Το νέο βιβλίο της Mαρίας Λιάσκα-Μαυράκη
Την πρώτη σου και την τελευταία σου λέξη
την είπαν ο έρωτας και η επανάσταση
Όλη σου τη σιωπή την είπε η ποίηση
Γιάννης Ρίτσος
Έχω δύο ασφαλείς δείκτες για να εκτιμήσω ένα συναρπαστικό βιβλίο:
Ο πρώτος είναι όταν τελειώνει να θέλω να διαβάσω κι άλλο.
Ο δεύτερος -επειδή καθημερινά διαβάζω στο μετρό- είναι να κινδυνεύω να χάσω ή και να χάνω τη στάση/ σταθμό που θέλω να κατεβώ.
Και τα δύο συνέβησαν όταν διάβαζα τον Κύκλο με τη θάλασσα (Άνεμος Eκδοτική) της Mαρίας Λιάσκα-Μαυράκη. Στο Μοναστηράκι έπρεπε να κατεβώ για να πάω στη δουλειά και πετάχτηκα την τελευταία στιγμή καθώς έκλειναν οι πόρτες. Και μετά μου έμεναν οι τελευταίες σελίδες που τις διάβασα περπατώντας προς την Ομόνοια…
«Αν χαράξεις έναν κύκλο από την Κύπρο μέχρι πάνω στον Βορρά, στα αγριεμένα κύματα της Μεγάλης Βρετανίας, αλλά και στα βαθιά ιρλανδέζικα νερά, θα κλείσεις μέσα του την ίδια θάλασσα». Κι αν φτιάξεις τον κύκλο ωραία-ωραία τότε θα συμπεριλάβει και τη Λήμνο. Το μαγικό αυτό νησί του Βόρειου Αιγαίου όπου η αύρα του, αν είσαι τολμηρός για να ζήσεις εκεί -όπως η συγγραφέας- νομίζω πως γεννά μέσα σου εικόνες. Κι είναι θέμα ταλέντου και δουλειάς, εντιμότητας και επιμονής να δημιουργήσεις δυο πολύ διαφορετικά μεταξύ τους μυθιστορήματα, που έχουν ωστόσο κάτι κοινό: Πρωταγωνιστής είναι η Ιστορία.
Όπως έγραψα -μεταξύ άλλων- στον Δρόμο της Αριστεράς για το Μη μου πεις το τέλος, το πρώτο της μυθιστόρημα, «σε μια εποχή που αρκετοί λογοτέχνες εν ονόματι της “κριτικής” και της “αντικειμενικότητας” ακολουθούν το ρεύμα της αναθεώρησης της Ιστορίας και των ίσων αποστάσεων ανάμεσα σε θύτες και θύματα, το μυθιστόρημα αυτό έχει έναν έντιμο και καθαρό λόγο…».
Σε ακόμη πιο δύσκολες ατραπούς και ευαίσθητες ισορροπίες κινείται το δεύτερο βιβλίο της. Η «τρομοκρατία» με ή χωρίς εισαγωγικά είναι ένα πολύ δύσκολο θέμα. Η περίπτωση του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού ακόμη δυσκολότερο. Πού τελειώνει η επανάσταση κι ο αγώνας για την ανεξαρτησία και πότε ένας απελευθερωτικός στρατός μπορεί να μετατραπεί επί της ουσίας στο αντίθετό του, τρώγοντας τα ίδια τα παιδιά του;
Πόσο επιτρέπεται να λυγίσεις και πότε θεωρείσαι προδότης;
Από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου αρχίζουμε να νιώθουμε πως κάτι σκοτεινό υπάρχει.
