Πώς φτάσαμε στη διάσπαση της συλλογικής παλαιστινιακής ταυτότητας. Του Ramzy Baroud
Λίγα μόνο χιλιόμετρα χωρίζουν τη Γάζα από τη Ραμάλα. Κι όμως, οι δύο πόλεις αντιπροσωπεύουν δύο διαφορετικές πολιτικές πραγματικότητες. Διαφορετικός είναι και ο γεωπολιτικός τους ορίζοντας – η Γάζα βρίσκεται σε άμεση επαφή με τον αραβικό κόσμο και τα προβλήματά του, ενώ η Ραμάλα είναι, από πολλές απόψεις, δυτικοποιημένη. Τα τελευταία χρόνια το χάσμα μεταξύ των δύο πόλεων είναι μεγαλύτερο από ποτέ.
Τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, το μέγεθός τους, η γεωγραφική τους θέση και η γειτνίασή τους με αραβικές χώρες με διαφορετικές πολιτικές προτεραιότητες τις έκαναν πάντα ξεχωριστές και διακριτές. Όμως η ισραηλινή κατοχή στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, τη Δυτική Όχθη και τη Γάζα, το 1967, είχε συμβάλει αποφασιστικά στο να απομακρυνθεί η Ραμάλα από το ιορδανικό στοιχείο και η Γάζα από το αιγυπτιακό πολιτικό περιβάλλον. Η ισραηλινή κατοχή πυροδότησε ξανά την κοινή παλαιστινιακή εμπειρία ενός συλλογικού αγώνα απέναντι στον κοινό εχθρό. Παρά τις αδυναμίες της, η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) κατάφερε να καλύψει το κενό ηγεσίας ενώνοντας έτσι τους Παλαιστίνιους στη Ραμάλα, στη Γάζα και στη διασπορά. Παρά την εγγενή διαφθορά και τα αμφίβολα δημοκρατικά της εύσημα, η PLO όχι μόνο κατάφερε να ενώσει τους Παλαιστίνιους γύρω από ένα σώμα πολιτικών ιδανικών και «δογμάτων» αλλά συνέβαλε όλα αυτά τα χρόνια στη διαμόρφωση μιας ιδιαίτερης παλαιστινιακής πολιτικής συνείδησης – με επαναστατικές αναφορές, με διεθνή απήχηση κι όμως αποκλειστικά παλαιστινιακής στο χαρακτήρα της. Υπήρξε, πράγματι, κάποια εποχή κατά την οποία ένας Παλαιστίνιος δάσκαλος στο Κουβέιτ, ένας πρόσφυγας στο Λίβανο, ένας φοιτητής στη Ρωσία και ένας εργάτης στη Γάζα μοιράζονταν τα ίδια πολιτικά ιδανικά.
Αυτές οι εποχές ανήκουν πια στο παρελθόν και είναι πολλοί οι παράγοντες που συνέβαλαν στην παρακμή της συλλογικής παλαιστινιακής πολιτικής συνείδησης. Περιφερειακοί και διεθνείς όροι οδήγησαν στη διάσπαση της PLO και στην ανατολή της εποχής του Όσλο με το πατρονάρισμα των ΗΠΑ και άλλων δυτικών κυβερνήσεων.
Μπορεί η συναίνεση της παλαιστινιακής ηγεσίας, τον Σεπτέμβρη του 1993, να ήταν εντελώς αναπάντεχη, αλλά η υποχώρηση ήταν τόσο μεγάλη και δραματική, που μπορεί να συγκριθεί με παλιότερες ήττες των Αράβων στο στρατιωτικό πεδίο. Η ήττα σε μια μάχη συχνά οδηγεί σε δραματικές αλλαγές του τοπίου αλλά το Όσλο ήταν η υποταγή στην ήττα και η αποδοχή όλων των συνεπειών της. Μια ψυχολογική ήττα είναι χειρότερη από μια στρατιωτική κατάληψη.
Άλλοτε φανερά και άλλοτε υπόγεια, οι δεσμοί που ένωναν την παλαιστινιακή κοινωνία επί δεκαετίες άρχισαν να διαλύονται. Η PLO γρήγορα παραμερίστηκε υπέρ του τοπικού της υποκατάστατου, της άθλιας φραξιονίζουσας Παλαιστινιακής Αρχής. Ως αποτέλεσμα, ομάδες που δρούσαν έξω από την PLO απέκτησαν μεγαλύτερη επιρροή σε μια προσπάθεια να καλύψουν το κενό.
Οργανώσεις όπως η Χαμάς, όμως, δεν ήταν προετοιμασμένες για την ραγδαία αύξηση της επιρροής τους που ακολούθησε. Ενώ ενσάρκωναν το πνεύμα αντίστασης που αντιστάθμιζε την παράδοση της Παλαιστινιακής Αρχής, δεν διέθεταν επεξεργασμένο πολιτικό λόγο ούτε μια γλώσσα που να ενώνει. Επικαλέστηκαν έναν ισλαμικό κόσμο που στην πραγματικότητα δεν υφίσταται ως πολιτική δύναμη και τελικά συμβιβάστηκαν με τη σχεδόν απόλυτη εξάρτησή τους από συγκεκριμένα αραβικά κράτη με ασαφείς και σίγουρα ξένες πολιτικές προτεραιότητες.
