Του Henri Madii Kasongo *.
Πενήντα χρόνια μετά την ανεξαρτησία του Κονγκό, μισό σχεδόν αιώνα μετά τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα, το σκηνικό στη χώρα αυτή, στην καρδιά της Αφρικής, μοιάζει να έμεινε στάσιμο: ο λαός ζει υπό καθεστώς μιζέριας και ανασφάλειας, η τοπική ηγεσία συνεχίζει το ύπνο του δικαίου, αποκομμένη από τα καθημερινά προβλήματα των κοινών θνητών, ενώ τα νήματα της εξουσίας κινούνται εκ των έξω, από το Βέλγιο, τις ΗΠΑ, τις πάλαι ποτέ κραταιές δυνάμεις, στις οποίες έχουν προστεθεί πλέον Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και πιο πρόσφατα η Κίνα.
Πόσο μόνος πρέπει να αισθανόταν ο Λουμούμπα όταν, στα τέλη της δεκαετίας του ’50 έδινε μάχη για άμεσο τέλος της αποικιακής κυριαρχίας. Από τους άλλους Κονγκολέζους ηγέτες, πολλοί συμμερίζονταν την άποψη των Βέλγων, ότι η ανεξαρτησία μπορούσε να περιμένει.
Μόνος ο Λουμούμπα κήρυττε την εθνική ομοψυχία, και μόνο το MNC, το κόμμα του, είχε παρουσία σε όλη την επικράτεια. Οι άλλοι πόνταραν στις τοπικές τους κοινωνίες και την προέλευσή τους από μεγαλύτερες πληθυσμιακά «εθνοφυλές». Το μήνυμα του MNC για αλληλεγγύη και για δίκαιη κατανομή του εθνικού πλούτου διεμβόλισε τα αμέτρητα εμπόδια: ο Λουμούμπα κέρδισε τις εκλογές και… γεννήθηκε ένα έθνος. Η Ιστορία θα θυμίζει για πάντα το τι έμελλε να υποστεί ο Λουμούμπα, το πώς δολοφονήθηκε και πώς πέρασε η εξουσία στα χέρια του Μομπούτου.
Κάτι άλλο που οφείλουμε να σημειώσουμε είναι η αδιαφορία της «Παγκόσμιας Κοινότητας», και η επιεικώς «απαράδεκτη» στάση του ΟΗΕ: το Συμβούλιο Ασφαλείας ψήφισε την καθαίρεση του Λουμούμπα, και τα στρατεύματα του ΟΗΕ ήταν παρόντα όταν ο δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός μεταφερόταν στον τόπο εκτέλεσής του.
Ο λαός παραμερίστηκε. Η ανεξαρτησία του Κογκό μπορούσε να περιμένει.
Το αισχρό καθεστώς του Μομπούτου
Το καθεστώς του Μομπούτου δεν άργησε να αποκαλύψει το πραγματικό του προσωπείο. Οι «σύμμαχοί» του κατά του Λουμούμπα σύντομα δέχτηκαν τα βέλη του. Ο Τσομπέ κατέληξε στην εξορία, όπου δολοφονήθηκε. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, ο Σουηδός Ντεγκ Χάμερσφελντ μυστηριωδώς έπεσε θύμα αεροπορικής τραγωδίας όντας σε αποστολή στο Κονγκό. Λίγα χρόνια μετά, ο Κασαβούμπου απομακρύνθηκε από την εξουσία και τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Όσο για τους Βέλγους, είδαν να τους αφαιρούνται τα ορυχεία τους (Gecamines, Miba,…), ενώ άλλοι Ευρωπαίοι υπέστησαν άλωση των περιουσίων τους. Πολλοί Έλληνες του Κογκό θα θυμούνται ακόμη τους αξιωματικούς του Μομπούτου να τους αφαιρούν τα κλειδιά του μαγαζιού. Μόνα ιερά συμφέροντα, αυτά των Γάλλων και των Αμερικάνων. Ορυχεία, στρατιωτικές βάσεις, κρατικά συμβόλαια ήταν για Παρίσι και Ουάσιγκτον, που σε αντάλλαγμα, παρείχαν στον Μομπ ούτου συμπαράσταση αμέριστη για 30 χρόνια. Για το λαό του Κονγκό, επιφυλάχθηκε μια μακρά περίοδος οδύνης: πτώση του βιοτικού επιπέδου, βασανιστήρια, δολοφονία φοιτητών…
Και η στάση της ‘’Παγκόσμιας Κοινότητας’’; Μια σιωπή που άγγιζε τα όρια της συναίνεσης. Η ευημερία για το λαό μπορούσε να περιμένει.
