Η παγκόσμια συγκίνηση που προκαλεί σε λαϊκά στρώματα και στην Αριστερά ο θάνατος του Ούγκο Τσάβες είναι από μόνη της ειδοποιό στοιχείο του εκλιπόντος ηγέτη.
Η αποτίμηση των 14 ετών πορείας της Βενεζουέλας κόντρα στη νεοφιλελεύθερη και ιμπεριαλιστική παγκοσμιοποίηση, το τι μένει πίσω αληθινά κατακτημένο σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο στη Λατινική Αμερική, και τέλος η Βενεζουέλα μετά τον Τσάβες, αποτελούν όλα ζητήματα που θα απασχολήσουν για καιρό.
Ο Τζέιμς Πέτρας, βαθύς γνώστης της Λατινικής Αμερικής, δίνει μια πρώτη εκτίμηση του ηγέτη που έφυγε και της διεθνούς του σημασίας, σε συνέντευξή του σε ραδιοφωνικό σταθμό της Ουρουγουάης. Ο Ορέστης Σταμόπουλος γράφει για το αύριο της Βενεζουέλας μετά το θάνατο του ηγέτη της. Τέλος, ο Chris Gilbert, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Μπολιβιαριανό Πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας και ο Jay Moore, συντάκτης του Monthly Review, αποτιμούν με λίγα λόγια τι ήταν και τι άφησε πίσω του ο Ούγκο Τσάβες.
«Ζούμε σε ένα κόσμο δημοκρατικό; Είναι το παγκόσμιο σύστημα χωρίς αποκλεισμούς;
Αυτό που βιώνουμε είναι μια ιμπεριαλιστική δικτατορία! Κάτω η ιμπεριαλιστική δικτατορία, ζήτω οι λαοί, η δημοκρατία και η ισότητα στον πλανήτη!
Υπάρχει μια ομάδα χωρών που θεωρούν τον εαυτό τους ανώτερες από εμάς στον Νότο ή όπως ο φίλος Εντουάρντο Γκαλεάνο είπε, εμάς τις συντετριμμένες χώρες, σαν κάποιο τρένο να πέρασε από πάνω μας στην Ιστορία.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι έξω, ξέρετε. Φυσικά δεν χωρούν μέσα σε αυτή την αίθουσα. Είδα στις ειδήσεις ότι έχουν γίνει μεγάλες διαδηλώσεις στους δρόμους της Κοπεγχάγης, έχουν γίνει και συλλήψεις και χαιρετίζω όλους αυτούς τους ανθρώπους εκεί έξω, οι περισσότεροι νέοι. Έχω ακούσει κάποια από τα συνθήματα που φωνάζουν αυτοί οι νέοι. Ένα από αυτά είναι το πιο δυνατό: «Μην αλλάζετε το κλίμα, αλλάξτε το σύστημα». Ο καπιταλισμός είναι ένα σύστημα καταστροφικής ανάπτυξης που βάζει τέλος στη ζωή.
Υπάρχει και ένα άλλο σύνθημα που θέλει την προσοχή μας. Οι ΗΠΑ έδωσαν ένα αστρονομικό ποσό για να σώσουν τις τράπεζες. Λένε έξω στους δρόμους το εξής: «Αν το κλίμα ήταν τράπεζα, θα είχε σωθεί». Και είναι αλήθεια.
Η κλιματική αλλαγή δεν είναι το μόνο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα.