Δεν είναι πλέον ξεκάθαρο τι κοινό έχουν μεταξύ τους η Γάζα και η Ραμάλα. Είναι προφανές ότι οι δύο πόλεις μιλάνε διαφορετική γλώσσα, έχουν διαφορετικά προβλήματα και οι πολιτικές τους επιδιώξεις δεν είναι εύκολο να εναρμονιστούν. Αυτό, στην πραγματικότητα, είναι κάτι πολύ πιο επικίνδυνο από την αποτυχία των ηγεσιών τους, γιατί σηματοδοτεί τη διάλυση μιας εθνικής πολιτικής συνείδησης ή, ακόμα χειρότερα, τη διάσπαση της εθνικής ταυτότητας.
Φυσικά πολλοί Παλαιστίνιοι σε διάφορες χώρες ακόμα ενδιαφέρονται βαθιά για την Παλαιστίνη, αλλά δεν ενδιαφέρονται με τον ίδιο τρόπο ή, πιο συγκεκριμένα, δεν εργάζονται για την «παλαιστινιακή υπόθεση» γύρω από ένα σύνολο κοινών στόχων που πηγάζουν από κοινά ιδανικά. Ίσως αυτός είναι ένας από τους λόγους που το κίνημα Μποϊκοτάζ-Αποεπένδυση-Κυρώσεις (BDS) εξελίχτηκε τα τελευταία χρόνια σε κάτι περισσότερο από ομάδες ακτιβιστών που απλώς οργανώνουν το μποϊκοτάρισμα των ισραηλινών προϊόντων. Διαφαίνεται καθαρά μια δίψα για εναλλακτικές προοπτικές.
Το Όσλο έκανε κάτι παραπάνω από το να διασπάσει τους Παλαιστίνιους. Διέσπειρε τη σύγχυση και διάσπαση και ανάμεσα στους υποστηρικτές των Παλαιστινίων.
Είναι η ώρα να τεθούν δύσκολα ερωτήματα, με νηφαλιότητα και χωρίς άλλες διαιρέσεις. Για πόσο ακόμη ο παλαιστινιακός λαός θα μπορεί να διατηρεί την εθνική του ταυτότητα σε συνθήκες πολιτικού φυλετισμού, γεωγραφικής διαίρεσης, φραξιονισμού, ανελέητα διχαστικού λόγου των ΜΜΕ, ξεπουλήματος της παλαιστινιακής πολιτικής ανεξαρτησίας σε «δωρητές» και στις χώρες του Κόλπου, περιθωριοποίησης της Παλαιστίνης λόγω της αναταραχής και των εμφύλιων πολέμων στον αραβικό κόσμο και άλλων πολλών; Μπορούμε να περιμένουμε από τους Παλαιστίνιους να διατηρήσουν την κοινή τους ταυτότητα απλά και μόνο πάνω στη βάση της αδικίας που υπέστησαν εξαιτίας της ισραηλινής κατοχής, του απαρτχάιντ και των διακρίσεων;
Η Παλαιστίνη είναι κάτι παραπάνω από μια σημαία και έναν ύμνο και οι Παλαιστίνιοι έχουν περισσότερα κοινά από τις πολιτικές τους συμπάθειες ή την απέχθειά τους για τον Ισραηλινό στρατιώτη και το στρατιωτικό μπλόκο. Όμως, ούτε η πολιτική ηγεσία στη Ραμάλα, ούτε στη Γάζα είναι ικανές να ορίσουν ή να αντιπροσωπεύσουν την πραγματική παλαιστινιακή ταυτότητα.
Η διάσπαση της παλαιστινιακής ταυτότητας δεν θα σταματήσει, αλλά θα ενταθεί εάν η παλαιστινιακή κοινωνία δεν ακολουθήσει αποφασιστικά έναν τρίτο δρόμο που θα προκύψει μέσα από τη συλλογική βούληση του παλαιστινιακού λαού.Αυτός ο τρίτος δρόμος δεν μπορεί να προέλθει από μία ελίτ, αλλά από τους δρόμους στη Γάζα και στη Ραμάλα, όχι από ακαδημαϊκές μελέτες και συνεντεύξεις Τύπου. Μόνο τότε οι δύο πόλεις θα ξαναβρούν τους ιστορικούς τους δεσμούς.
* Ο Ramzy Baroud (www.ramzybaroud.net) είναι εκδότης του PalestineChronicle.com. Τελευταίο του βιβλίο είναι το My Father was a Freedom Fighter: Gaza’s Untold Story. Το άρθρο αναδημοσιεύεται από τους Asia Times
Μετάφραση: Νίκος Μαγνήσαλης
