Σε επανέκδοση, με ενιαίο εισιτήριο, οι εκπληκτικές ταινίες Παρίσι, Τέξας και Τα φτερά του Έρωτα, του 70χρονου Βιμ Βέντερς
Της Ιφιγένειας Καλαντζή
Ευθυγραμμιζόμενος με τη νοσταλγία που ανέδειξε ο θεωρητικός λόγος της κινηματογραφικής κριτικής, στα χρόνια του ’70, ο Βέντερς υιοθετεί σταδιακά ένα εικονολατρικό σινεμά οπτικοακουστικών συναισθημάτων, ως όχημα μαζικής παραγωγής ονειρικών εικόνων, που εδράζει στην αυτοαναφορικότητα του ίδιου του μέσου. Στο πνεύμα του γαλλικού «σινεμά του βλέμματος», κοσμοπολίτικη αισθητική που χαρακτήρισε τη σινεφιλική διάσταση του ευρωπαϊκού σινεμά, ο Βέντερς, στα μέσα του ’80, απαμακρύνεται από την εσώτερη αναζήτηση της περιπλάνησης των πρώτων γερμανόφωνων ταινιών του, μέσω της σιωπής των πρωταγωνιστών. Σε μια εποχή σκόπιμης σύγχυσης εννοιών, όπως Ευρωπαϊκή Ένωση και κοινή πολιτισμική παράδοση των λαών της, ο Βέντερς ανιχνεύει την ταυτότητα και τη δυσκολία επικοινωνίας στο σύγχρονο τρόπο ζωής, δημιουργώντας ανεπανάληπτες εικόνες στις τέσσερις γωνιές της γης. Με μια γραφή μεταξύ ντοκιμαντέρ και μυθοπλασίας, στον αστερισμό της νουβέλ βαγκ και του σινεμά βεριτέ, αναγνωρίζεται με απανωτές βραβεύσεις, ενώ η τότε λατρεία του στα κινηματογραφικά είδη τον ταξιδεύει ώς την Αμερική.
Με την υπαρξιακή ταινία περιπλάνησης Παρίσι, Τέξας (1984), ο Βέντερς κερδίζει Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες.
Ένας για χρόνια εξαφανισμένος άντρας, μετά τη διάλυση της οικογένειάς του, περιπλανιέται στην έρημο του Τέξας, με μοναδικά υπάρχοντα την κάρτα του αδερφού του και τη φθαρμένη αεροφωτογραφία ενός οικοπέδου στην περιοχή Παρίσι, του Τέξας, όπου σχεδίαζε να εγκαταστήσει την οικογενειακή εστία. Συγκλονιστική η ενσάρκωση από τον Χάρι Ντιν Στάντον. Ο αδερφός του, που ειδοποιήθηκε όταν τον βρήκαν αφυδατωμένο, αποφασίζει να τον γυρίσει πίσω στον οκτάχρονο πλέον γιο του.
Τα ονόματα του τίτλου συμπυκνώνουν όλη την αντιθετική ουσία Ευρώπης και Αμερικής, πριν από την πτώση του Τείχους. Η αντονιονική σιωπή στις έρημες αχανείς εκτάσεις του αμερικανικού Νότου, φόρος τιμής στα κορυφαία γουέστερν, φορτίζει συναισθηματικά την κατάσταση του πρωταγωνιστή. Επαναφέροντας τον ορίζοντα στο κινηματογραφικό κάδρο, με ενατένιση του βλέμματος στην απεραντοσύνη του τοπίου, ο εικονολάτρης Βέντερς αγγίζει το ανέφικτο του έρωτα, ενώ χτίζει τη σχέση πατέρα-γιου πάνω στον αγνό παιδικό αυθορμητισμό. Η Ναστάζια Κίνσκι, με ένα ακαταμάχητο κατακόκκινο μοχέρ να κοντράρει το ξανθό καρέ των μαλλιών της, «γάζωσε» στην εμπνευσμένη συγκινητική σκηνή όπου το ζευγάρι επικοινωνεί μέσω μικροφώνου, μέσα σε ένα στενάχωρο «στούντιο» ανακούφισης πονεμένων υπάρξεων, σε μετωπικά πλάνα που παραπέμπουν σε τηλεοπτική εικόνα, με ένα τζάμι να καθιστά ανέφικτη την άμεση επαφή, εντείνοντας την απόγνωση ενός έρωτα που πήγε στράφι.
