Μπορεί το βιντεάκι να σοκάρει, αυτός όμως δεν είναι ο καλύτερος τρόπος για να ανοίξει μια συζήτηση. Κανένα ποτήρι δεν ξεχείλισε, κανένα μεγάλο κακό δε μας βρήκε ξαφνικά.
Η ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑ ΠΑΡΑΓΕΙ συχνά και καθημερινά τέτοια γεγονότα, ακόμα κι αν αυτά δεν έχουν τέτοια έξαλλη μορφή. Κι εδώ κρύβεται ένας τριπλός κίνδυνος: Το γεγονός καθεαυτό να υπερκεράσει και να κυριαρχήσει στην κανονικότητα που το γέννησε. Οι πρωταγωνιστές του να βαφτιστούν με κάθε λογής χαρακτηρισμούς και ιδιότητες, αφήνοντας στο απυρόβλητο ευρύτερες τάσεις και διεργασίες. Η πολιτική και οι δυνάμεις που κυβερνούν και «αντιπολιτεύονται» να αξιοποιήσουν αυτή την τραβηγμένη εκδήλωση (γιατί τώρα όλο αυτό στην επικαιρότητα;) για να προωθήσουν, να νομιμοποιήσουν, να κουμπώσουν επιλογές και μέτρα τους, συντηρώντας έτσι έναν φαύλο κύκλο. Ή τέλος, μιλώντας για «εμάς», τους εκπαιδευτικούς, να αποτελέσει αιτία απογοήτευσης και παραίτησης, ενίοτε και λουφάγματος. Μερικές σκέψεις προς συζήτηση:
Κοινότοπο αλλά ισχύει: Το γεγονός είναι εκδήλωση μιας κοινωνικής κατάστασης, όχι στενά ενδοσχολικής. Η μία πλευρά είναι εύκολα αναγνωρίσιμη. Δηλαδή ότι πολλά σχολεία μετατρέπονται σε πάρκινγκ, όπου μαθητές στοιβάζονται χωρίς ιδιαίτερους στόχους, «ολίγον μπάχαλο», όχι απλά απορριπτόμενοι αλλά κι έχοντας ενσωματώσει αυτή την απόρριψη. Εδώ, αυτό που μετράει είναι η διαχείριση της καθημερινότητας, το «να μην δημιουργούνται προβλήματα». Εξ’ ου και το συνηθισμένο κλίμα «ας μην το κάνουμε θέμα», με τους εκπαιδευτικούς να θεωρούνται θηριοδαμαστές και με βασικό τους ρόλο τον κατευνασμό ή στην καλύτερη το «κέρδισμα του ενδιαφέροντος». Χωρίς να γνωρίζουμε συγκεκριμένα, μάλλον το εν λόγω περιστατικό «πέρασε αλλά δεν άγγιξε». Αυτά ισχύουν πρωτίστως για τα ΕΠΑΛ. Η κατηγοριοποίηση είναι δεδομένη και σαφής. Και είναι έτσι η γενική απαξίωση σκοπών, ευθύνης, πλαισίου και ρόλων που κατευθύνει τα πράγματα και δευτερευόντως η στάση του καθενός καθηγητή ξεχωριστά.
Τσογλανάκια και κωλόπαιδα, εντός κι εκτός εισαγωγικών, ας πούμε ότι θα υπάρχουν πάντα, και μικρή σημασία έχει το αν ο συγκεκριμένος μαθητής εντάσσεται σε αυτή την κατηγορία. Έτσι όμως δεν εξηγούμε τίποτα. Είτε η ερμηνεία δείχνει κατανόηση με αφετηρία το «ποιος ξέρει τι ζόρια έχει τραβήξει αυτός ο μαθητής», είτε αναζητά σε αυτή τη συμπεριφορά κάποια «αντίσταση λόγω αδικίας» ακόμα και ολίγον επιθετική. Γιατί το πρόβλημα βρίσκεται αλλού. Όχι στην αναγνώριση του δίκαιου ή του άδικου του μαθητή (ας πούμε ότι είχε χίλια δίκια) αλλά στην εξάρθρωση της δυνατότητας αντίδρασης και διεκδίκησης που να μπορεί να είναι γόνιμη, ουσιαστική και με αποτελέσματα. Με αυτή την έννοια ο μαθητής είναι κυρίως θύμα. Σήμερα ως διέξοδος από το όποιο πρόβλημα προσφέρεται ο τσαμπουκάς, αυτό μαθαίνει με διάφορους τρόπους η κοινωνία. Πάντα υπήρχαν συγκρούσεις μαθητών και εκπαιδευτικών αλλά ένας στοιχειώδης σεβασμός απέναντι στο μεγαλύτερο έδινε τον τόνο. Αν αυτό μοιάζει να ρευστοποιείται, είναι πρωτογονισμός να το θεωρήσει κάποιος προχώρημα ενάντια στην καταπιεστική έδρα του καθηγητή ή να μείνει στο «δε βαριέσαι πάντα υπήρχαν αυτά». Ο αυταρχισμός δεν κυριαρχεί τόσο μέσω κανόνων, όσο με την παράδοση και την εγκατάλειψη των ανθρώπων –και ειδικά των παιδιών- στον εαυτό τους, την «ελευθερία» τους, τα «δικαιώματά» τους. Η άρνηση κάποιων συμβάσεων δεν οδηγεί στην… απελευθέρωση αλλά περισσότερο στο μαρασμό της κοινωνικής συγκρότησης, στο «όλα μόνος μου», την ώρα που καφετέρια, δρόμος, σχολείο γίνονται όλα ένα. Και όταν βέβαια, το «θα βρω εγώ την άκρη μου» εκ των πραγμάτων καταρρέει, ακολουθούν οι απογοητεύσεις και οι «φυγές» όλων των ειδών.
