του Πιερλουίτζι Φαγκάν*
Η Γροιλανδία είναι το μεγαλύτερο νησί στον κόσμο. Αντιστοιχεί στο 22% της έκτασης των ΗΠΑ, ή περίπου στο άθροισμα Ιταλίας + Γαλλίας + Ισπανίας + Γερμανίας + Πολωνίας + Ηνωμένου Βασιλείου. Έχει μόλις 60.000 κατοίκους και αποτελεί μέρος του Βασιλείου της Δανίας, αλλά με εκτεταμένη αυτονομία. Στο υπέδαφός της βρίσκεται το 13% των παγκόσμιων πετρελαϊκών πόρων και το 30% των πόρων φυσικού αερίου, καθώς και χρυσός, ρουμπίνια, διαμάντια, ψευδάργυρος, σίδηρος, χαλκός, σπάνιες γαίες και πολύ ουράνιο.
Οι ΗΠΑ έχουν ήδη εκεί αρκετές μυστικές στρατιωτικές βάσεις, και μία φανερή, στο Πιτούφικ, η οποία αποτελεί την καρδιά της Βορειοαμερικανικής Διοίκησης Αεροδιαστημικής Άμυνας (NORAD). Πέρα από τους έστω σημαντικούς πόρους, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το ειδικό βάρος του παγωμένου νησιού είναι γεωστρατηγικό, καθώς αποτελεί μέρος του Βόρειου Πόλου και ελέγχει την πρόσβαση σ’ αυτόν. Με τη σειρά του, το υπέδαφος του Βόρειου Πόλου διαθέτει τεράστια αποθέματα πετρελαίου, φυσικού αερίου, παλλάδιου, νικελίου, φωσφορικών αλάτων, βωξίτη, σπάνιων γαιών κ.λπ.
Στον Βόρειο Πόλο, που συνορεύει με τη Σιβηρία, οι Κινέζοι σχεδιάζουν να αναπτύξουν τον Πολικό Δρόμο του Μεταξιού, μια στρατηγική εναλλακτική λύση για να αποφεύγουν τα στενά της Ν.Α. Ασίας (καθώς και το στενό Bab el-Mandeb, που οδηγεί προς την Ερυθρά Θάλασσα και το κανάλι του Σουέζ), και επίσης να συντομεύσουν τον χρόνο διέλευσης προς την Ευρώπη.
Το επίδικο
Η αντιπαράθεση για τη Γροιλανδία και γενικότερα την Αρκτική βασίζεται στις προβλέψεις για σταδιακό λιώσιμο των πάγων, τις οποίες φαίνεται ότι ενστερνίζονται οι ανώτατες στρατηγικές διοικήσεις των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου – ενώ απορρίπτονται από τους αρνητές της κλιματικής αλλαγής. Με άλλα λόγια, το στρατόπεδο Τραμπ από τη μια αρνείται την κλιματική αλλαγή, από την άλλη, όταν το βολεύει, την υιοθετεί…
Το 1991 αναπτύχθηκε ένα φόρουμ διαβούλευσης, συντονισμού και συνεργασίας –το Αρκτικό Συμβούλιο– από τα κράτη που έχουν εδάφη στην Αρκτική, δηλαδή: ΗΠΑ, Ρωσία, Καναδάς, Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία και Φινλανδία. Μετά την παραίτηση της Σουηδίας και της Φινλανδίας από την ιστορική ουδετερότητά τους και την ένταξη στο ΝΑΤΟ, πλέον όλες οι χώρες του Αρκτικού Συμβουλίου είναι ΝΑΤΟϊκές (εκτός, φυσικά, από τη Ρωσία). Αυτή η μεταστροφή των Σκανδιναβών εδράζεται στη στρατηγική ευθυγράμμισή τους μπροστά στην επερχόμενη σύγκρουση με επίδικο την Αρκτική.
