηλαδή, οι δικές μου επιλογές είναι αντικειμενικές μέσα στο πλαίσιο της ιστορίας της ελληνικής τέχνης αυτό μπορείτε να το κρίνετε εσείς.
Ο χώρος είναι πολύ μικρός. Δεν είναι μειονέκτημα για την αντιπροσωπευτική ανάδειξη της δουλειάς των καλλιτεχνών;
Ο χώρος είναι πολύ μεγάλος, πάρα πολύ μεγάλος. Αρκεί απολύτως για να πάρεις την ιδέα που πρέπει. Δεν είναι χώρος που θα κάνει αναδρομικές, δεν είναι χώρος εκθεσιακός που θα πουλήσει, είναι ένας χώρος όπου κανείς θα πάρει τις αφορμές ή αυτά που πρέπει να δει και από κει και πέρα να ανακαλύψει αυτά που πρέπει να ανακαλύψει.
Ξαναλέω: Δεν είναι γκαλερί. Είναι ένας χώρος συνάντησης των νέων καλλιτεχνών να δουν τους πατεράδες τους που δεν τους ξέρουν. Κι όταν ένας νέος δεν ξέρει ποιος είναι ο πατέρας του και η μάνα του για να τους σκοτώσει, που λένε και οι ψυχαναλυτές, θεωρεί τον εαυτό του μπάσταρδο. Σήμερα οι νέοι ξέρουν τους Άγγλους, τους Γάλλους, τους Αμερικάνους και δεν ξέρουν τους Έλληνες. Το θεωρώ ντροπή αυτό το πράγμα.
Ποια είναι η εικόνα που έχετε για το παρόν της ελληνικής τέχνης;
Για να μπορέσω να βγάλω συμπέρασμα για το αύριο και για το σήμερα διδάσκομαι από το χθες και λέω: Έχει υπάρξει εποχή στην ελληνική τέχνη που δεν έχει βγάλει άξιους; Δεν έχει… Γιατί, λοιπόν, να είναι αυτή η πρώτη; Απλά πρέπει να περιμένει κανείς να ωριμάσουν οι καρποί και συνάμα να καλλιεργεί το έδαφος. Το οπλοστάσιο προσπαθεί -εθελοντικά- το τονίζω, να καλλιεργήσει το έδαφος. Τι θα ανθίσει δεν το ξέρεις. Πάντα ελπίζεις όμως και εγώ θέλω να ελπίζω. Είναι σίγουρο ότι η εποχή αυτή θα βγάλει τα δικά της. Το Οπλοστάσιο είναι ένας κόκκος της άμμου κι όσο αντέξει θα υπάρχει μέσα σε μια παραλία. Μη περιμένεις να ξαπλώσεις πάνω στον κόκκο για να αναπαυθείς…
Με ποια κριτήρια επιλέγετε τους καλλιτέχνες;
Δεν με ενδιαφέρει αν το έργο είναι όμορφο ή άσχημο. Με ενδιαφέρει αν ζει στην εποχή του αν βλέπει τι υπάρχει γύρω του. Δηλαδή, αν ένας νέος αυτή την εποχή που η Ελλάδα κυριολεκτικά καίγεται, ζωγραφίζει τοπία δεν με ενδιαφέρει, Ένας που καίγεται μαζί μ’ εμένα και τον τόπο του δεν με ενδιαφέρει πώς το βγάζει αισθητικά. Δεν με ενδιαφέρει η αισθητική, με ενδιαφέρει η άποψη. Γιατί η τέχνη, πάνω απ’ όλα, είναι άποψη. Οι αισθητικές έρχονται και φεύγουν, αυτό που παραμένει και που πρέπει να έχει ένας άνθρωπος είναι η άποψη για τον πολιτισμό του και τη χώρα του.
Ο καλλιτέχνης κρίνεται από τον λόγο και την άποψη;
Επειδή θεωρώ ότι είμαι ένας απ αυτούς που μπορούν και εκφράζονται με το λόγο, θα σου ’λεγα ότι αυτό είναι δυστύχημα. Το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι να μιλάς με το έργο σου. Τα λόγια είναι απολύτως μάταια, αν έρχονται να συμπληρώσουν το έργο. Αν τα λόγια έρχονται να επεξηγήσουν και να θεμελιώσουν μια άποψη είναι χρήσιμα… Μην ξεχνάς ότι η διαφορά του 20ού αιώνα από τους άλλους αιώνες είναι ότι ο ζωγράφος έβαλε μέσα στο έργο την έννοια. Ενώ πριν υπήρχε μόνο η μυθολογία και το συναίσθημα. Δεν υπήρχε η έννοια, αυτό σημαίνει και λόγος γνώση. Όμως το σημαντικότερο από όλα είναι η εικαστική γλώσσα.