Στο Κονγκό οι φιλολαϊκοί ηγέτες δολοφονούνται
Η πτώση του Μομπούτου έφερε στην εξουσία έναν «μαθητή» του Λουμούμπα, τον Λοράν Ντεζιρέ Καμπίλα. Πιστός στο δόγμα του Λουμούμπα, έθεσε ως προτεραιότητα τις ανάγκες της χώρας σε υποδομές για παιδεία και ανάπτυξη, και τη δίκαιη κατανομή του εισοδήματος. Με λαϊκή στήριξη και με όραμα, χωρίς «βοήθεια» από ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα, έχτισε σχολεία, γέφυρες, δρόμους. Σε λίγο καιρό αύξησε τους μισθούς στο Δημόσιο κατά … 400%. Δεν άργησε να προκαλέσει την εχθρότητα της Δύσης και (απλή σύμπτωση!), δέχτηκε σφοδρές επικρίσεις από τον… ΟΗΕ. Δολοφονήθηκε στο τρίτο έτος της εξουσίας του. Οι Κονγκολέζοι ακόμα παραμιλάνε για τον πρόεδρο που «εμφανιζόταν ξαφνικά σε μια οικοδομή, σήκωνε τούβλα, γύριζε τσιμέντο σαν εργάτης, αφήνοντας άφωνους τους παρευρισκόμενους». Η ακόμα που «έσπρωχνε με τους σωματοφύλακες του το αυτοκίνητο όταν κολλούσε σε λασπωμένους δρόμους», και που «παζάρευε ένα ζευγάρι παντόφλες με έναν πωλητή της λαϊκής αγοράς, χτυπώντας τον φιλικά στην πλάτη». Η ελπίδα αναβλήθηκε.
Ο «κληρονόμος» στην προεδρία, ο (υιοθετημένος κατά πολλούς) γιος του, Ζοζέφ Κανάμπε-Καμπίλα, έσπευσε να αποκαταστήσει τις «καλές σχέσεις» με τη Δύση. Προτού καν γίνουν τα σαράντα του πατέρα του, επισκέφθηκε το Βέλγιο, τις ΗΠΑ, τη Γαλλία, και με τη συμβουλή τους δρομολόγησε έναν «Εθνικό Διάλογο» που… επιβεβαίωσε την εξουσία του. Με τη χρηματοδότησή τους, οργάνωσε εκλογές που… τις κέρδισε αυτός. Έκτοτε, έχει περάσει πολλά «νεοφιλελεύθερης έμπνευσης» νομοσχέδια: νέο κώδικα περί επενδύσεων, νέο κώδικα περί δασών, κτλ… Οι κάθε λογής «επενδυτές» αλωνίζουν, αγοράζουν, πουλάνε, εισάγουν, εξάγουν, μέσα σε καθεστώς απολύτου αλαλούμ. Στο Κογκό των διαμαντιών, του χαλκού, του ουράνιου, του χρυσού κ.λπ., το κράτος εισέπραξε το 2006 ως φόρους από τις εταιρίες εκμετάλλευσης ορυκτών, το «αμύθητο» ποσό των 160 εκατομμυρίων ευρώ. Όσο κοστίζει δηλαδή η μεταγραφή ενός καλού ποδοσφαιριστή.
Η θέση του λαού σ΄αυτή τη «δημοκρατική» μπανανία; Η λαϊκή ευημερία μπορεί να περιμένει. Όπως και η ανεξαρτησία του Κονγκό.
* O Henri Madisi Kasongo είναι Πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής ACTION-Congo.Hellas