Όταν η παρέα ξεκίνησε για διακοπές στην Κύπρο, τίποτα δεν είχε προαναγγείλει την τραγωδία που θα ζούσαν. Ο καλύτερ;oς τους φίλος με τον οποίο στην πραγματικότητα αδερφή και αδερφός είναι βαθιά ερωτευμένοι και συχνά ανταγωνιστικοί, όπως θα δείξει η συνέχεια, εξαφανίζεται στη θάλασσα της Αμμοχώστου, όταν ένα ταχύπλοο περνά δίπλα τους. Ατύχημα, δολοφονία ή κάτι άλλο;
Ο Άντι, ο φίλος τους που εξαφανίστηκε είναι κυπριακής καταγωγής, αλλά μετά την τουρκική εισβολή έφυγαν με τη μητέρα του από τα κατεχόμενα για να ζήσουν στην Ιρλανδία, στο Μπέλφαστ. Ο πατέρας του είναι αγνοούμενος. Ένας από τους χιλιάδες που ακόμη και σήμερα δεν ξέρουμε που βρίσκονται και τι τους συνέβη…
Εκεί θα ζήσουν στο σπίτι της Μπεθ που έχει και αυτή ένα γιο, ίνδαλμα για τον Άντι. Ένα γιο που από πολύ τρυφερή ηλικία θα γνωρίσει το άγριο πρόσωπο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας που με κάθε τρόπο θέλει να επιβάλει τη θέλησή της στη Βόρεια Ιρλανδία.
Η συγγραφέας καταφέρνει να μας μεταφέρει με εκπληκτική πειστικότητα το κλίμα του Μπέλφαστ στο τότε και στο σήμερα, όπου η ηρωίδα-αφηγήτρια της Ιστορίας θα βρεθεί με τον αδερφό της.
Εκεί θα αρχίσουν να συμβαίνουν παράξενα πράγματα. Θα πιστέψει ότι μέσα στο πλήθος της βραδιάς του Αγίου Πατρικίου αναγνωρίζει στο πρόσωπο ενός μεταμφιεσμένου τον Άντι. Είναι, άραγε, αλήθεια ή βλέπει φαντάσματα;
Μέσα από συνεχή φλας μπακ η ιστορία θα αρχίσει να αποκτά σχήμα και μορφή σαν ένα παζλ…
Κομβικό ρόλο θα παίξει ο επικεφαλής των δυνάμεων καταστολής κατά την ταραγμένη εποχή του Μπέλφαστ. Η Μαρία Λιάσκα φιλοτεχνεί ένα καταπληκτικό πορτρέτο του κακού της Ιστορίας. Δεν αρκείται να καταγγείλει, αλλά θέλει να εξηγήσει. Να κατανοήσει πώς τροφοδοτείται το μίσος και φουντώνει.
Δεν θα σας πω βεβαίως το τέλος, αλλά θα πω ότι όπως όλα τα καλά βιβλία αυτό που παρουσιάζουμε σήμερα, δεν κλείνει, αλλά ανοίγει θέματα. Δημιουργεί ερωτήματα που θα έπρεπε να έχουμε όλοι μας.
Και σκέφτομαι ότι το μότο από τον Γιάννη Ρίτσο -που παραθέτω στην αρχή και είναι και το μότο του βιβλίου- δεν είναι καθόλου τυχαίο. Όσοι γνωρίζουν επιδερμικά το έργο του θεωρούν ότι είναι ο ποιητής των μεγάλων βεβαιοτήτων. Κι όμως! Είναι ο άνθρωπος, ο επαναστάτης, ο κομμουνιστής που δεν επαναπαύεται στις θεωρίες του. Προσπαθεί να μπει μέσα στις αντιφάσεις του. Να τις γνωρίσει.
Και πέρα από ένα συναρπαστικό ή και αστυνομικό μυθιστόρημα, αφού δεν λείπει το μυστήριο, το σασπένς και η αναπάντεχη λύση, ο Κύκλος με τη θάλασσα είναι ένα βιβλίο που βοηθά να δούμε και στα δικά μας σκοτάδια. Στις δικές μας αντιφάσεις. Να ανακαλύψουμε τις αληθινές αποχρώσεις του γκρι κι όχι τις ψευδεπίγραφες των δήθεν ερωτικών πονημάτων.
Κώστας Στοφόρος
