του Θανάση Μουσόπουλου
Είχα τη χαρά και τιμή στο τελευταίο διάστημα να πάρω μέρος σε δύο εκδηλώσεις που ξεφεύγουν από τα «καθιερωμένα».
Η πρώτη εκδήλωση ήταν η παρουσίαση του βιβλίου του Αν. Τσορλίδη «Από τα Πέτρινα Χρόνια… Στα Μεγάλα Σαλόνια – Α.Ο.ΞΑΝΘΗΣ (Οι “Κόκκινοι Διάβολοι” της Θράκης», Παρασκευή, 30 Ιουνίου 2023.
Η δεύτερη είχε ως τίτλο «50 χρόνια – Μετά Μουσικής Βασίλη Μπουζούρη», Σάββατο, 8 Ιουλίου 2023.
Το θέμα του βιβλίου του Τάσου είναι η ιστορία του ποδοσφαιρικού συλλόγου της Ξάνθης ΑΟΞ, ενώ η δεύτερη εκδήλωση έχει σχέση με την πεντηκονταετία παρουσίας στην πειρατική και ιδιωτική ραδιοφωνία του Βασίλη, στη συνέχεια στην οργάνωση συναυλιών και τη δράση του ως DJ.
Η συμμετοχή μου στις δύο αυτές εκδηλώσεις –που ίσως θεωρηθεί «αιρετική»– μου έδωσε την ευκαιρία να ξεδιπλώσω κάποιες σκέψεις και απόψεις, αφενός για τη σχέση του αθλητισμού με τον πολιτισμό, αφετέρου για την ουσία του ίδιου του πολιτισμού. Κάποια σημεία από τις δύο εισηγήσεις μου θα παραθέσω στη συνέχεια, προσθέτοντας κάποιες επιπλέον σκέψεις.
Ξεκινώ από αποσπάσματα από το παλιότερο κείμενό μου «Από το like στον Πολιτισμό»:
«Ξεκινώ από μια ιστορία,από το χώρο του ποδοσφαίρου – της μπάλας,
όπως το βίωσα από τα μικρά μου χρόνια.
Αναρωτιέμαι πώς όταν είσαι τόσο μικρός λες “είμαι Ασπίδα και Παναθηναϊκός” –κανένας δεν σ’ το είπε, το διάλεξες– πρωτογενώς;
Στα εξήντα χρόνια που πέρασαν από την πρώτη δημοτικού έχουμε διανύσει τις εξής φάσεις:
– 1. παίζω μόνος μου μπάλα
– 2. παίζω ποδόσφαιρο με τα παιδιά της γειτονιάς
– 3. βλέπω μπάλα στο γήπεδο
– 4. μιλώ για ποδόσφαιρο στο σχολείο
– 5. βλέπω ποδόσφαιρο στην Τηλεόραση παρέα με φίλους
– 6. συμπληρώνω δελτίο ποδοσφαιρικών αγώνων στο Πρακτορείο Προπό / ΟΠΑΠ
– 7. βλέπω μόνος μου μπάλα στο Διαδίκτυο
Έμεινα μάλλον στάσιμος, στην τέταρτη φάση…
Αναλογίζομαι ότι και στον λεγόμενο πολιτισμό τα πράγματα είναι παρόμοια.
Εξάλλου και η “μπάλα” πολιτισμός είναι […]
Θα έλεγα ότι το πολιτιστικό κίνημα είναι κατά βάση ψυχαγωγία και όχι διασκέδαση. Ήταν δράση, συμμετοχή και παραγωγή. Όχι like και κατανάλωση – συχνά υπερκατανάλωση.
Όταν λέω like έχω στο μυαλό μου αυτούς/αυτές που αρκούνται στο να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, τον έπαινό τους, μονολεκτικά ή με εγκωμιαστικά σχόλια – πέραν τούτου όμως ουδέν. Παλιά –προ διαδικτύου– άκουγες «το διάβασα μετά στην εφημερίδα – θα ερχόμουν αν το ήξερα». Τώρα ούτε αυτό δε γίνεται».
***
Ο Τάσος Τσορλίδης δημοσίευσε πολλά και σημαντικά βιβλία, που μιλούν για την Ξάνθη –είχα τη χαρά και τιμή να γράψω τον Πρόλογο σε δύο από αυτά– «Η Ξάνθη και η συνοικία της Ρέμβης (Πούρναλικ)», εκδ. Σπανίδη, 2013 και «Το τρένο του χτες» (Μικρό Παρίσι στις παρυφές της Ξάνθης)», εκδ. Σπανίδη, 2016.
Και τώρα παρουσιάζεται το έργο «Από τα “Πέτρινα” χρόνια… στα “Μεγάλα” σαλόνια – Α.Ο.ΞΑΝΘΗΣ (Οι “Κόκκινοι Διάβολοι” της Θράκης)», 2022. Το έργο του είναι γεμάτο με πληροφορίες, φωτογραφίες και δημοσιεύματα / αποκόμματα από την πορεία του ΑΟΞ, από την αγωνιστική περίοδο 1984-85 ως την περίοδο 1991-92, στην Α΄, στη Β΄ και στη Γ΄ Εθνική. Μου έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση όσα έγραψε για τον φίλο Θεόδωρο Κοκκάλα που τόσα έκανε για το ποδόσφαιρο της Ξάνθης. Επίσης όσα γράφει ο Τάσος για τον πατέρα του που με σωστό και αδιάλειπτο τρόπο οδήγησε τον μικρό γιο του σε μια γνήσια αγάπη για τον αθλητισμό και το ποδόσφαιρο.
Έχω την αίσθηση ότι αυτό το πνεύμα έχει εκλείψει από τη στιγμή που όλα κατακυριεύθηκαν από το χρήμα. Και βέβαια ο αθλητισμός και δη το ποδόσφαιρο.
