της Χρυσούλας Ανδρέου*
Ο Μίκης, κάπου στα 1952, αρχίζει να γράφει μουσική κριτική, στην εφημερίδα των φιλελευθέρων Δημοκρατική Αλλαγή. Το έκανε για βιοποριστικούς λόγους αλλά και για να ασκεί κάποια επιρροή στο χώρο των νέων μουσικών. Παράλληλα μ’ αυτό, άρχισε να δημοσιεύει κριτικές με το ψευδώνυμο «Δαφνιώτης» (απ’ τη Δάφνη της Ικαρίας), στην Αυγή.
Κάποια μέρα, συζητώντας για το περιεχόμενο των ραδιοφωνικών σταθμών της Μόσχας, τους εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του για τα στρατιωτικά εμβατήρια που μετέδιδαν. Μάλιστα, άρχισε να βαδίζει ειρωνικά, με το βήμα της «χήνας» και να χαιρετά φασιστικά…
Αυτό ήταν! Η χοντρή μεταφράστρια, που ήταν το «μάτι» της Σοβιετικής Ένωσης στην εφημερίδα, τον κατήγγειλε αμέσως στην ελληνική ηγεσία και φυσικά, δεν άργησαν να τον κατατάξουν στους υπόπτους!
Ο Μίνως Αργυράκης, σκιτσογράφος, εργαζόταν στην Αυγή για το μεροκάματο. Τα σκίτσα του, τα θεωρούσαν πολύ… ρεαλιστικά και είχαν σκοπό να τον απολύσουν.
Ίσως, επειδή έκαναν στενή παρέα, οι διευθυντές τον κάλεσαν και ούτε λίγο, ούτε πολύ του ζήτησαν να παρακολουθεί στενά τον Μίκη. Ο Μίνως, που ήταν απολιτικός, του το εκμυστηρεύτηκε και εξοργισμένος, αναρωτήθηκε «πώς ήταν δυνατόν να τον βάλουν να παρακολουθεί το σύντροφό τους». Κάπου εκεί, ο Μίκης κατάλαβε καλά πια, ότι αν δεν ήσουν πειθαρχημένος στην ηγεσία και αν τολμούσες να κάνεις κριτική, ό,τι κι αν είχες υποστεί για το Κόμμα, δεν είχε καμμιά σημασία. Ντράπηκε! Πέρασε απ’ το καμίνι τόσων θυσιών και δοκιμασιών, πιστός ως το κόκκαλο στην διεθνή και τοπική ηγεσία, αλλά τολμούσε να διατυπώνει απόψεις, όπως και άλλοι σύντροφοί του, πράγμα απαράδεκτο, για τους «νέους Πρίγκιπες», που έχτιζαν το νέο κομματικό κατεστημένο, για να στηριχθεί σ’ αυτό αργότερα η ΕΔΑ σαν πρόσοψη και το ΚΚΕ εσωτερικού σαν εγκέφαλος με την ανοχή της ηγεσίας που βρισκόταν στο εξωτερικό.
Αυτό που δεν ήξεραν όλοι αυτοί, Μίκη μου, είναι ότι θα τους «υποχρέωνες» να δώσει εντολή ένας ακροδεξιός Υπουργός για να κυματίζει μεσίστια η σημαία μας, ως ένδειξη πένθους, για έναν πατριώτη κομμουνιστή. Ότι θα δέσμευες τον Γ.Γ. του ΚΚΕ να αναλάβει την ευθύνη για το τελευταίο σου ταξίδι, ώστε να τους υπενθυμίσεις ότι κομμουνιστής σημαίνει Χρέος προς όσους θυσιάστηκαν αλλά και μπέσα! Τώρα, είναι «ελεύθεροι» οι σύντροφοί σου, να σ’ αγαπάνε, να σε διαβάζουν, να σε θαυμάζουν, να σε τραγουδάνε, χωρίς να τους επιπλήττει το Κόμμα
ΑΝΑΜΕΣΑ λοιπόν στην εκδικητική Δεξιά και την αλαζονική Αριστερά, ήταν μόνος κι αβοήθητος. Έπρεπε να γίνει δυνατός για ν’ αναμετρηθεί με τα δύο κατεστημένα. Ν’ απλώσει ρίζες στο Λαό. Τότε, κλείστηκε στον εαυτό του για να βρει και να καλλιεργήσει τις δυνάμεις που έκρυβε. Έφυγε μακρυά. Έπρεπε να επουλώσει τις πληγές του και να καλλιεργήσει την ψυχή και το πνεύμα του, ώστε να δημιουργήσει έργα που θα τον ένωναν με τον κόσμο, όταν τους ξανασυναντούσε. Είχε, βλέπεις, να αναμετρηθεί με κομματικούς μηχανισμούς, κρατικά κατεστημένα, ακόμα και διεθνή φρούρια, όπως ο σιωνισμός ή ο σοβιετικός μηχανισμός και ο ιμπεριαλισμός.
