Ο φιλόσοφος Αλέν Μπαντιού παρομοιάζει με αρουραίους τους πρώην ακτιβιστές, πολιτικούς και φιλοσόφους που σπεύσανε να στηρίξουν τους πολέμους, τον αυταρχισμό, την ανασφάλεια και την ξενοφοβία που καλλιεργεί ο Σαρκοζί –αρουραίος κι ο ίδιος με τα καμώματά του.
Εάν είστε δέσμιοι της προσωρινότητας της κοινής γνώμης, θα πείτε, όπως τόσα αφεντικά και εκλέκτορες του Σοσιαλιστικού Κόμματος: «Μα, για τον Θεό! Έπρεπε να υποστούμε τον Σιράκ για δώδεκα χρόνια και τώρα πρέπει να περιμένουμε πάλι για την επόμενη φορά! Δεκαεπτά χρόνια! Ίσως είκοσι δύο! Μια ολόκληρη ζωή! Δεν είναι δυνατόν!» Και μετά, στην καλύτερη περίπτωση, παθαίνετε κατάθλιψη· στη χειρότερη, γίνεστε αρουραίοι. Αρουραίος είναι το άτομο που, ενσωματωμένο στην προσωρινότητα της κοινής γνώμης, δεν αντέχει να περιμένει. Η επόμενη φορά, όπως ορίζεται από το κράτος, είναι πολύ μακριά. Θα είμαι γέρος, λέει ο αρουραίος. Δεν θέλει να σιγοβράζει στην ανημπόρια, κι ακόμα λιγότερο στο αδύνατο! Το αδύνατο τού προσφέρει πολύ λίγη συντήρηση.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι ο Σαρκοζί γνωρίζει πολύ καλά την υποκειμενικότητα των αρουραίων. Είναι δεξιοτέχνης στην προσέλκυσή τους. Μήπως ήταν αρουραίος και ο ίδιος; Το 1995, όταν βιαζόταν πάρα πολύ για μια υπουργική θέση και πρόδωσε τον Σιράκ για τον Μπαλαντίρ; Σε κάθε περίπτωση, βρίσκοντας μια κρατική χρήση για την ψυχολογία των αρουραίων, του αξίζει ένα όνομα που είναι διάσημο στα χρονικά της ψυχανάλυσης. Γι’ αυτό προτείνω να αποκαλούμε τον Νικολά Σαρκοζί «άνθρωπο αρουραίο». Μάλιστα, αυτό του ταιριάζει, του αξίζει.
Αρουραίος είναι το πρόσωπο που έχει την ανάγκη να σπεύδει όσο διαρκεί μια προσφορά, μη όντας σε θέση να δημιουργεί μια διαφορετική. Το σημείο που χρειάζεται να βρούμε πρέπει να μπορεί να προσαρτήσει μια διαφορετική χρονική διάρκεια. Το να μην είσαι ούτε αρουραίος ούτε καταθλιπτικός, σημαίνει να οικοδομείς ένα διαφορετικό χρόνο απ’ αυτόν που το κράτος –ή η κατάσταση των πραγμάτων– μας ορίζει. Έναν αδύνατο χρόνο, αλλά ένα χρόνο που θα είναι δικός μας».
Ποιος κόσμος;
Υπάρχουν πολλοί κόσμοι και όχι ένας ομοιόμορφος καπιταλιστικός κόσμος, όπως διατείνονται όσοι βιάστηκαν να θριαμβολογήσουν. Ο Αλέν Μπαντιού επισημαίνει ότι μετά την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, τείχη ορθώνονται όχι μόνο ανάμεσα στα κράτη αλλά και μέσα στα ίδια τα κράτη:
«Γιατί δικαιούμαι να λέω ότι το αληθινό αξίωμα της κυρίαρχης πολιτικής είναι ότι ο ενιαίος κόσμος των ανθρώπινων υποκειμένων δεν υφίσταται; Επειδή ο κόσμος που θεωρείται πως υπάρχει και ο οποίος υποτίθεται ότι πρέπει να επιβάλλεται σε όλους, ο κόσμος της παγκοσμιοποίησης, είναι μόνο ένας κόσμος αντικειμένων και χρηματιστικών συμβόλων, ο κόσμος της ελεύθερης κυκλοφορίας των προϊόντων και των οικονομικών εκροών. Είναι ακριβώς ο κόσμος που προέβλεψε ο Μαρξ πριν από 150 χρόνια: ο κόσμος της παγκόσμιας αγοράς. Σ’ αυτό τον κόσμο υπάρχουν μόνο πράγματα –αντικείμενα για πώληση– και σύμβολα – τα αφηρημένα εργαλεία της πώλησης και αγοράς, οι διαφορετικοί τύποι χρήματος και πίστωσης.
