του Θανάση Ματθαίου*
Ιδιαίτερο προβληματισμό στον τεχνικό κόσμο της χώρας προξένησε η κατάρρευση τμήματος γέφυρας στην παραλιακή, (παλιά εθνική) οδό της Καβάλας, που συνέβη λίγους μόλις μήνες μετά από ένα παρόμοιο γεγονός στην παλιά εθνική οδό Ξάνθης-Κομοτηνής.
Τι συμβαίνει; Είναι οι γέφυρες του οδικού δικτύου πράγματι επικίνδυνες για τους χρήστες; Ελέγχονται; Καλύπτουν τις προδιαγραφές για τις οποίες κατασκευάστηκαν; Υπάρχει πρόγραμμα ελέγχων και συντήρησης;
Στη συγκεκριμένη περίπτωση της γέφυρας στην Καβάλα, η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» έστειλε μέσα σε λίγες ώρες, ύστερα από εντολή του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, κλιμάκιο μηχανικών για ενδελεχή αυτοψία, εκτίμηση των αιτίων της κατάρρευσης και αποτίμηση των ζημιών, ενώ, παράλληλα, κινούνται οι διαδικασίες για τη μελέτη και αποκατάσταση της ζημίας.
Ανάλογες ενέργειες είχαν γίνει από την πλευρά του υπουργείου και της «Εγνατία Οδός Α.Ε.» και για τη γέφυρα του ποταμού Κομψάτου, στην παλιά Εθνική Οδό Ξάνθης-Κομοτηνής. Ωστόσο, οι μελέτες για την αποκατάσταση της γέφυρας δεν προχώρησαν, η αποκατάσταση των ζημιών δεν ξεκίνησε, η παλαιά οδός παραμένει «κομμένη» και η κίνηση διεξάγεται από την Εγνατία Οδό, μέσω παρακάμψεων που άμεσα, επίσης, κατασκευάστηκαν.
Στο σημείο αυτό αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το Φεβρουάριο του 2003 είχαν σημειωθεί ιδιαίτερα έντονα καιρικά φαινόμενα στα νησιά των Κυκλάδων τα οποία προκάλεσαν εκτεταμένες καταστροφές και η «Εγνατία Οδός Α.Ε.», πάλι ύστερα από εντολή του Υπουργείου, συγκρότησε κλιμάκια μηχανικών, έγιναν αυτοψίες Σε όλα τα νησιά (15 νησιά), εκπονήθηκαν ταχύτατα οι απαραίτητες μελέτες, δημοπρατήθηκαν 15 έργα και σε 3 μήνες (Μάιος 2003) οι ανάδοχοι είχαν ήδη εγκατασταθεί. Στα περισσότερα νησιά οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών είχαν ολοκληρωθεί σε διάστημα από 9 έως 12 μήνες, με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Το 2014 η «Εγνατία Οδός Α.Ε.», στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης του επιπέδου Οδικής Ασφάλειας στο εθνικό και επαρχιακό δίκτυο όλης της χώρας και βάσει προδιαγραφών και οδηγιών που έχει αναπτύξει και εφαρμόσει η ίδια από την πολύχρονη σχετική εμπειρία της, είχε δημοπρατήσει τέσσερις διαγωνισμούς με αντικείμενο την Επιθεώρηση, Αξιολόγηση και Μελέτη Επεμβάσεων Λειτουργικής και Δομικής Αναβάθμισης των Γεφυρών και Τεχνικών στο σύνολο σχεδόν της χώρας. Το αντικείμενο των διαγωνισμών αφορούσε στην οπτική επιθεώρηση, στους ελέγχους υλικών, στην αξιολόγηση και στην πρόταση επεμβάσεων δομικής και λειτουργικής αναβάθμισης μεγάλου τμήματος των παλαιών γεφυρών που είχαν κατασκευαστεί στις δεκαετίες ’60 και ’70, με ηλικία σήμερα 40-50 ετών.
Το 2015 ολοκληρώθηκε η διεξαγωγή των υπόψη διαγωνισμών και ο τελικός συνολικός προϋπολογισμός διαμορφώθηκε περίπου στα 1.000.000 €. Δυστυχώς, παρά την ολοκλήρωση των διαγωνισμών, η ανάθεση και υλοποίηση των έργων ουδέποτε πραγματοποιήθηκαν για διαδικαστικούς λόγους.