Πολλές φορές έχω υποστηρίξει ότι ο αθλητισμός συνδέεται με τον πολιτισμό και τον ανθρωπισμό. Διδάσκει αξίες και ιδανικά. Ο αθλητισμός καλλιεργεί τον άνθρωπο σωματικά, ψυχικά και πνευματικά – εννοείται κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις, που θα φανούν στη συνέχεια του κειμένου μας.
Επανέρχομαι στο Ποδόσφαιρο, από μια «περίεργη» πλευρά. Μου έκανε τρομερή εντύπωση κάτι που λέγει ο Αλμπέρ Καμύ, 1913-1960, Γάλλος συγγραφέας, Νόμπελ 1957 (στα νιάτα του ήταν τερματοφύλακας): «Όλα όσα ξέρω για την ηθική και την αίσθηση καθήκοντος τα έχω μάθει από το ποδόσφαιρο».
Πολλοί λογοτέχνες ασχολήθηκαν και έγραψαν για το ποδόσφαιρο. Ο Σάββας Παύλου στο κείμενό του «Ποίηση και ποδόσφαιρο», στο Συνέδριο «Όψεις και πτυχές της ιστορίας του ποδόσφαιρου στην Ελλάδα και στην Κύπρο», που οργάνωσε το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου (2013), αναφέρεται στον Μανόλη Αναγνωστάκη. «Στο κείμενο για τον Άγιαξ, ο Αναγνωστάκης θεωρεί ότι αυτή η ομάδα μετέβαλε το ομαδικό παιγνίδι σε έργο τέχνης, έφτασε σε δυσθεώρητα επίπεδα ποιότητας, με την έμπνευση και τη γοητεία του απρόοπτου, του αυθορμητισμού που γίνεται σοφία και της σοφίας που φαντάζει σαν αυθορμητισμός. Ήταν η Μεγάλη Κυρία των γηπέδων, πραγματική Κυρία κι όχι όπως οι ψιμυθιωμένες εταίρες των πολυεθνικών. Γιατί μετά ακολούθησε το αλισβερίσι των συστημάτων της κυριαρχίας του κόουτς-σκηνοθέτη, των αγοραπωλησιών και των λεγεωναρίων. Με άλλα λόγια η νεοφιλελεύθερη οικονομία της αγοράς».
Καταλάβατε, τι εννοούσα με τις «προϋποθέσεις».
***
Ευχαριστώ τον Τάσο Τσορλίδη για όσα κάνει για την ιστορία της Ξάνθης. Του αφιερώνω ένα ποίημα που έγραψα όταν έφυγε από τούτη τη ζωή ο Ντιέγκο Μαραντόνα:
Ποδόσφαιρο στο δρόμο
του Θανάση Μουσόπουλου
Ήταν απομεσήμερο
σ’ ένα κενό,
ανάμεσα στο πρωινό και
στο απογευματινό μάθημα,
στου Άη Γιώργη το στενό,
που μπάλα παίζαμε
της τάξης τα παιδιά.
Τρέχαμε εδώ κι εκεί,
πάνω κάτω
να βάλουμε γκολ –
να πάμε στο σπίτι
χαρούμενοι να φάμε.
Θυμάμαι τη μέρα που έβαλα γκολ
με μια ξαφνική επίθεση,
από τ’ αριστερά.
Το γκολ αυτό έμεινε στη μνήμη μου
με δόξα να στέκομαι αργότερα
απέναντι στον Ψηλό Αντωνιάδη
που ήμασταν στην ίδια ομάδα.
Και τώρα, εξήντα χρόνια μετά,
να νιώθω τον Ντιέγκο σύντροφο
στα γκολ και στους αγώνες.
Κάθε αγώνα σύντροφοι,
στο δρόμο.
(Νοέμβρης 2020)
***
Κλείνοντας το πρώτο μέρος παραπέμπω στο άρθρο του Γιάννη Σχίζα «Για ένα πουκάμισο αδειανό;» (Δρόμος της Αριστεράς, 24 Ιουνίου 2023). Ελάχιστα fragmenta:
«Ζούμε μια περίοδο όπου το couleur locale (τοπικό χρώμα) έχει δραματικά υποβαθμιστεί… Το couleur locale, κάτι μεταξύ αυθόρμητου παιχνιδιού και παιχνιδιού μιας ορισμένης κατηγορίας «παιδιών», έζησε για μερικές δεκαετίες την ακμή και παρακμή του, μέχρι που οι ματσωμένοι μεγαλοπαράγοντες άρχισαν να δίνουν «ενέσεις πενταχιλιαρίνες» (*) στο ποδοσφαιρικό προσωπικό ή να υπόσχονται Λατινοαμερικάνους άσους ακόμη και στον Πανσουρμενιακό… Και μ’ αυτά και μ’ αυτά, φτάσαμε στον παραγοντισμό, την αγορά ομάδων, τον σχηματισμό «αυλών» και αυλικών οπαδών γύρω από παραλήδες.
Παραπομπές
* «Ενέσεις πενταχιλιαρίνες» : Κωμική αναφορά στα πεντοχίλιαρα (δραχμές) που έδιναν οι παράγοντες στους παίχτες για ανύψωση του ηθικού τους
Τι είναι το ποδόσφαιρο; Μήπως είναι κάτι διαφορετικό από την πρόσδεση σε μια φανέλα, σε ένα χρώμα, σε ένα υποσυνείδητο βίωμα, σε μια υποψία διαφοράς; Μήπως είναι ένας καιάδας που χρησιμεύει για την αποβολή στοιχείων μίσους, αντιπαλότητας, φθόνου; Μήπως είναι τελικά ένα πουκάμισο αδειανό – που λέει ο Σεφέρης;