Για πόσο ακόμη, ρωτάμε εμείς από τη Βενεζουέλα, για πόσο ακόμη θα επιτρέπουμε τόσες αδικίες και ανισότητες; Για πόσο ακόμη θα ανεχόμαστε την υπάρχουσα διεθνή οικονομική τάξη και κυρίαρχους μηχανισμούς της αγοράς; Για πόσο ακόμη θα επιτρέπουμε τεράστιες επιδημίες όπως του HIV/AIDS να ερημώνουν ολόκληρους πληθυσμούς; Για πόσο ακόμη θα επιτρέπουμε να μην τρώνε οι πεινασμένοι ή να μην μπορούν να θρέψουν τα ίδια τους τα παιδιά; Να πεθαίνουν εκατομμύρια παιδιά από ιάσιμες ασθένειες; Να σφαγιάζονται σε ένοπλες συγκρούσεις εκατομμύρια ανθρώπων, ώστε οι ισχυροί να ληστεύουν τον πλούτο άλλων λαών;
Σταματήστε την επιθετικότητα και τους πολέμους! Όχι άλλες ιμπεριαλιστικές στρατιωτικές βάσεις ή πραξικοπήματα! Να οικοδομήσουμε μια πιο δίκαια και πιο τίμια οικονομική και κοινωνική τάξη, να εξαλείψουμε τη φτώχεια, να σταματήσουμε την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και την καταστροφή της κλιματικής αλλαγής, να ενωθούμε στον ευγενή σκοπό να είναι κάθε άνθρωπος πιο ελεύθερος και αλληλέγγυος.
Ας ακούσουμε το Φιντέλ Κάστρο. «Ένα είδος κινδυνεύει με εξαφάνιση: η ανθρωπότητα».
Από την ομιλία του Ούγκο Τσάβες
στη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή στην Κοπεγχάγη, Δεκέμβριος 2009
Η Βενεζουέλα χωρίς τον Ούγκο
Ο αδιαφιλονίκητος, χαρισματικός ηγέτης της Μπολιβαριανής επανάστασης δεν υπάρχει πια. Η απουσία του, ωστόσο, εδράζεται μόνο στο επίπεδο της φυσικής-ατομικής του ύπαρξης. Γιατί, ως γνωστόν, οι Ιδέες δεν πεθαίνουν ποτέ, πόσω δε μάλλον όταν αυτές, οι Ιδέες, αποκτούν αδρή υλική υπόσταση. Το είπε και ο Αντιπρόεδρος και διάδοχος του Τσάβες -αν όλα εξελιχθούν κατά τα… ειωθότα- στην Προεδρία, Νίκολας Μαντούρο: «Αυτοί που πολεμάνε για τη Ζωή, δεν μπορούν να λογίζονται για νεκροί»! Για να το πούμε και αλλιώς, ο Τσάβες δεν πέθανε, ο Τσάβες πέρασε στην Ιστορία και κάπου εκεί στον… σοσιαλιστικό παράδεισο «συναναστρέφεται» πλέον με τον αγαπημένο του Μπολίβαρ, με τον Ζαπάτα, με τον Τσε, με τον Αλιέντε και τόσους άλλους, ηγέτες-σύμβολα της Λατ. Αμερικής.
Γράφτηκαν πολλά και διάφορα για τον εκλιπόντα, Ούγκο Ραφαέλ Τσάβες Φρίας. «Αμφιλεγόμενο» τον χαρακτήρισαν πολλά κυρίαρχα -εγχώρια και διεθνή- media. Ναι, ήταν αμφιλεγόμενος. Γιατί με τα λόγια και ιδίως με τα έργα του πήρε θέση, καθάρια, κρυστάλλινη, δημοκρατική, επαναστατική. Τάχθηκε στο πλευρό των «από κάτω», των πολλών, των αποκλεισμένων, των καταπιεζόμενων, και εναντιώθηκε στους «από πάνω», τους ελάχιστους, τις ελίτ, τους καταπιεστές.
Αγωνίστηκε για το μεγάλο, ωραίο και συνάμα δύσκολο και επίπονο όραμά του που πλέον αποτελεί και όραμα ενός ολόκληρου λαού και όχι μόνο, τον Σοσιαλισμό του 21ου αιώνα. Κατάφερε πάρα πολλά για τον -και μαζί με τον- λαό του αλλά και για τους άλλους λαούς της περιοχής, είχε ακόμα πολλά να προσφέρει, ωστόσο η σπορά του ήταν πολύ γόνιμη και γι’ αυτό μόνο κοπιωδώς θα ξεριζωθεί από τους εχθρούς του – πράγμα το οποίο απεύχεται κάθε ριζοσπάστης άνθρωπος αυτού του κόσμου.
