του Γιώργου Κυριακού
Ο Νίκος Κανέλλος γεννήθηκε στη Λάρισα και σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στην Αθήνα. Ως φοιτητής συμμετείχε στον αντιδικτατορικό αγώνα και στην κατάληψη της Νομικής, ενώ αργότερα εκλέχθηκε μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ. Οι μεταπτυχιακές σπουδές του στη γαλλική Νις αφορούσαν το Διεθνές Δίκαιο, τις Διεθνείς Σχέσεις και τις Ευρωπαϊκές Σχέσεις. Εισήλθε στο Διπλωματικό Σώμα του Υπουργείου Εξωτερικών το 1981 και το 1986 μετατέθηκε στο Στρασβούργο (Μόνιμη Αντιπροσωπεία στο Συμβούλιο της Ευρώπης). Από το 1990 τοποθετήθηκε σε διπλωματικές αποστολές στην Αλβανία, στο Τέξας, στην Ουάσιγκτον, στη Νέα Υόρκη, στη Βαρκελώνη, στη Χάγη, στο Κόσοβο, στη Σλοβακία, στο Βιετνάμ και στο Αζερμπαϊτζάν. Σήμερα είναι Α΄ Πληρεξούσιος Υπουργός επί τιμή. Μιλάει πέντε γλώσσες και έχει πολλές τιμητικές αναγνωρίσεις διεθνώς. Ασχολείται με τη συγγραφή βιβλίων, τη μουσική, τη ζωγραφική, και συμμετέχει σε εκδηλώσεις δημόσιας ενημέρωσης.
Ο Δρόμος συνομίλησε μαζί του για την πλούσια διπλωματική εμπειρία του στην Αλβανία, αρχικά ως Α΄ Γραμματέα της ελληνικής πρεσβείας στα Τίρανα, και έπειτα ως επιτετραμμένου (1990-93). Τον Ιούλιο του 1996 τοποθετήθηκε Γενικός Πρόξενος στο Αργυρόκαστρο, μέχρι και τον Ιούνιο του 1997, οπότε κλήθηκε να ανοίξει το Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Βαρκελώνη. Υπενθυμίζουμε ότι το 1997 (κρίση των «πυραμίδων») απειλήθηκε η ύπαρξη της Μειονότητας: δολοφονίες, απαγωγές, καταστροφές υποδομών και αποκλεισμοί από το παρακράτος και τις ανεξέλεγκτες συμμορίες ήταν στην ημερήσια διάταξη.
Κύριε Κανέλλο, υπηρετήσατε στην κρίσιμη εποχή μετάβασης της Αλβανίας. Ποιο είναι στοιχείο που τη χαρακτηρίζει;
Παρά τις ανυπέρβλητες δυσκολίες, το πρωτεύον σε μια βίαιη περίοδο ήταν το εθνικό συμφέρον και η προστασία της Εθνικής μας Μειονότητας, αλλά και της προοπτικής της στο άμεσο μέλλον. Σε κάθε κρίσιμη αποστολή η συνεννόηση των διπλωματών με το Κέντρο βασίζεται στην ανάγκη να μην διασπαστεί η συνοχή και η συμπαγής ενότητα της πολιτικής που έχει αποφασιστεί.
Ποιες ήταν οι δυσκολίες για τη Μειονότητα και οι λεπτές ισορροπίες;
Οι δυσκολίες αναφέρονταν κυρίως στην ανάγκη να αναπτυχθεί χωρίς προβλήματα και κινδύνους η πολιτική μας, για την παραμονή της Μειονότητας στην Αλβανία και για την ενδυνάμωση της. Οι λεπτές ισορροπίες ήταν όχι μόνο με το κράτος στο οποίο ήμουν διαπιστευμένος, αλλά και στα μεγάλα πολιτικά θέματα που ανέκυπταν μαζί με όλες τις εξελίξεις στον Νότο.
Ποιες ήταν οι προτεραιότητές σας για τη Μειονότητα;
Η εκπαίδευση, η Παιδεία ευρύτερα, και τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα της Μειονότητας ήταν κυρίαρχα στο πρόγραμμά μου. Εκτός από τα καθήκοντά μου, αξιολογούσα την Παιδεία ως εξόχως σημαντική, όπως και την τεράστια σημασία της ιστορίας του βορειοηπειρωτικού ελληνισμού και της φαρέτρας των εθνικών του συνεισφορών. Για την Πολένα και την Μοσχόπολη(1) γνώριζα πολύ πριν αναλάβω. Η εκπαίδευση θα βοηθούσε αποφασιστικά. Αλλά τα βίαια γεγονότα του ’97, που «έτρεξαν» ταχύτατα, όπως και οι βίαιες ξένες επιρροές, ήταν τροχοπέδη. Δεν μπόρεσα να προωθήσω στην πραγματικότητα το έργο μου, αφού σε εννιά περίπου μήνες, μετά από επιθέσεις και απόπειρες εναντίον μου(2), κρίθηκε ότι έπρεπε να ολοκληρώσω την αποστολή μου. Διευκρινίζω μόνο ότι δεν ζήτησα εγώ να φύγω…
Η Μειονότητα, στην περίοδο του ’97, που ακόμα αποκαλούν «πόλεμο», δέχτηκε καταγεγραμμένες επιθέσεις. Δυο λόγια για την εποχή εκείνη;
Στο Αργυρόκαστρο δεν σημειώθηκε μόνο αυτό που αποκαλούν «αναταραχή» αλλά μια μορφή εκβιασμών και βίαιων παρεκτροπών, όπως και άμεσων επιρροών ώστε να αλλοιωθεί ο χαρακτήρας των θετικών παρεμβάσεων και πολιτικών της Ελλάδος. Εν τέλει δε να μειωθεί η σημασία και ο ρόλος της Μειονότητας.