Το πρόβλημα δε βρίσκεται κυρίως στην αναγνώριση του δίκαιου ή του άδικου του μαθητή (ας πούμε ότι είχε χίλια δίκια) αλλά στην εξάρθρωση της δυνατότητας αντίδρασης και διεκδίκησης που να μπορεί να είναι γόνιμη, ουσιαστική και με αποτελέσματα
ΥΠΑΡΧΕΙ ΟΜΩΣ ΚΑΙ μια άλλη διάσταση: Ο καθένας μας θέλει πάντα να παίρνει ό,τι πιστεύει ότι του ανήκει. Έχει δεν έχει δίκιο. Κι αυτό δεν είναι κουσούρι μόνο των μαθητών -αν θέλουμε να κοιταχτούμε και λίγο στον καθρέπτη- αλλά ας μείνουμε σε αυτούς. Αν όμως όλα είναι σήμερα προς κατανάλωση, το ίδιο είναι και ο χρόνος που διαθέτει ο μαθητής στο σχολείο. Θέλει να τον καταναλώσει με τον δικό τους τρόπο. Μιλώντας, κάνοντας οποιαδήποτε βλακεία, ενοχλώντας, φωνάζοντας αν δεν τραβάει την προσοχή ή με ό,τι του έρθει σαν φαεινή εκείνη τη στιγμή. Ας θυμηθούμε το περιεχόμενο του βίντεο. Τραμπουκισμός για μια απουσία και πλακίτσα από τους υπόλοιπους. Γιατί ο μαθητής θα προτιμούσε να βρίσκεται σε οποιοδήποτε άλλο μέρος της γης παρά στη σχολική του τάξη. Πρέπει όμως με κάθε κόστος να αποφοιτήσει από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, διαφορετικά είναι ένα «τίποτα».
Αν αυτό το συναίσθημα δεν αντιμετωπιστεί με σεβασμό και φροντίδα, υπάρχει πρόβλημα. Πολλά παιδιά νιώθουν παραπεταμένα, και ως άνθρωποι και ως μαθητές, και δεν μπορεί το σχολικό πλαίσιο να το ενισχύει. Ούτε μπορούμε ως εκπαιδευτικοί να θεωρούμε μείζον θέμα την κακή ανατροφή των παιδιών από τους γονείς, έτσι γενικώς κι αορίστως. Δέκα χρόνια κρίσης, η ελληνική οικογένεια έχει βιώσει πολλά για να φταίνε απλά… οι γονείς, δίχως να συνυπολογίζεται το τι επικρατεί στο σπίτι και το σε τι συνθήκες μεγαλώνει συχνά ένας νέος άνθρωπος. Απέναντι στη μεθοδευμένη απαξίωση του κλάδου ως «τεμπέληδες» ας μην εφεύρουμε λάθος υπαίτιους ή εχθρούς. Τώρα που σύσσωμη η Πολιτεία –εκτιμώντας ότι το πράγμα θα εκτροχιάζεται συχνότερα- θα διαμορφώσει ως τη σούπερ θεραπεία-λύση τους ψυχολόγους και άλλους ειδικούς στην εκπαίδευση (ξανά εδώ διαχείριση και τέλος…), μάλλον προς αλλού οφείλουμε να σκεφτούμε.
Τέλος, όσοι και όσες δουλεύουμε σε σχολεία ας συζητήσουμε με τους μαθητές μας για το τι πιστεύουν για το γεγονός αυτό. Είναι κι αυτό μια μορφή αγώνα.