Σίγουρα θα αναρωτιέστε: και τώρα τι μέλλει γενέσθαι; Η Βενεζουέλα, όμως, πλέον δεν λέγεται απλά Βενεζουέλα, ονομάζεται Μπολιβαριανή Δημοκρατία της Βενεζουέλας, με όλα τα παρελκόμενα αυτού του μετασχηματισμού της να είναι παρόντα και -υπό προϋποθέσεις- να αποτελέσουν τους καταλύτες για την περαιτέρω μετεξέλιξή της σε «κοινωνία νέου τύπου». Αντινεοφιλελεύθερη, ανεξάρτητη, ανθρωποκεντρική, αυτοδιευθυνόμενη, χειραφετημένη, μια σύγχρονη και τείνουσα στην ολοκλήρωση σοσιαλιστική κοινωνία δηλαδή. Αυτό είναι το στοίχημα για την μετά-Τσάβες εποχή που αναμφιβόλως θα αποτελέσει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αλλά και εύθραυστη και ρευστή κατάσταση, ειδικά τον πρώτο καιρό.
Θα μπορέσουν οι Επαναστατικές δυνάμεις να καλύψουν επάξια το δυσαναπλήρωτο κενό του; Η ρήση του Μαντούρο ότι «είμαστε όλοι Τσάβες» καταδεικνύει τη συναίσθηση των κυβερνητικών αξιωματούχων για τις ιδιαίτερες δυσκολίες της περιόδου, ταυτόχρονα όμως τονίζει και την ανάγκη συλλογικοποίησης των μεγάλων ευθυνών που πρέπει να αναληφθούν το αμέσως επόμενο διάστημα. Αναγκαία προϋπόθεση για την εκ νέου νίκη του μπολιβαριανού μπλοκ αποτελεί η ομόνοια και η ομοψυχία ενόψει των προεδρικών εκλογών που θα διεξαχθούν σε ένα μήνα.
Είναι λογικό, τόσο εντός των ριζοσπαστικών δυνάμεων όσο και εντός του Ενωμένου Σοσιαλιστικού κόμματος (PSUV) να υπάρχουν αντιθέσεις, το ζήτημα είναι αυτές να συνεχίσουν να επιλύονται με δημιουργικό και προωθητικό τρόπο, όπως ακριβώς συνέβαινε και επί Τσάβες.
Ο Μαντούρο, ο οποίος υποδείχθηκε από τον ίδιο τον Τσάβες ως ο καταλληλότερος από τους νέους ηγέτες για να τον διαδεχθεί, είναι και αυτός «παιδί του λαού». Πρώην οδηγός λεωφορείου, βιοπαλαιστής και εκφραστής της «ριζοσπαστικής πτέρυγας» του Ενωμένου Σοσιαλιστικού κόμματος, ο Μαντούρο δείχνει να έχει όλα τα προσόντα να συνεχίσει επάξια, από τη θέση του Προέδρου, τις ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις και να εμβαθύνει το «πείραμα». Γαλουχημένος δίπλα στον Τσάβες, τον οποίο γνώρισε πριν από 20 χρόνια -ενώ αυτός ήταν φυλακισμένος μετά το αποτυχημένο του στρατιωτικό κίνημα-, αν και δεν έχει ακριβώς τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του Τσάβες -θα ήταν, άλλωστε, αδύνατο- εντούτοις διαθέτει το προφίλ του λαϊκού ηγέτη. Επίσης, η απόλυτα επιτυχημένη του θητεία ως υπουργού Εξωτερικών τον καθιστά μετρ των συμμαχιών και της διπλωματίας εν γένει.
Οι «ευχές» των ΗΠΑ για εξομάλυνση των σχέσεων με τη Βενεζουέλα, επί τη ευκαιρία του θανάτου του «δικτάτορα», μάλλον θα πέσουν στο κενό, αφού λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο – τον βενεζουελάνικο λαού.
Ο λαός θρηνεί αλλά και δηλώνει ευθαρσώς «ο Τσάβες ζει – η μάχη συνεχίζεται», αλλά όπως είχε πει και ο Ούγκο, «σε όσους επιθυμούν το θάνατό μου, εύχομαι να ζήσουν πολύ για να δουν πώς η Μπολιβαριανή Επανάσταση θα πηγαίνει από μάχη σε μάχη και από νίκη σε νίκη!».