Η αξεπέραστη μουσική μας ταξιδεύει στο υπαρξιακό κενό και την ανείπωτη οδύνη του ήρωα, που απώλεσε τον έρωτα. Ο μονόφθαλμος Καλιφορνέζος κιθαρίστας Ράι Κούντερ, συνεργάτης του σκηνοθέτη και στο μουσικό ντοκιμαντέρ Buena Vista Social Club, εμπνεύστηκε την πρωτότυπη μελαγχολική κιθαριστική μελωδία, σε τεχνική σλάιντ, από τα μπλουζ του τυφλού μπλουζίστα Μπλάιντ Γουίλι Τζόνσον, συνδυάζοντας κιθαριστικές μπαλάντες μεξικάνικης παράδοσης.
Επίσης στις Κάννες, διακρίθηκε με βραβείο Καλύτερης Σκηνοθεσίας και η αριστουργηματική ποιητική ταινία του Βέντερς Τα φτερά του Έρωτα (1987).
Δυο αόρατοι Άγγελοι περιφέρονται στο διαιρεμένο ακόμα Βερολίνο, προσπαθώντας να αφουγκραστούν και να κατανοήσουν τη σκέψη των ανθρώπων. Ο Ντάμιελ (Μπρούνο Γκάντζ), παθιασμένος με μια αιθέρια ακροβάτησα τσίρκου, αποφασίζει να εγκαταλείψει την αιώνια ζωή. Πρώην Άγγελος και ο Πήτερ Φολκ, συμμετέχει διατηρώντας το διάσημο ρόλο του επιθεωρητή Κολόμπο.
Την έγχρωμη οπτική αποτύπωσης του εφήμερου διακόπτουν εμπνευσμένες μεικτές σκηνοθετικές τεχνικές, που σηματοδοτούν την υποκειμενικής οπτικής ασπρόμαυρη σκοπιά της αιωνιότητας των Αγγέλων, φόρο τιμής στον κινηματογραφικό γερμανικό εξπρεσιονισμό, με εντυπωσιακές εναέριες λήψεις του διχασμένου Βερολίνου. Η άδεια αλάνα της Ποτσντάμερ Πλατζ ή ένας δρόμος που κόβεται ξαφνικά από το Τείχος αναψηλαφούν την έννοια των συνόρων. Αρχειακές εικόνες του βομβαρδισμένου Βερολίνου εισβάλλουν, υπενθυμίζοντας τη μοίρα της πολύπαθης πόλης. Χαρακτηριστική είναι η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής, μέσα από τα αλλεπάλληλα πλάνα του σύγχρονου κτιρίου της βιβλιοθήκης.
«Σκηνοθέτης των πόλεων», με Λισσαβόνα και Παλέρμο μετά το Βερολίνο, ο Βέντερς στοχάζεται την εμπειρία του ανθρώπου στο σύγχρονο αστικοποιημένο περιβάλλον, συνδυάζοντας κινηματογραφικές εικόνες πόλεων και μουσική.
Το υπέροχο σάουντρακ της πρωτότυπης μουσικής του Γιούργκεν Κνίπερ έμεινε στην Ιστορία, με τον Νικ Κέιβ να τραγουδάει ζωντανά, με τους Bad Seeds. Ποιος δεν θυμάται την ηλεκτρισμένη ζωντανή ερμηνεία του, με κατακόκκινο πουκάμισο και μαύρο γιλέκο; Η μελαγχολική ευαισθησία εκφράζεται με δαιμονισμένο θλιμμένο βιολί. Το κουαρτέτο εγχόρδων σε ατονική σύνθεση παράγει σύγχυση, συνοδεύοντας στιγμιότυπα αβανγκάρντ έμπνευσης. Στην εισαγωγική σκηνή, όπου μέσα σε οχλαγωγία οι Άγγελοι αφουγκράζονται παράλληλους προβληματισμούς θνητών, η κάμερα παρακολουθεί με τράβελινγκ την καθημερινότητα των Βερολινέζων, σκηνή που καλύπτεται μουσικά από τους πειραματισμούς της πρωτοποριακής Λόρι Άντερσον, αποδίδοντας την εναλλακτική πανκ κουλτούρα του Βερολίνου, με τις παρουσίες των Αυστραλών ροκ τραγουδοποιών Σάιμον Μπόνεϊ (Crime and The City Solution) και Νικ Κέιβ, στοιχειώνοντας αντίστοιχα την ταινία με τα Six Bells Chime και From Her To Eternity, υπό τον ήχο του οποίου γνωρίζονται για πρώτη φορά και ερωτεύονται οι πρωταγωνιστές.
INFO: Τις μουσικές μπορείτε να τις ακούσετε στη διαδυκτιακή εκπομπή μου ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ, στο αφιέρωμα στον Βιμ Βέντερς της Τετάρτης 22/6/2016 στο www.portokaliradio.gr/ondemand.php, επιλέγοντας την εκπομπή και την ημερομηνία.
Η Ιφιγένεια Καλαντζή, είναι θεωρητικός-κριτικός κινηματογράφου
[email protected]