Αλλά δεν είναι αληθές ότι τα ανθρώπινα υποκείμενα υπάρχουν ελεύθερα σ’ αυτόν τον κόσμο. Κατ’ αρχάς, στερούνται εντελώς του βασικού δικαιώματος να μετακινούνται και να εγκαθίστανται όπου επιθυμούν. Στη συντριπτική τους πλειοψηφία, οι γυναίκες και οι άντρες του υποτιθέμενου “κόσμου”, του κόσμου των καταναλωτικών αγαθών και του χρήματος, δεν έχουν καμία πρόσβαση σ’ αυτόν τον κόσμο. Είναι κλειδωμένοι έξω απ’ αυτόν, εκεί όπου υπάρχουν πολύ λίγα αγαθά γι’ αυτούς και καθόλου χρήματα. “Κλειδωμένοι έξω”, σ’ αυτή την περίπτωση, σημαίνει κάτι πολύ συγκεκριμένο. Χτίζονται τείχη σε όλο τον κόσμο – το τείχος που σχεδιάστηκε για να χωρίζει Παλαιστίνιους και Ισραηλινούς, το συνοριακό τείχος ανάμεσα στο Μεξικό και στις ΗΠΑ, το ηλεκτροφόρο τείχος ανάμεσα στην Αφρική και στους ισπανικούς θύλακες. Ο δήμαρχος μιας ιταλικής πόλης πρότεινε το χτίσιμο ενός τοίχου ανάμεσα στο κέντρο της πόλης και στα προάστια! Τείχη παντού, για να διασφαλίσουν ότι οι φτωχοί θα παραμείνουν κλεισμένοι στα μέρη τους. Για να μην αναφέρουμε τους τοίχους των φυλακών, φυλακές που έχουν γίνει για τους πλούσιους μεγάλη και επικερδής επιχείρηση, όπου εκατομμύρια φτωχών και μισόφτωχων σωρεύονται, πεταμένοι εκεί από μια όλο και πιο θηριώδη δραστηριότητα της αστυνομίας και των δικαστηρίων, και ιδιαίτερα νέων ανθρώπων, πολύ συχνά μαύρων, Αράβων, Λατίνο…
Πέρασαν σχεδόν είκοσι χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου. Ο Tύπος και οι πολιτικοί του “ελεύθερου” κόσμου διαλάλησαν ότι αυτό συμβόλιζε την πλανητική ενότητα, έπειτα από εβδομήντα χρόνια διαχωρισμού. Κατά τη διάρκεια αυτών των εβδομήντα χρόνων, ήταν ξεκάθαρο ότι υπήρχαν δύο κόσμοι: ο σοσιαλιστικός κόσμος και ο καπιταλιστικός κόσμος – ή, όπως συνήθιζαν να το θέτουν, ο ολοκληρωτικός κόσμος και ο δημοκρατικός κόσμος. Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου υποτίθεται ότι ήταν ο θρίαμβος ενός μοναδικού κόσμου, του κόσμου της δημοκρατίας. Σήμερα, πάντως, μπορούμε να δούμε ότι το μόνο που έγινε ήταν να μετακινηθεί το τείχος. Κάποτε διαχώριζε την ολοκληρωτική Ανατολή από τη δημοκρατική Δύση· σήμερα διαχωρίζει τον πλούσιο καπιταλιστικό Βορρά από τον καταστραμμένο και φτωχό Νότο και, γενικότερα, τις προστατευόμενες περιοχές αυτών που επωφελούνται από την καθεστηκυία τάξη από το ανώμαλο έδαφος, όπου οι άλλοι μένουν όπως όπως. Μέσα στις αποκαλούμενες “αναπτυγμένες χώρες”, όπως ακόμα αποκαλούνται, η αναγνωρισμένη πολιτική αντίθεση κάποτε έφερνε σε αντιπαράθεση την εργατική τάξη, η οποία μερικές φορές ήταν δυνατή και οργανωμένη, με την κυρίαρχη μπουρζουαζία που έλεγχε το κράτος. Σήμερα, έχουμε δίπλα-δίπλα τους πλούσιους προνομιούχους του παγκόσμιου εμπορίου και την πελώρια μάζα των αποκλεισμένων.
“Αποκλεισμένοι” ονομάζονται όλοι εκείνοι που δεν είναι στον πραγματικό κόσμο, αλλά έξω απ’ αυτόν, πίσω από τείχος και αγκαθωτό σύρμα, κάτοικοι χωριών μνημειώδους φτώχειας ή πόλεων σε φαβέλες, συνοικισμούς, καταυλισμούς, ξενώνες, καταλήψεις και παραγκουπόλεις. Χοντρικά, μέχρι τη δεκαετία του ’90, υπήρχε ένας ιδεολογικός τοίχος, μια πολιτική σιδερένια κουρτίνα· σήμερα υπάρχει ένας τοίχος που χωρίζει τις απολαύσεις του πλούτου από τις επιθυμίες των φτωχών. Είναι σαν να πρέπει, προκειμένου να υπάρχει ο μοναδικός κόσμος των αντικειμένων και των χρηματιστικών συμβόλων, οι ζωντανοί οργανισμοί να διαχωρίζονται, σύμφωνα με την καταγωγή και τα εισοδήματά τους.
Δεν υπάρχει ένας και μοναδικός κόσμος ανθρωπίνων υπάρξεων, με την ακριβή έννοια ότι, πίσω από την προπαγάνδα για την παγκοσμιοποίηση, η θέση που κυριαρχεί σε μία όλο και περισσότερο βίαιη και κλειστή πολιτική είναι ότι υπάρχουν τουλάχιστον δύο κόσμοι. Το τίμημα του υποτιθέμενου ενιαίου κόσμου του κεφαλαίου είναι αυτή η κτηνώδης και βίαιη διαίρεση της ανθρώπινης ύπαρξης σε δύο περιοχές, διαχωρισμένες από τοίχους, αστυνομικά σκυλιά, γραφειοκρατικούς ελέγχους, ναυτικές περιπολίες, αγκαθωτά σύρματα και απελάσεις».
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Η σημασία του Σαρκοζί», εκδόσεις Nouvelles Editions Lignes.