Από τη μακρινή, αλλά και τόσο κοντινή Ελλάδα ενώνουμε τις φωνές μας με τους απανταχού «τσαβίστας» και μαζί τους θρηνούμε-ελπίζουμε-αγωνιζόμαστε υπό την ιαχή «Ηasta Siempre Comandante Chavez!»
Ορέστης Σταμόπουλος
Τζέιμς Πέτρας: «Μέτρο αξιολόγησης των πολιτικών»
Για τον Ούγκο Τσάβες μίλησε τις προηγούμενες μέρες ο Τζέιμς Πέτρας στο ραδιοφωνικό σταθμό Radio Centenario του Μοντεβιδέο. «Δεν έλεγε απλώς άδεια λόγια, ήταν άνθρωπος που έκανε πράξη τα λόγια του» λέει ο Πέτρας.
Σε αυτή την ειδική εκπομπή είναι απαραίτητη η παρουσία, η ανάλυση του συνεργάτη μας Τζέιμς Πέτρας. Καλημέρα Πέτρας, σε ακούμε.
Καλημέρα. Το πρώτο που θέλω να πω είναι ότι αισθάνθηκα ένα μεγάλο χτύπημα, είναι μια τεράστια απώλεια για τη Λατινική Αμερική. Αλλά οφείλω να πω ότι ο Ούγκο Τσάβες ζει. Δηλαδή, σωματικά πέθανε αλλά αφήνει μια πολύ μεγάλη και βαθιά κληρονομιά που επηρεάζει όχι μόνο την Βενεζουέλα και την Λατινική Αμερική αλλά ολόκληρο τον κόσμο.
Για να μιλήσω συγκεκριμένα, ο Τσάβες δείχνει πώς μια μικρή χώρα μπορεί να αντιμετωπίσει και να νικήσει τον ιμπεριαλισμό, να υπερασπίσει τις δημοκρατικές παραδόσεις, να εφαρμόσει πολύ εξελιγμένα κοινωνικά προγράμματα, να στηρίξει μια σημαντική περιφερειακή ολοκλήρωση, και να δώσει παράδειγμα ηθικής πολιτικής συμπεριφοράς σε έναν κόσμο τόσο διεφθαρμένο και τόσο άγριο, όπου πρόεδροι όπως ο Ομπάμα, μπορούν να αποφασίσουν τη δολοφονία οποιουδήποτε πολίτη χωρίς καμία δικαστική διαδικασία. Από αυτή την άποψη, ο Τσάβες θα περάσει στην Ιστορία ως μια μορφή στο ύψος του Χοσέ Αρτίγας στην Ουρουγουάη, του Χοσέ Μαρτί στην Κούβα ή του Σιμόν Μπολίβαρ στη Λατινική Αμερική.
Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι ο Τσάβες αφήνει σημαντικό έργο σε θεσμικό επίπεδο. Παράδειγμα αποτελούν οι θεσμοί περιφερειακής ολοκλήρωσης όπως η ALBA (Μπολιβαριανή Συμμαχία για τους Λαούς της Δικής μας Αμερικής) και η CELAC (Κοινότητα Κρατών της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής). Παράλληλα, χρησιμοποίησε πολιτικές μεθόδους για την αντιμετώπιση της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας, όπως η σύγκλιση λατινοαμερικάνικων διασκέψεων για την καταδίκη των πραξικοπημάτων σε Ονδούρα και Παραγουάη.
