Η λέξη «άγριοι» με χτύπησε σαν αστροπελέκι. Μου θύμισε το πώς απεικονίζονταν οι κομμουνάροι στο Παρίσι το 1871, σαν άγρια θηρία, σαν ύαινες, που τους άξιζε να εκτελεστούν με συνοπτικές διαδικασίες στο όνομα της ιερότητας της ατομικής ιδιοκτησίας, της ηθικότητας, της θρησκείας και της οικογένειας. Και συνήθως αυτό γίνονταν. Όμως μετά, η λέξη μου έφερε στο μυαλό έναν άλλο συνειρμό: την επίθεση στα «άγρια ΜΜΕ» από τον Tony Blair, ο οποίος είχε βολευτεί τόσο καιρό στην αριστερή τσέπη του Rupert Murdoch, έως ότου αργότερα αντικαταστάθηκε, όταν ο Murdoch έχωσε το χέρι στη δεξιά του τσέπη για να τραβήξει τον David Cameron.
Θα υπάρξουν φυσικά οι συνηθισμένες υστερικές συζητήσεις ανάμεσα σε όσους ρέπουν στη θέαση των ταραχών ως ζήτημα καθαρής, αχαλίνωτης και αδικαιολόγητης εγκληματικότητας και όσους ανυπομονούν να θέσουν τα γεγονότα στο πλαίσιο της εναντίωσης, σε ένα περιβάλλον κακής αστυνόμευσης, συνεχιζόμενου ρατσισμού, αδικαιολόγητης δίωξης της νεολαίας και των μειονοτήτων, μαζικής ανεργίας των νέων, ακμάζουσας κοινωνικής αποστέρησης και βλακώδους πολιτικής λιτότητας που δεν έχει να κάνει με τα οικονομικά, αλλά με τη διαιώνιση και την παγίωση προσωπικού πλούτου και ισχύος. Μερικοί μπορεί ακόμα και να υπερθεματίσουν, καταδικάζοντας την έλλειψη νοήματος και τα αλλοτριωτικά χαρακτηριστικά μιας σειράς επαγγελμάτων και μεγάλου μέρους της καθημερινής ζωής, εν μέσω τεράστιων αλλά ανισομερώς κατανεμημένων δυνατοτήτων άνθησης του ανθρώπου.
Αν είμαστε τυχεροί, θα έχουμε επιτροπές και αναφορές που θα αναφέρουν ξανά ό,τι ειπώθηκε για το Brixton και το Toxteth στα χρόνια της Θάτσερ. Λέω «τυχεροί» γιατί τα άγρια ένστικτα του τωρινού πρωθυπουργού μοιάζουν περισσότερο εναρμονισμένα με τα κανόνια νερού, τα δακρυγόνα και τις πλαστικές σφαίρες, ενώ κάνει υποκριτικά από καθέδρας κήρυγμα για την απώλεια του ηθικού προσανατολισμού, την παρακμή των καλών τρόπων συμπεριφοράς και τον θλιβερό εκφυλισμό των οικογενειακών αξιών και της πειθαρχίας στις τάξεις των πλανημένων νεολαίων.
Όμως, το πρόβλημα είναι ότι ζούμε σε μια κοινωνία όπου ο καπιταλισμός ο ίδιος έχει γίνει ανεξέλεγκτα άγριος. Άγριοι πολιτικοί κλέβουν στα έξοδά τους, άγριοι τραπεζίτες κουρσεύουν το δημόσιο κορβανά, γενικοί διευθυντές, διαχειριστές των hedge funds και ιδιοφυΐες των ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων λεηλατούν τον παγκόσμιο πλούτο, τηλεφωνικές και πιστωτικές εταιρίες φορτώνουν τους λογαριασμούς όλων με μυστήριες χρεώσεις, καταστηματάρχες αισχροκερδούν, και ανά πάσα στιγμή απατεώνες και κομπιναδόροι στήνουν παπατζιλίκια στα υψηλότερα κλιμάκια του επιχειρηματικού και πολιτικού κόσμου.
Εξαπάτησε και κλέψε!