Κι έγινε! Το 1960 αναμετρήθηκε με το παρακράτος της Δεξιάς και ταυτόχρονα άρχισε και ο πόλεμος με σκληρούς μηχανισμούς της Αριστεράς, εντός κι εκτός Ελλάδας. Το 1954 οι Αμερικανοί προτέκτορες του κήρυξαν τον πόλεμο και τον απείλησαν ευθέως. Όπου κι αν πας, θα μας βρίσκεις μπροστά σου… Οι Σοβιετικοί τον πολέμησαν σε όλες τις χώρες επειδή αρνήθηκε να γίνει ο εκλεκτός τους. Ο Μπρέζνιεφ, λίγο μετά την απελευθέρωσή του, το 1970, ούρλιαξε στον Ζορζ Μαρσαί: «μη μου μιλάς γι΄ αυτόν τον “προδότη”», χτυπώντας τις γροθιές του στο γραφείο του στο Κρεμλίνο. Οι Άραβες τον θεώρησαν όργανο του σιωνισμού επειδή συνέθεσε το Μαουτχάουζεν κι έσπασε το εμπάργκο για να τους επισκεφτεί, οι σιωνιστές τον κυνήγησαν στο χώρο της Συμφωνικής Μουσικής την οποία ελέγχουν επειδή έγραψε τον Ύμνο των Παλαιστινίων. Η Δεξιά, μαζί με την Ένωση Κέντρου ως όργανο των κομμουνιστών. Η ηγεσία του ΚΚΕ, τον μποϋκοτάρανε γιατί θεωρούσαν αιρετικά κι επικίνδυνα τα κινήματα του έντεχνου και τους Λαμπράκηδες. Η χούντα τον κυνήγησε ως σύμβολο του κομμουνισμού και η ΚΝΕ τον πολέμησε ως όργανο του αντικομμουνισμού! Μετά το 1974. η Ν.Δ. τον απαγορεύει στην ΕΡΤ. Αριστερά και ΠΑΣΟΚ τον απαγόρευσαν σε όλη την Επικράτεια, φυσικά χωρίς να το πουν ευθέως, αλλά ακόμα και στο εξωτερικό σαμποτάριζαν τις συναυλίες του, εμποδίζοντας τους Έλληνες να τις παρακολουθήσουν.
Κι όμως άντεξε! Μπορούσε να σωπάσει και να συνεχίσει την καριέρα του. Δεν είχε υπάρξει όμως γι’ αυτόν η Αριστερά, ούτε Λέσχη, ούτε περίπατος. Τη θεωρούσε κομμάτι του εαυτού του και δεν θα την άφηνε σ’ αυτούς που γνώρισε καλά στις εξορίες και στις φυλακές και ήταν κατώτεροι του μεγάλου κινήματός τους. Από τη μία μεριά στόχευε στο μουσικό του έργο κι απ’ την άλλη δεν ξεχνούσε τα δικαιώματά και τη δύναμή του στους κόλπους της Αριστεράς. Ήξερε ότι κάποια στιγμή θα ξαναγύριζε να διεκδικήσει τη θέση του, στο όνομα των χιλιάδων συντρόφων του, που είχαν πέσει θύματα, όπως κι ο ίδιος , της μετριότητας όλων αυτών που μονοπωλούσαν ξανά το κομματικό κατεστημένο. Έτσι κι έγινε! Οι παλιοί του σύντροφοι στην ΕΠΟΝ, την Ικαρία και τη Μακρόνησο, που ήταν πια ηγέτες της ΕΔΑ, τον κάλεσαν, ένα ολόκληρο κόμμα και του πρότειναν συνεργασία για τη δημιουργία των Λαμπράκηδων. Φυσικά, αν και είχε οικονομικές δυσκολίες, δέχτηκε αφού του ζητήθηκε να αποδείξει στην πράξη, τις προτάσεις-ιδέες που τους ανέλυε ανάμεσα στο 1955-60 στο Παρίσι…
ΧΘΕΣ ΛΟΙΠΟΝ Μίκη μου, όλοι αυτοί που σε βασάνισαν, πολέμησαν, πίκραναν, ξεγέλασαν, κατασυκοφάντησαν, λασπολόγησαν, ήρθαν χωρίς ντροπή για να σε αποχαιρετήσουν, με δήθεν εγκωμιαστικούς επικήδειους και πέτρινους λόγους που ήταν λογοκριμένοι σε κάθε τους λέξη! Αυτά τα γνώριζες εκ των προτέρων και τα περιμέναμε κι όλοι εμείς. Αυτό που δεν ήξεραν όλοι αυτοί, Μίκη μου, είναι ότι θα τους «υποχρέωνες» να δώσει εντολή ένας ακροδεξιός Υπουργός για να κυματίζει μεσίστια η σημαία μας, ως ένδειξη πένθους, για έναν πατριώτη κομμουνιστή. Ότι θα δέσμευες τον Γ.Γ. του ΚΚΕ να αναλάβει την ευθύνη για το τελευταίο σου ταξίδι, ώστε να τους υπενθυμίσεις ότι κομμουνιστής σημαίνει Χρέος προς όσους θυσιάστηκαν αλλά και μπέσα! Τώρα, είναι «ελεύθεροι» οι σύντροφοί σου, να σ’ αγαπάνε, να σε διαβάζουν, να σε θαυμάζουν, να σε τραγουδάνε, χωρίς να τους επιπλήττει το Κόμμα.
Μίκη μου, η τελευταία σου Σύνθεση, ήταν και η καλύτερη!
* Η Χρυσούλα Ανδρέου είναι μέλος της Λέσχης Φίλων Μίκη Θεοδωράκη στη Θεσσαλονίκη και πρώην μέλος της Κ.Ε. του ΚΑΠ-ΣΠΙΘΑ του Μίκη Θεοδωράκη