Αλλά, περισσότερο απ’ όλα, εδώ στις ΗΠΑ ανακαλούμε τη στάση του Τσάβες την εποχή που ο πρόεδρος Μπους εξαπέλυε τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας. Σε μια στιγμή μεγάλης έντασης, ο Τσάβες είχε δηλώσει πως «Δε μπορεί κάποιος να πολεμά την τρομοκρατία χρησιμοποιώντας τρομοκρατικές μεθόδους». Η δήλωση αυτή προκάλεσε οργή και υστερία στο Λευκό Οίκο αλλά ο Τσάβες ήταν ο μοναδικός ηγέτης στον κόσμο που τόλμησε να πει ότι η κρατική τρομοκρατία είναι το ίδιο καταδικαστέα με την τρομοκρατία των φανατικών. Αυτή η στάση του άνοιξε το δρόμο που μετά πήραν κι άλλοι, δηλώνοντας π.χ. ότι οι δολοφονίες της CIA ήταν τόσο επικίνδυνες όσο και οι επιθέσεις στους Δίδυμους Πύργους.
Μ’ αυτή την έννοια, ο Ούγκο Τσάβες περνά στην Ιστορία ως ο πρώτος και ο πιο σημαντικός ηγέτης που όρισε τη σύγχρονη ηθική και ανθρωπιστική πολιτική. Ο Τσάβες ποτέ του δεν σκότωσε αντιπάλους. Ο Ομπάμα, ο Ολάντ, όλοι οι ηγέτες του ΝΑΤΟ έκαναν εγκλήματα ενάντια στους ίδιους τους πολίτες τους και εισέβαλαν σε άλλες χώρες. Αλλά όχι ο Τσάβες. Ο Τσάβες έστειλε πετρέλαιο ακόμα και στους φτωχούς των ΗΠΑ για να μπορέσει ο κόσμος να ζεσταθεί. Έστειλε σε άλλες χώρες γιατρούς και ανθρωπιστική βοήθεια και όχι όπλα, πεζοναύτες και δολοφόνους. Κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίζει αυτή τη διαφορά.
Όταν άνοιξα τον υπολογιστή μου το πρωί, βρήκα μηνύματα από όλα τα μέρη του κόσμου. Ο Τσάβες δεν είναι μια μορφή της Βενεζουέλας ούτε της Λατινικής Αμερικής,∙είναι μια παγκόσμια ιστορική μορφή, και θα συνεχίσει να έχει αντίκτυπο και επιρροή στους θεσμούς περιφερειακής ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής, στις νέες πρακτικές αλληλοβοήθειας, στο εμπόριο μεταξύ των χωρών του Νότου. Αφήνει πίσω του μια ιδεολογία που δικαιολογεί κοινωνικά προγράμματα και πάει κόντρα στο κυρίαρχο ρεύμα που επικρατεί στην οικονομική πολιτική. Ενώ ο Ομπάμα στις ΗΠΑ και ο Κάμερον στην Αγγλία κόβουν προγράμματα επιβάλλοντας λιτότητα, ο Τσάβες εγκαινιάζει νέα κοινωνικά προγράμματα, αυξάνει τις επενδύσεις στην Υγεία, την Παιδεία, βοηθά τους μικρούς παραγωγούς με φτηνά δάνεια. Την ίδια στιγμή εδώ και σε χώρες της Ευρώπης αυξάνεται ο παιδικός υποσιτισμός, κόβονται τα προγράμματα που απευθύνονταν στους πιο φτωχούς.
Ο Τσάβες πήγε κόντρα σε αυτό το αντιδραστικό ρεύμα και έκανε φανερό πως ακόμη και μέσα στην κρίση είναι δυνατό να συνεχίζεις τα κοινωνικά προγράμματα και να μη θυσιάζεις το λαό για μια χούφτα ντίλερς του χρηματιστηρίου.
Κληροδότησε, ακόμη, σημαντικά στοιχεία λατινοαμερικάνικης ολοκλήρωσης…
Ναι. Ο Τσάβες πέθανε στην αγαπημένη του Πατρίδα, στην αγκαλιά των συγγενών του αποχαιρετώντας τους φίλους και τους συντρόφους του. Ζούσε μια ζωή γεμάτη, βαθιά και με αγάπη. Θυμάμαι τις συναντήσεις μου με τον Τσάβες, πάντα με ένα μεγάλο χαμόγελο και μεγάλη υποστήριξη για την ανθρωπότητα, αστείος όταν είχε τη δυνατότητα, άλλες φορές όμως πολύ σοβαρός, ανήσυχος μπροστά στις μεγάλες απειλές για την ανθρωπότητα.
