Από την καθημερινή σκλήρυνση ως την αλλοίωση της όρασης. Του Σταύρου Γεωργά
Οι άνθρωποι που ζητιανεύουν πληθαίνουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, οι τσιγγάνες και τρεις-τέσσερις «τυπικές» φιγούρες που έμπαιναν στον Ηλεκτρικό (ο τύπος-με-το-καμένο-πρόσωπο, το 29-χρονών-παλικάρι-όπως-με-βλέπετε, η μητέρα-που-το-παιδί-της-έχει-τρύπα-στην-καρδιά-και-ζει-με-ξένο-αίμα, ο εκάστοτε εκπρόσωπος της διαχρονικής οικογένειας-που-έχει-δώδεκα-παιδιά-και-ζει-σε-μια-παράγκα-νάιλον…) μοιάζουν πια με πρόσωπα βουκολικού ειδυλλίου – εξού και μπορώ να περιγράψω αυτούς τους λιγοστούς, διακριτούς ψευδο-χαρακτήρες σε στυλ Λασκαράτου ή Θεόφραστου: μπορούσα, θέλω να πω, να τους βλέπω, να τους παρατηρώ εκ του ασφαλούς και αδιατάρακτος.
Αντιθέτως, η ασαφής μάζα που συρρέει παντού παράγει μια σκλήρυνση μέσα μας, καμωμένη από φόβο (μια τρίχα μάς χωρίζει απ’ το να κατρακυλήσουμε σ’ αυτή τη συνθήκη κι εμείς), κόρο (κάθε δέκα λεπτά, διάβολε, πρέπει να πεις, ευγενικά και αποφασιστικά: «όχι, ευχαριστώ», αν πουλάνε κάτι ή απλώς «όχι», ίσως με νεύμα, αν απλώς επαιτούν ή να κάνεις πως δεν τους βλέπεις: προσέξτε την κλιμάκωση) κι απόγνωση (ποιον να πρωτοσυντρέξεις, γαμώτο, ακόμη κι αν ήθελες, ακόμη κι αν είχες: προσέξτε ξανά την κλιμάκωση) – μια σκλήρυνση που σιγά-σιγά μετατρέπεται σε ψυχογενή αλλοίωση της όρασης: μαθαίνεις να μη βλέπεις αυτούς τους ανθρώπους που στέκονται για λίγα δευτερόλεπτα πλάι σου – όπως απενεργοποιείς την περιφερική όραση περπατώντας στις κεντρικές πλατείες και τους γύρω δρόμους των Αθηνών.
Είμαι πεπεισμένος ότι ο διάχυτος ρατσισμός ξεκινάει απ’ αυτήν τη σκλήρυνση: προσέχεις να μη δεις, όπως προσέχουμε περπατώντας νυχτιάτικα να μην πατήσουμε σκατά ή σκουπίδια – και να, συνεπώς, τι είναι όλοι τούτοι οι παρίες που όσο πυκνώνουν γύρω μας κι όσο πιο πολύ μοιάζουν μ’ αυτό που θα είμαστε αύριο κιόλας, τόσο πιο πολύ πρέπει, κατά τα ξόρκι, να είναι «μακριά από μας»: σκουπίδια, απόβλητοι, ξένοι προπάντων… Δεν μου κάνει επομένως εντύπωση το ότι, φερ’ ειπείν, ο δήμαρχος Καμίνης που, όπως είχα γράψει, σε τούτες εδώ τις σελίδες, ψηφίστηκε ακριβώς από μια μάζα που δεν ήθελε να βλέπει, εμφανίζει τέτοιου τύπου σκλήρυνση κι ακόμη λιγότερο με εντυπωσιάζει η αντιστροφή αιτίου-αιτιατού: ο πολλαπλά σκληρυμένος, λόγω μουσολινισμού (δείτε τις γκριμάτσες, το ύφος, τη στάση του σώματος…), Χρυσοχοΐδης είναι αναμενόμενο να σχεδιάζει χωματερές για ανθρώπους, στρατόπεδα για απόβλητους…
Δεν ξέρω όμως αν και η αφ’ υψηλού διακήρυξη αρχών είναι ένας τρόπος να μη βλέπεις κι αυτή: κάτι τέτοιο θα εξηγούσε τη μηδαμινή απήχηση του αντι-ρατσιστικού λόγου της Αριστεράς. Ίσως η λεηλατημένη, εκφασισμένη κοινωνία νιώθει, παρά ταύτα, ότι απ’ αυτόν τον λόγο, που θα τη διαφώτιζε, υποτίθεται, κάτι λείπει. Πρόκειται για ηθικό έλλειμμα; Δεν είμαι τιμητής, δεν μπορώ να το πω. Αντ’ αυτού, προ μηνός, το ασαφές σχήμα μιας γυναίκας που επαιτούσε υλοποιήθηκε πλάι μου. Κάτι είπε, δεν άκουγα, κάπως θα ’ταν, δεν έβλεπα και ξαφνικά ακούστηκε ένας κρότος, οπότε ενστικτωδώς κοίταξα: ένα ξύλινο, φθαρμένο, κόκκινο αυτοκινητάκι είχε πέσει στο δάπεδο. Το νήπιο που δεν γινόταν πια να μη δω ότι κρατούσε στα χέρια της η γυναίκα είχε γλαρώσει, το φουκαριάρικο, και του ’πεσε το παιγνίδι που είχε για ν’ απασχολείται τις ώρες της ζητιανιάς…
Απ’ όσα διακηρύσσουμε και πηγαίνουμε πέρα, στην τιμή και την πεποίθησή μας, λείπει αυτός ο κρότος.