Να θυμηθούμε, επίσης, το φθινόπωρο του 2017, όπου σημειώθηκαν ισχυρότατες βροχοπτώσεις στη Σαμοθράκη, προκλήθηκαν επίσης εκτεταμένες ζημιές, η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» έλαβε εντολή να συνδράμει με αυτοψίες, μελέτες και έργα, αλλά και σ’ αυτή την περίπτωση, τα έργα και η εμπλοκή της εταιρείας ανακόπηκαν.
Για ποιο λόγο, λοιπόν, παρουσιάζεται αυτή η διαφοροποίηση στην απόκριση της αποκατάστασης φυσικών καταστροφών;
Η σκανδαλώδης και αναιτιολόγητη παραχώρηση της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων σε συνδυασμό με τον πολλαπλασιασμό του κομίστρου των διοδίων, μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει στο Ελληνικό Δημόσιο και στην κοινωνία γενικότερα
Η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» είναι μια δημόσια εταιρεία, με μοναδικό μέτοχο το Ελληνικό Δημόσιο. Από την εποχή της ίδρυσής της, το 1995, ο εκπρόσωπος του μετόχου εκφραζόταν από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών (τότε ΥΠΕΧΩΔΕ). Έτσι κατάφερε να φέρει σε πέρας το τεράστιο έργο κατασκευής της Εγνατίας Οδού και των 3 Καθέτων Αξόνων, συνολικού μήκους 920 χιλιομέτρων αυτοκινητοδρόμων. Η υλοποίηση του έργου προϋπέθετε εκπόνηση χιλιάδων μελετών, κατάρτιση αξιόπιστων προϋπολογισμών των έργων, δημοπρατήσεις εκατοντάδων συμβάσεων έργων, εποπτεία και επίβλεψη της κατασκευής.
Όλοι οι πολίτες, ιδιαίτερα της Βόρειας Ελλάδας, αντιλαμβάνονται καθημερινά την αλλαγή που επέφερε στις μετακινήσεις τους η ολοκλήρωση του έργου και η πλήρης απόδοσή του στην κυκλοφορία το 2010.
Ήδη, από το 2005, με τα πρώτα τμήματα σε κυκλοφορία και προοδευτικά με την απόδοση όλου του έργου, η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» εκτελεί, μέσω αναδόχων δημοσίων έργων, τις εργασίες συντήρησης και λειτουργίας του δικτύου αυτοκινητοδρόμων που εποπτεύει και που καλύπτει σε μήκος όσο όλοι μαζί οι άλλοι αυτοκινητόδρομοι της χώρας, που είναι παραχωρημένοι σε ιδιώτες.
Το 2012, η δημόσια εταιρεία «Εγνατία Οδός Α.Ε.» άλλαξε μέτοχο…
Για την ακρίβεια, το δικαίωμα ψήφου του Μετόχου (Ελληνικό Δημόσιο) μεταβιβάστηκε στο ΤΑΙΠΕΔ. Άρα ο εντολέας της Εταιρείας δεν είναι πλέον το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, αλλά το ΤΑΙΠΕΔ.
Και εδώ συμβαίνει ένα πραγματικά μοναδικό φαινόμενο, η Εταιρεία να υπάγεται στους εποπτευόμενους φορείς του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών, οι δράσεις της, ωστόσο, να ελέγχονται από το ΤΑΙΠΕΔ, δηλαδή του φορέα που μόνο αντικείμενο έχει την «αξιοποίηση» (βλ. ξεπούλημα) της δημόσιας περιουσίας.
Σ’ αυτή την περίοδο, από το 2012 μέχρι σήμερα, συμβαίνουν τα παρακάτω:
1 Οι φθορές στον αυτοκινητόδρομο αυξάνονται, αλλά το ΤΑΙΠΕΔ, εν όψει της «αξιοποίησης» και σε αντίθεση με τις πραγματικές ανάγκες του αυτοκινητόδρομου, υποχρέωσε την ΕΟΑΕ να εντάξει την κατασκευή δεκάδων νέων Σταθμών Διοδίων στις συμβάσεις Συντήρησης και Λειτουργίας.
2 Οι χρήστες της οδού διαμαρτύρονται για τη μη ύπαρξη Σταθμών Εξυπηρέτησης Αυτοκινητιστών, αλλά το ΤΑΙΠΕΔ εμποδίζει την ενεργοποίηση υφιστάμενων συμβάσεων κατασκευής ΣΕΑ και φυσικά τη δημοπράτηση των υπολοίπων.
3 Η Εταιρεία «καλείται» να συνδράμει σε εκτίμηση και αποκατάσταση φυσικών καταστροφών, αλλά δεν σημειώνεται καμία πρόοδος.
4 Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και η κυβέρνηση έχουν εξαγγείλει δεκάδες νέες αρμοδιότητες για την εταιρεία, οι οποίες έσβησαν σαν τα πυροτεχνήματα.