Αναφέρεστε σε πολλαπλές τρομοκρατικές ενέργειες αποτροπής του έργου σας, πυροβολισμούς, απειλές κ.λπ. Πώς εκτιμάτε την απόφαση για τη «μετάθεσή» σας και τι ρόλο έπαιξαν οι εν λόγω «επιρροές»;
Είχα άμεση επικοινωνία με τον υφυπουργό κ. Κρανιδιώτη. Ως προς την απόφαση για τη μετάθεσή μου δεν είμαι αρμόδιος, ο ίδιος ο υπουργός ξέρει. Οι επιρροές στο έργο της διπλωματίας εξυφαίνονταν σε όλα τα επίπεδα. Στο Αργυρόκαστρο είναι ηλίου φαεινότερο ότι είχαν ένα σκοπό: τη μείωση του κύρους της ελληνικής διπλωματικής αποστολής, που ήταν και η μοναδική στον Νότο.
Ποια ήταν τα εσωτερικά προβλήματα στη Μειονότητα που δυσχέραιναν το έργο σας;
Έναν ξεχωριστό ρόλο στη γενικότερη αντίληψη περί «επιτυχούς διπλωματίας» διαμορφώνουν οι αρτηριοσκληρωτικές αντιλήψεις, οι προσωπικές αντιπάθειες και οι εχθρικοί ανταγωνισμοί. Αναφέρομαι στις ευθύνες της τοπικής κοινωνίας, που έκανα τα αδύνατα δυνατά ώστε να ξεπεραστούν. Αυτό που ως «διπλωματική γεύση» δεν θα ξεχάσω είναι ότι ανεβαίνοντας για προσκύνημα σε ένα εκκλησάκι της Δρόπολης –τρεις με συνόδευαν– στο τέλος της διαδρομής ο ένας μίλαγε εναντίον του αλλού. Όσοι με γνωρίζουν καλά, ξέρουν ότι το αντιμετώπισα με απόλυτη ψυχραιμία και ηρεμία.
Ποια άλλη «γεύση» σάς έχει αφήσει εκείνη η εποχή;
Ο ηρωισμός και η αυτοθυσία Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. Η θυσία των τεσσάρων νέων του Αλύκου(3), πρόσωπα όπως ο προσφάτως αποθανών Ξενοφών Κουντούρης(4), ο Κώστας Λιούλιος, τότε πρόεδρος των Ελληνοδασκάλων, καθώς και άλλοι που δεν χρειάζεται να αναφερθώ ονομαστικά. Επίσης, θέλω να εξάρω τον ρόλο του αρχιεπισκόπου Αναστασίου, αλλά και πολλών προσωπικοτήτων που τον βοηθούσαν, σε μια προσπάθεια σταθερής συνοχής και υποστήριξης του έργου μου για την Εθνική Μειονότητα.
Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι οι αιτίες της αποτυχίας μιας εθνικής πολιτικής για την Ελληνική Μειονότητα;
Όλοι οι παράγοντες που εμπλέκονται στην πολιτική εικόνα της εποχής αυτής είχαν βαρύνουσα σημασία στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος. Η εχθρική προπαγάνδα που υιοθετήθηκε από πολλούς, και η έλλειψη συνεκτικής εθνικής πολιτικής μπροστά σε ένα τόσο σοβαρό εθνικό θέμα, έγιναν τροχοπέδη.
Ποια πρέπει να είναι η πολιτική της Ελλάδας για την Ελληνική Μειονότητα;
Πρέπει να είναι διεκδικητική των κυριαρχικών δικαιωμάτων της, να τα αναδείξει διεθνώς και να κάνει έξυπνες διπλωματικές κινήσεις ώστε να ενθαρρυνθεί το φρόνημά της. Θλιβερό το γεγονός της ορφάνιας, αλλά δεν το καταλαβαίνεις παρά μόνο όταν ο ίδιος μένεις ορφανός. Δυστυχώς, από το 1949 οι Έλληνες της Αλβανίας ένοιωσαν τον σκληρό πόνο της εγκατάλειψης. Άλλες φορές λιγότερο και άλλες περισσότερο. Με γεύση πικρή και απαισιόδοξη, που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να διαμορφωθεί σε δύναμη αιχμής…
(1) Ιστορικές κοιτίδες του ελληνισμού της Κορυτσάς.
(2) Η εφημερίδα του Δημοκρατικού Κόμματος «Rilindja Demokratike», μετά τη μετάθεση του πρέσβη στη Βαρκελώνη το καλοκαίρι του 1997, δημοσίευσε το ψευδέστατο και προβοκατόρικο ότι ο Ν. Κανέλλος «δεν ήταν διπλωμάτης καριέρας αλλά ανώτατο στέλεχος των ενόπλων δυνάμεων» που «είχε στόχο να προκαλέσει εμφύλιο και αναταραχή». Τέτοια δημοσιεύματα συντελούσαν στις απειλές κατά του προσώπου του και των προσπαθειών για την προστασία των δικαιωμάτων της Μειονότητας.
(3) Στις 12 Δεκεμβρίου 1990 συγκροτήθηκε η πρώτη μαζική διαδήλωση στην Αλβανία με τα φέρετρα του Αηδόνη Ράφτη, του Θανάση Κώτση, του Θύμιου Μάσσιου και του Βαγγέλη Μήτρου από το χωριό Αλύκο, οι οποίοι δολοφονήθηκαν στην προσπάθειά τους να διαφύγουν στην Ελλάδα.
(4) Πρόεδρος του Ιδρύματος Βορειοηπειρωτικών Μελετών και ιδρυτικό μέλος του ΚΕΑΔ (Κόμμα Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα).