Η πολιτική οικονομία της μαζικής ανέχειας, των ληστρικών πρακτικών που μοιάζουν με ληστεία, μέρα-μεσημέρι, ιδιαίτερα των φτωχών και ευπαθών, των άδολων και των νομικά απροστάτευτων, αποτελεί την ημερήσια διάταξη. Πιστεύει κανείς ότι είναι δυνατό να βρεθεί πια ένας τίμιος καπιταλιστής, ένας τίμιος τραπεζίτης, ένας τίμιος πολιτικός, ένας τίμιος καταστηματάρχης ή ένας τίμιος αστυνομικός διευθυντής; Ναι, υπάρχουν. Όμως, μονάχα ως μια μειοψηφία που όλοι οι άλλοι την θεωρούν ηλίθια. Βάλε μυαλό. Βγάλε εύκολα κέρδη. Εξαπάτησε και κλέψε! Οι πιθανότητες να πιαστείς είναι μικρές. Και εν πάση περιπτώσει, υπάρχουν πολλοί τρόποι να θωρακίσεις τον προσωπικό σου πλούτο απέναντι στο κόστος της κατάχρησης.
Αυτό που λέω ίσως σοκάρει. Οι περισσότεροι από εμάς δεν το βλέπουμε επειδή δεν θέλουμε, επί της ουσίας, να το δούμε. Σίγουρα κανένας πολιτικός δεν τολμά να το πει και ο Τύπος θα το τύπωνε μόνο για να «θάψει» αυτόν που το ‘πε. Αλλά φαντάζομαι πως κάθε ταραξίας στους δρόμους γνωρίζει ακριβώς τι εννοώ. Κάνουν μονάχα ό,τι κάνουν όλοι οι άλλοι, αν και με διαφορετικό τρόπο – πιο κραυγαλέα και εξόφθαλμα στους δρόμους. Ο θατσερισμός απελευθέρωσε τα άγρια ένστικτα του καπιταλισμού (το «πνεύμα του ζώου» του επιχειρηματία όπως σεμνότυφα το ονόμασαν) και έκτοτε τίποτα δεν έχει εμφανιστεί για να τα χαλιναγωγήσει. Κουρέλιασε και κάψε (slash and burn) είναι τώρα το απροκάλυπτο σύνθημα των κυρίαρχων τάξεων παντού.
Αυτή είναι η νέα κανονικότητα στην οποία ζούμε. Με αυτό θα έπρεπε να ασχοληθεί η επόμενη μεγάλη εξεταστική επιτροπή. Όλοι, όχι μόνο οι ταραξίες, θα έπρεπε να απολογηθούν. Ο άγριος καπιταλισμός θα έπρεπε να δικαστεί για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και εγκλήματα κατά της φύσης.
Δυστυχώς, αυτό είναι κάτι που τούτοι οι άμυαλοι ταραξίες δεν μπορούν να δουν ή να απαιτήσουν. Όλα συνωμοτούν στο να μας αποτρέψουν από το να το δούμε και να το απαιτήσουμε. Γι’ αυτό η πολιτική εξουσία φορά με τόση βιάση τα ιμάτια της αφ’ υψηλού ηθικότητας και της υποκριτικής επιχειρηματολογίας· ώστε κανείς να μη μπορέσει να δει πόσο γυμνά διεφθαρμένη και ηλίθια παράλογη είναι.
Όμως, υπάρχουν διάφορες αναλαμπές ελπίδας και φωτός στον κόσμο. Τα κινήματα των αγανακτισμένων (indignados) στην Ισπανία και την Ελλάδα, οι επαναστατικές τάσεις στη Λατινική Αμερική, τα κινήματα χωρικών στην Ασία, όλα αρχίζουν να βλέπουν πέρα από την απέραντη βρομιά και αγυρτεία που ένας αρπακτικός και άγριος παγκόσμιος καπιταλισμός έχει αμολήσει στον κόσμο. Τι χρειαζόμαστε οι υπόλοιποι από εμάς για να το δούμε και δρώντας να το αλλάξουμε; Πώς μπορούμε να κάνουμε μια νέα αρχή; Τι κατεύθυνση να ακολουθήσουμε; Οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες. Όμως, ένα πράγμα ξέρουμε στα σίγουρα: μπορούμε να πάρουμε σωστές απαντήσεις μόνο κάνοντας τις σωστές ερωτήσεις.
* Ο David Harvey είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο City University of New York και συγγραφέας.
Μετάφραση: Κων/νος Σ.