Ήταν με κάθε έννοια ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος, όχι μόνο πολιτικά, άνθρωπος που αγαπάει την ανθρωπότητα. Δεν έλεγε απλώς άδεια λόγια, ήταν άνθρωπος που έκανε πράξη τα λόγια του. Έχουμε στον πλανήτη τόσους δημαγωγούς που υπόσχονται κοινωνικές αλλαγές αλλά αντί γι’ αυτές κόβουν τον Προϋπολογισμό, απολύουν εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενους στην Υγεία και την Παιδεία.
Ο Τσάβες ήταν ένα παράδειγμα που μας επιτρέπει να μετράμε τους πολιτικούς όλου του κόσμου, και κανείς δεν φτάνει την αξία του Ούγκο Τσάβες.
Πρέπει να έχουμε απολύτως καθαρό ότι ο Τσάβες πέθανε αλλά η κληρονομιά του ζει. Ζει σε όλα τα μέρη του κόσμου όπου οι άνθρωποι αγωνίζονται για κοινωνική δικαιοσύνη. Ο Τσάβες είναι παρών!
μετάφραση: Νατάσα Ακριβάκη
Η παγκόσμια ιστορική σημασία του Τσάβες
Ο άνθρωπος που πρόσφερε στην κατάλληλη στιγμή μια Αλήθεια.
Του Jay Moore*
Ο Τσάβες εκλέχτηκε για πρώτη φορά στην προεδρία το 1999. Οι Ζαπατίστας με τον υποδιοικητή Μάρκος είχαν εμφανιστεί μέσα από τις ζούγκλες της Τσιάπας το 1994 και είχαν εμφυσήσει μια νέα ελπίδα. Αλλά ο κόσμος τρέκλιζε ακόμα μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και του σοβιετικού μπλοκ το 1991. Το «τέλος της ιστορίας» (στον αστικό κοινοβουλευτισμό) και το «δεν είναι υπάρχει άλλη λύση» (από τον καπιταλισμό) συνιστούσαν ηγεμονικές έννοιες στους πολιτικούς και πνευματικούς κύκλους, όπου κι αν κοιτούσε κανείς. Ο νεοφιλελευθερισμός έμοιαζε θριαμβευτής, παρά τα δεινά που προκαλούσε στην εξαθλιωμένη πλειοψηφία του πλανήτη. Σε εκείνη την ιστορική στιγμή, σαν από το πουθενά αλλά, όπως αργότερα μάθαμε, μέσα από μια μακρά παράδοση αγώνων ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό στη Βενεζουέλα, εμφανίστηκε ο Ούγκο Τσάβες, ένας άνθρωπος που συμπύκνωνε στη φυσιογνωμία του όλα τα χρώματα του ημισφαιρίου και ήταν ένας χαρισματικός ρήτορας.
Ο βενεζουελάνικος «σοσιαλισμός του 21ου αιώνα» ήταν πάντα ένα εγχείρημα απροσδιόριστο – ο ορισμός του και η πραγματοποίηση παραμένει το καθήκον των επαναστατών της Βενεζουέλας. Οι αντιδραστικοί και οι ιμπεριαλιστές περιμένουν να εκμεταλλευτούν κάθε εσωτερική διαφωνία στη μετα-Τσάβες εποχή. Ωστόσο, αυτό που περισσότερο είχαμε ανάγκη, σε εκείνα τα πολύ σκοτεινά χρόνια στο τέλος του προηγούμενου αιώνα, ήταν κάτι περισσότερο από τις λεπτομέρειες ή το προσχέδιο για το γκρέμισμα του καπιταλισμού – ένα όραμα ή αυτό που ο Αλέν Μπαντιού αποκαλεί μια «Αλήθεια». Ο Ούγκο ήταν αυτός που μας το έδωσε. Θα μας λείψει πολύ.
