Νίκος Προγούλης, οικονομολόγος
Είναι δυνατή μια διέξοδος από την καθολική κρίση, κι αν ναι, ποια θεωρείτε καθοριστική προϋπόθεση;
Η καθοριστική προϋπόθεση για μια διέξοδο είναι ο έλεγχος των αποφάσεων που μας αφορούν, από εμάς τους ίδιους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κερδηθεί έδαφος στο πεδίο που λέμε «εθνική ανεξαρτησία», άρα συνεπάγεται την αποχώρηση από την Ε.Ε., την Ευρωζώνη, το ΝΑΤΟ και άλλες παρόμοιες δυτικές συμφωνίες και οργανισμούς. Η Ελλάδα πριν λίγες δεκαετίες συνόρευε με χώρες του τότε ανατολικού μπλοκ, άρα ήταν μια ακριτική χώρα του δυτικού συνασπισμού και μπορούσε να ελπίζει σε μια σχετικά προσεκτική μεταχείριση. Σήμερα δέχεται μια διαλυτική επίθεση χωρίς να απασχολεί ιδιαίτερα η οικονομική, κοινωνική και πολιτική της κατάρρευση.
Ένα επιμέρους ζήτημα που προκύπτει από μια τέτοια επιλογή αφορά την οικονομική επιβίωση σε έναν κόσμο εκτός Ε.Ε. και Ευρωζώνης. Κάθε χώρα είναι μια ξεχωριστή περίπτωση και τα αυτόματα αντεπιχειρήματα -«θα γίνουμε Αλβανία, Βενεζουέλα» κλπ.- είναι βεβαίως επιπέδου καφενείου, αλλά τόσο διαδεδομένα που πρέπει σε ένα πολύ γενικό επίπεδο να απαντηθούν. Δεν θα γίνουμε Αλβανία βγαίνοντας από την Ε.Ε., όπως ακριβώς δεν γίναμε Γερμανία, Γαλλία ή Ολλανδία μπαίνοντας (παρά τη γενικευμένη και υποκριτική προσδοκία, της «σύγκλισης των οικονομιών»). Αντίθετα, ο παραγωγικός ιστός της Ελλάδας αποδιαρθρώθηκε όταν εκτέθηκε σε ανταγωνισμό με ισχυρότερες οικονομίες και η αποχώρηση σήμερα είναι απαραίτητη προϋπόθεση για μια παραγωγική ανασυγκρότηση, που σημαίνει τη μεγέθυνση της παραγωγής (όχι γενικώς τού κατά 79% αποτελούμενου από «υπηρεσίες» ΑΕΠ, αλλά συγκεκριμένα της παραγωγής) και στροφή της στην κάλυψη πρωτίστως των εγχώριων αναγκών. Αυτό θα αυξήσει την απασχόληση και θα δημιουργήσει εισοδήματα.
Το συνηθισμένο ερώτημα, «μπορούμε να παράγουμε;», απαντιέται σε δύο σκέλη: το τεχνικό και το οικονομικό. Από τεχνική άποψη, η Ελλάδα (και πολλές άλλες αντίστοιχης ανάπτυξης χώρες) μπορεί να παράγει σχεδόν τα πάντα, με εξαίρεση κάποια προϊόντα πολύ υψηλής τεχνολογίας και κάποιες πρώτες ύλες που δεν υπάρχουν εγχώρια. Από οικονομική άποψη δεν μπορεί να παράγει παρά ελάχιστα, γιατί τα ίδια αυτά προϊόντα παράγονται κάπου αλλού φθηνότερα. Σήμερα, η φράση «δεν μπορώ να παράγω» υποδηλώνει οικονομικούς, όχι τεχνικούς περιορισμούς. Μια πολιτική προστασίας μπορεί να αλλάξει αυτούς τους όρους. Πρέπει να σταματήσουμε να παπαγαλίζουμε τα περί «ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος» και να σκεφτούμε με όρους παραγωγικού πλεονάσματος. Όπως συνέβαινε σε όλες τις χώρες μέχρι τη δεκαετία τού ’60, και όπως συμβαίνει ακόμα σήμερα σε κάθε προστατευόμενο κλάδο κυρίαρχων χωρών, εκείνο που έχει σημασία είναι αν κάτι μπορεί να παραχθεί με ικανοποιητικούς οικονομικούς όρους, δηλαδή, αν η παραγωγή επαρκεί για να πληρωθούν οι εργαζόμενοι, ο τεχνολογικός εξοπλισμός, άλλες δαπάνες συν ένα λογικό πλεόνασμα που κάπως θα κατανεμηθεί σε φόρους και κέρδη. Δεν πρέπει να μας ενδιαφέρει αν θα κόστιζε λιγότερο η εισαγωγή του ίδιου προϊόντος, διότι η εγχώρια παραγωγή όχι μόνο καλύπτει ανάγκες, αλλά και δημιουργεί εισοδήματα.
Δεύτερον, η φράση «μπορώ να παράγω» δεν σημαίνει την κάθετη παραγωγή όλων των υλικών και εξαρτημάτων, αλλά το μεγάλο μέρος της προστιθέμενης αξίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα υλικά και τα εξαρτήματα αγοράζονται πάμφθηνα και το μεγάλο μέρος της προστιθέμενης αξίας μπαίνει σε συγκεκριμένες φάσεις της παραγωγής. Επομένως, δεν μιλάμε για αυτάρκεια, αλλά για συμμετοχή στο διεθνές εμπόριο με αμοιβαία συμφέροντες όρους. Κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται μόνο με εμπορικές συμφωνίες και την κατάλληλη δασμολογική και συναλλαγματική πολιτική.
Με αυτά συμβαδίζει, βεβαίως, μια αλλαγή του σημερινού εξωστρεφούς καταναλωτικού προτύπου κι ένα ισορροπημένο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών που, με την προϋπόθεση της μη αποπληρωμής του χρέους, είναι σήμερα ήδη πλεονασματικό.
Όσοι ανησυχούν ότι μια τέτοια πρόταση δεν συμφέρει τον λαό, αλλά την εγχώρια καπιταλιστική τάξη, καλό είναι να αναλογιστούν ότι μια καπιταλιστική τάξη μαντρωμένη σε μια χώρα θα αναγκαστεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να μοιραστεί τα κέρδη της με την κοινωνία· αυτό ακριβώς προσπαθούν τα κεφάλαια να αποφύγουν με τη λεγόμενη παγκοσμιοποίηση.