Πλέον απειλείται άμεσα μία από τις σημαντικότερες αρκτικές ρωσικές βάσεις, στη χερσόνησο Κόλα. Οι Ρώσοι μπορούν να υπερηφανεύονται για τον μεγαλύτερο στόλο παγοθραυστικών στον κόσμο, ενώ η στρατιωτική τους παρουσία προς τον Πόλο είναι καλά οργανωμένη και ενισχύεται συνεχώς. Αυτό το άκρως στρατηγικό μέτωπο είναι ένας από τους λόγους που ώθησαν τον Πούτιν να περιορίσει το ουκρανικό ζήτημα στο επίπεδο μιας «ειδικής επιχείρησης» – ενώ η επέκταση του ΝΑΤΟ στις σκανδιναβικές χώρες έγινε ακριβώς για να ασκηθεί πίεση στο ρωσικό αμυντικό σύστημα σε διάφορα επίπεδα (υλικοτεχνική υποδομή, στρατιωτική παραγωγή, κόστος).
Η αγορά
Πρόσφατα ο Τραμπ επανέφερε την ιδέα της «αγοράς του νησιού», και ανέθεσε το ζήτημα στον πρώην πρέσβη των ΗΠΑ στη Σουηδία – αυτόν δηλαδή που έπεισε τη Στοκχόλμη να εγκαταλείψει μια ουδετερότητα σχεδόν δύο αιώνων, ο οποίος είναι κομβικό μέλος της λεγόμενης PayPal Mafia[1]. Κάθε μέρα όλο και περισσότερο, η ομάδα αυτή αναλαμβάνει στρατηγική λειτουργία στην κυβέρνηση Τραμπ… «Ο Τραμπ θέλει να αγοράσει τη Γροιλανδία»: πρόκειται για τίτλο εντυπωσιοθηρίας. Η ουσία είναι όμως λιγότερο παράλογη απ’ ό,τι ακούγεται. Οι Αμερικανοί μπορούν να αγοράσουν το (έρημο) βόρειο τμήμα της Γροιλανδίας, ή να το μισθώσουν για 99 χρόνια, ή να εμπλακούν στη διαμάχη μεταξύ των γηγενών και της Δανίας, υποστηρίζοντας τις προσδοκίες ανεξαρτησίας ή προσφέροντας τον εαυτό τους ως μεσολαβητή που μπορεί να «κάνει τους πάντες (δηλαδή κυρίως τις ΗΠΑ) ευτυχισμένους»…
Η κυριαρχία της Δανίας επί της Γροιλανδίας συνιστά, παρεμπιπτόντως, την πιο κραυγαλέα παραβίαση του Δόγματος Μονρόε[2], καθώς το νησί αποτελεί τμήμα της βορειοαμερικανικής υφαλοκρηπίδας. Επιστροφή του Δόγματος μαρτυρά και το εκ νέου άνοιγμα «ζητήματος Παναμά», καθώς και το αστείο με τον Καναδά ως 51η πολιτεία των ΗΠΑ. Σε αυτά ας προστεθούν οι προστριβές με το Μεξικό και η ανταλλαγή δηλητηριωδών τσιτάτων μεταξύ Μασκ και Μαδούρο – αντιπαραθέσεις που προοπτικά θα κλιμακωθούν. Η επαναπροσάρτηση ολόκληρης της ηπείρου αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του στρατηγικού οράματος της νέας κυβέρνησης Τραμπ, που επιδιώκει να εκδιώξει κάθε «ύπουλη ξένη παρουσία» από την ήπειρο – και ιδίως την Κίνα. Σημειωτέον ότι η Κίνα είναι ο υπ’ αριθ. 1 ξένος επενδυτής στη Γροιλανδία, και ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της μετά τη Δανία.
Συμπαγής πόλος
Η «ομάδα Τραμπ» φαίνεται να θεωρεί δεδομένη –σε αντίθεση με την εμμονική, μη ρεαλιστική άρνηση της προεδρίας Μπάιντεν– την πολυπολική εξέλιξη της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Άρα θα μπορούσε κάλλιστα να συμπιέσει τον δικό της πόλο, και μάλιστα σε στέρεα γεωπολιτική βάση (αμερικανικός πόλος) και όχι σε ιδεοληπτική (ΗΠΑ+Ε.Ε.=Δύση). Είτε μας αρέσει είτε όχι, η ομάδα Τραμπ δείχνει μια σταθερή και ευκρινή γεωστρατηγική λογική, που τείνει να είναι «ρεαλιστική». Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτες ρωσικές αντιδράσεις στην ιδέα κάθε άλλο παρά αρνητικές ήταν, αφού σε έναν πολυπολικό κόσμο κάθε πόλος θα έχει τις δικές του διακριτές περιοχές επιρροής.