* Ο Jay Moore είναι αρθρογράφος
του Monthly Review
«… por ahora»1
Η φωτιά που συνεχίζει να καίει στη Λατινική Αμερική
Του Chris Gilbert*
Ο Τσάβες είπε πράγματα που στη συνέχεια τα σκέφτηκαν και άλλοι άνθρωποι ή τουλάχιστον είπαν πως τα σκέφτηκαν αφού τα είπε ο Τσάβες. Θα μπορούσε κάποιος να πει πως διεύρυνε την έννοια του πολιτικού στοιχείου. Τραγουδούσε και απάγγελλε ποιήματα κατά τις αμέτρητες ώρες τηλεοπτικής παρουσίας… μιλούσε ακατάπαυστα.
Οι περισσότεροι δεν θα θυμούνται τη στιγμή που ο Τσάβες υπαινίχτηκε ότι ο Μπους είναι ο διάβολος. Στην πραγματικότητα, δεν το είχε σχεδιάσει. Τα λόγια του εκείνα ταξίδεψαν σε όλο τον πλανήτη.
Στις μέρες μας, για μια σειρά λόγους, οι πολιτικές ομιλίες έχουν γίνει εντελώς ανούσιες, μακριά από τις πραγματικές ανάγκες του λαού. Στην Αργεντινή, το 2001, είπαν: «Να φύγουν όλοι!». Στην Ισπανία οι πάντες αντιλαμβάνονται την πολιτική ως συνώνυμο της διαφθοράς. Για να μη μιλήσουμε για τις ΗΠΑ (θυμάται μήπως κανείς το σύνθημα «Αλλαγή» ή το «Yes We Can»).
Ο Τσάβες είχε τη δική του λύση στο πρόβλημα. Ήταν σίγουρα προβληματική, υπερβολικά περσοναλιστική. Ωστόσο, αυτή η λύση συνδεόταν με το λαό με έναν τρόπο που πήγαινε πέρα από την απλή λογική. Ενέπνεε τους Βενεζουελάνους, του Λατινοαμερικανούς και πολλούς άλλους.
Να εμπνέεις σημαίνει κυριολεκτικά να γεμίζεις με πνοή, με ζωή. Η πολιτική έχει γίνει κάτι χωρίς συναίσθημα, χωρίς γεύση, χωρίς ζωή. Έχει γίνει μια υπόθεση για αχυράνθρωπους. Ο Τσάβες, ό,τι γνώμη κι αν έχει κανείς για αυτόν, δεν ήταν αχυράνθρωπος. Στην πραγματικότητα, ήταν ένας ευγενής άνθρωπος με την έννοια πως δεν ήταν ποτέ χυδαίος (με την αληθινή σημασία του όρου) και ποτέ του δεν ταπείνωσε αδύναμους ανθρώπους. Μόνο τους ισχυρούς.
Η ομιλία του «por ahora» θα ήταν ένας ωραίος τρόπος να τον θυμόμαστε, αν δεν ήταν η πιο λαμπρή πολιτική του στιγμή. Ούτε κι αυτή ήταν κάτι σχεδιασμένο: Όταν παραδόθηκε μετά την αποτυχημένη στρατιωτική εξέγερση το 1992, του επετράπη ένα δίλεπτο στην κρατική τηλεόραση. Είπε βασικά πως η εξέγερση έπρεπε να παύσει, πως όλοι έπρεπε να καταθέσουν τα όπλα τους. Αλλά σχεδόν ασυναίσθητα, χωρίς να το πολυσκεφτεί, στην πραγματικότητα μόνο και μόνο για να είναι συνεπής με τον εαυτό του, την άδηλη πεποίθησή του, του ξέφυγαν τα λόγια «…por ahora» (για την ώρα).
Αυτή ήταν η φραστική σπίθα που έβαλε φωτιά στον κάμπο. Αυτή η φωτιά συνεχίζει να καίει στη Λατινική Αμερική και στον κόσμο και θα συνεχίσει για καιρό. Είναι επίσης αλήθεια ότι έχουμε ανάγκη μερικές ακόμη σπίθες αυτού του είδους…
(1) «για την ώρα»
* Ο Chris Gilbert είναι καθηγητής των Πολιτικών Επιστημών στο Μπολιβαριανό Πανεπιστήμιο της Βενεζουέλας