Αντιθέτως, η ασαφής μάζα που συρρέει παντού παράγει μια σκλήρυνση μέσα μας, καμωμένη από φόβο (μια τρίχα μάς χωρίζει απ’ το να κατρακυλήσουμε σ’ αυτή τη συνθήκη κι εμείς), κόρο (κάθε δέκα λεπτά, διάβολε, πρέπει να πεις, ευγενικά και αποφασιστικά: «όχι, ευχαριστώ», αν πουλάνε κάτι ή απλώς «όχι», ίσως με νεύμα, αν απλώς επαιτούν ή να κάνεις πως δεν τους βλέπεις: προσέξτε την κλιμάκωση) κι απόγνωση (ποιον να πρωτοσυντρέξεις, γαμώτο, ακόμη κι αν ήθελες, ακόμη κι αν είχες: προσέξτε ξανά την κλιμάκωση) – μια σκλήρυνση που σιγά-σιγά μετατρέπεται σε ψυχογενή αλλοίωση της όρασης: μαθαίνεις να μη βλέπεις αυτούς τους ανθρώπους που στέκονται για λίγα δευτερόλεπτα πλάι σου – όπως απενεργοποιείς την περιφερική όραση περπατώντας στις κεντρικές πλατείες και τους γύρω δρόμους των Αθηνών.
Είμαι πεπεισμένος ότι ο διάχυτος ρατσισμός ξεκινάει απ’ αυτήν τη σκλήρυνση: προσέχεις να μη δεις, όπως προσέχουμε περπατώντας νυχτιάτικα να μην πατήσουμε σκατά ή σκουπίδια – και να, συνεπώς, τι είναι όλοι τούτοι οι παρίες που όσο πυκνώνουν γύρω μας κι όσο πιο πολύ μοιάζουν μ’ αυτό που θα είμαστε αύριο κιόλας, τόσο πιο πολύ πρέπει, κατά τα ξόρκι, να είναι «μακριά από μας»: σκουπίδια, απόβλητοι, ξένοι προπάντων… Δεν μου κάνει επομένως εντύπωση το ότι, φερ’ ειπείν, ο δήμαρχος Καμίνης που, όπως είχα γράψει, σε τούτες εδώ τις σελίδες, ψηφίστηκε ακριβώς από μια μάζα που δεν ήθελε να βλέπει, εμφανίζει τέτοιου τύπου σκλήρυνση κι ακόμη λιγότερο με εντυπωσιάζει η αντιστροφή αιτίου-αιτιατού: ο πολλαπλά σκληρυμένος, λόγω μουσολινισμού (δείτε τις γκριμάτσες, το ύφος, τη στάση του σώματος…), Χρυσοχοΐδης είναι αναμενόμενο να σχεδιάζει χωματερές για ανθρώπους, στρατόπεδα για απόβλητους…
Δεν ξέρω όμως αν και η αφ’ υψηλού διακήρυξη αρχών είναι ένας τρόπος να μη βλέπεις κι αυτή: κάτι τέτοιο θα εξηγούσε τη μηδαμινή απήχηση του αντι-ρατσιστικού λόγου της Αριστεράς. Ίσως η λεηλατημένη, εκφασισμένη κοινωνία νιώθει, παρά ταύτα, ότι απ’ αυτόν τον λόγο, που θα τη διαφώτιζε, υποτίθεται, κάτι λείπει. Πρόκειται για ηθικό έλλειμμα; Δεν είμαι τιμητής, δεν μπορώ να το πω. Αντ’ αυτού, προ μηνός, το ασαφές σχήμα μιας γυναίκας που επαιτούσε υλοποιήθηκε πλάι μου. Κάτι είπε, δεν άκουγα, κάπως θα ’ταν, δεν έβλεπα και ξαφνικά ακούστηκε ένας κρότος, οπότε ενστικτωδώς κοίταξα: ένα ξύλινο, φθαρμένο, κόκκινο αυτοκινητάκι είχε πέσει στο δάπεδο. Το νήπιο που δεν γινόταν πια να μη δω ότι κρατούσε στα χέρια της η γυναίκα είχε γλαρώσει, το φουκαριάρικο, και του ’πεσε το παιγνίδι που είχε για ν’ απασχολείται τις ώρες της ζητιανιάς…
Απ’ όσα διακηρύσσουμε και πηγαίνουμε πέρα, στην τιμή και την πεποίθησή μας, λείπει αυτός ο κρότος.
Σχόλια