Αυτό συνοδεύεται και από την αμερικανική αποχώρηση από όλους τους πολυμερείς θεσμούς – μια πορεία που είχε ήδη εγκαινιαστεί από την πρώτη προεδρία Τραμπ. Οι απλοϊκές αναγνώσεις ερμηνεύουν αυτή την κίνηση, στην οποία πρέπει να προστεθεί η αναθεώρηση της δυναμικής της παγκοσμιοποίησης και η αναδιατύπωση των στρατιωτικών δαπανών (που σίγουρα δεν θα μειωθούν), ως αμερικανική «απόσυρση» στο μοντέλο του απομονωτισμού – το οποίο είναι περισσότερο μια αφηρημένη ιδέα παρά ένα πραγματικό ιστορικό γεγονός. Στην πραγματικότητα, βρισκόμαστε ενώπιον της συγκρότησης από την Ουάσιγκτον ενός πόλου ευρέως, ήδη ισχυρού (και ακόμη ισχυρότερου στο μέλλον), και πιο εύκολα διαχειρίσιμου: μια ρεαλιστική αποφυγή του κυκλικού αυτοκρατορικού δράματος της υπερεπέκτασης, το οποίο αρνείται να δει η έξαλλη ιδεολογία των νεοσυντηρητικών, που δεν σκαμπάζουν από γεωστρατηγική. Κίνα/Ασία, διάστημα, τεχνητή-ρομποτική νοημοσύνη, Βόρειος Πόλος και οι τεράστιοι πόροι του, ισχυρή ηπειρωτική ηγεμονία: ιδού το πλήρες στρατηγικό μενού.
Τώρα, αν οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να θέλουν αμερικανική στρατιωτική προστασία, ας πληρώσουν. Αν βαυκαλίζονται με ιδέες χειραφέτησης, ας τις δοκιμάσουν: ας υποστούν μια απροσδόκητη δόση δασμών, ας αποτύχουν, και ας επιστρέψουν με την ουρά στα σκέλια, αποδεχόμενοι ακόμα χειρότερους όρους. Αυτή η ανανεωμένη εστίαση στην αναδιαμόρφωση του «αμερικανικού πόλου» συνάδει με την απώλεια προσοχής προς την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και τη Μεσόγειο. Επιπλέον είναι προαπαιτούμενη απέναντι στην Κίνα – τον πραγματικό στρατηγικό ανταγωνιστή των ΗΠΑ για τις επόμενες δεκαετίες. Το όλο θέμα έχει τη δική του στέρεη λογική.
* Ο Πιερλουίτζι Φαγκάν είναι Ιταλός αναλυτής και συγγραφέας. Το παρόν άρθρο του, που εδώ αποδίδεται συντετμημένο, αναρτήθηκε στις 29/12/2024 στη ιστοσελίδα του (pierluigifagan.com). Οι μεσότιτλοι και οι υποσημειώσεις είναι της Σύνταξης.
[1] PayPal Mafia αποκαλείται μια ομάδα ιδρυτών και πρώην ανώτατων στελεχών της PayPal που στη συνέχεια τέθηκαν επικεφαλής εταιριών της Σίλικον Βάλεϊ, καθώς και «επενδυτικών σχημάτων». Σε αυτούς συγκαταλέγονται ο Πίτερ Τιλ (επονομαζόμενος και «νονός», προστατευόμενος του οποίου θεωρείται ο νέος αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Βανς), ο γνωστός και μη εξαιρετέος Ίλον Μασκ, ο Ντέιβιντ Σακς (νυν σύμβουλος του Τραμπ), ο Λιουκ Νόζεκ, ο Μαξ Λέβτσιν κ.ά.
[2] Σύμφωνα με το Δόγμα Μονρόε, οποιαδήποτε παρέμβαση δυνάμεων πλην των ΗΠΑ (ακόμη και Ευρωπαίων «συμμάχων») οπουδήποτε στην αμερικανική ήπειρο μπορεί να θεωρηθεί εχθρική ενέργεια.