5 Με την παρούσα κυβέρνηση για πρώτη φορά, το ΤΑΙΠΕΔ προχώρησε σε αξιολόγηση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΟΑΕ και διόρισε την πλειοψηφία των μελών, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε μέχρι σήμερα, όπου το Δ.Σ. διορίζονταν από το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
6 Τα αντικείμενα της Εταιρείας συνεχώς περιορίζονται, με ευθύνη του Υπουργείου Υποδομών, τα έργα σε εξέλιξη τελειώνουν, η περιουσία της Εταιρείας και του ελληνικού λαού βαίνει προς «αξιοποίηση», με άγνωστο αποτέλεσμα.
Η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» είναι μια εταιρεία με αξιοκρατική στελέχωση από κορυφαίους επιστήμονες σε όλα τα επίπεδα: τεχνικό, οικονομικό, διοικητικό. Έχει ανταποκριθεί με πρωτόγνωρες ταχύτητες για τα ελληνικά δεδομένα στην άρτια και έντεχνη ολοκλήρωση του τεράστιου έργου που της είχε ανατεθεί. Έχει γραφεία σε Βαλκανικές χώρες για τη διοίκηση και διαχείριση έργων στις χώρες αυτές.
Αλλά, κυρίως, έχει δημιουργηθεί και λειτουργεί 23 χρόνια τώρα, με χρήματα του ελληνικού λαού.
Η «Εγνατία Οδός Α.Ε.» λειτουργεί και συντηρεί το μεγάλο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων που έχει αρμοδιότητα, με πλήρη γνώση των αναγκών, των προβλημάτων, της εξέλιξης και αναβάθμισης των υποδομών και υπηρεσιών που παρέχει.
Είναι ίσως η μοναδική στην Ελλάδα δομή που μπορεί να συντελέσει στην άμεση αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών ή άλλων ζημιών που προκαλούνται στο οδικό δίκτυο και στα τεχνικά έργα της χώρας.
Οι εργαζόμενοι στην «Εγνατία Οδός Α.Ε.» έχουν αποδείξει πολλά χρόνια τώρα ότι δεν φείδονται στην παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών, στην εκπόνηση μελετών, στην επίβλεψη και εποπτεία των έργων.
Η Εγνατία Οδός, ο αυτοκινητόδρομος και οι κάθετοι άξονες, αποδίδουν στο Κράτος σε ετήσια βάση, άνω των 100.000.000€ από διόδια, με τιμή χρέωσης 0,03 €/χλμ., έναντι 0,067 €/χλμ. των παραχωρημένων αυτοκινητοδρόμων. Πέραν των αναγκαίων κονδυλίων για τη συντήρηση και λειτουργία της οδού, δεκάδες εκατομμύρια ευρώ μπορούν να επενδυθούν σε άλλα έργα υποδομών, σε συντήρηση οδικών δικτύων, σε αποκαταστάσεις ζημιών.
Η σκανδαλώδης και αναιτιολόγητη παραχώρηση της Εγνατίας Οδού και των καθέτων αξόνων σε συνδυασμό με τον πολλαπλασιασμό του κομίστρου των διοδίων, μόνο ζημιά μπορεί να προκαλέσει στο Ελληνικό Δημόσιο και στην κοινωνία γενικότερα:
- Θα στερήσει τη δυνατότητα που αποδεδειγμένα υπάρχει σήμερα, για εξοικονόμηση πόρων και διάθεσή τους προς όφελος του Ελληνικού λαού.
- Θα καταδικάσει και πάλι στην απομόνωση τις περιοχές της Βόρειας Ελλάδας που για πολλά χρόνια περίμεναν και τώρα απολαμβάνουν το έργο.
- Θα αναστείλει τις όποιες υποσχέσεις για ανάπτυξη.
- Θα συρρικνώσει και θα αποδομήσει την Εταιρεία, με αποτέλεσμα την διασπορά ή απώλεια του στελεχικού της δυναμικού.
- Θα αφαιρέσει από το Δημόσιο τη δυνατότητα επιθεώρησης, αξιολόγησης προβλημάτων και ταχείας αποκατάστασης φθορών.
Το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει στα χέρια του μια «υποδομή», που οφείλει να αξιοποιήσει και όχι να αποδομήσει.
* Ο Θανάσης Ματθαίου είναι πολιτικός μηχανικός, Το παρόν άρθρο απηχεί τις απόψεις του Συλλόγου Εργαζομένων της Εγνατίας Οδού (ΣΕΤΕΟ).
