Στην Παραγουάη, η διαδικασία αυτή ήταν πιο αργή, καθώς ο λαός έβγαινε από μια μακρά τυραννία, την αιμοσταγή δικτατορία του στρατηγού Στρέσνερ, με δολοφονημένους χιλιάδες αγωνιστές, ιθαγενείς και αγρότες και το Κ.Κ. Παραγουάης σε διωγμό, σε αυτή τη «Δημοκρατία χωρίς Κομμουνιστές». Το 1989 ανατράπηκε από το στρατηγό Ροντρίγκες, με παρόμοια χαρακτηριστικά με την προηγούμενη δικτατορία, όπου όμως αποτέλεσε το πρελούδιο για την επιστροφή των πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών. Δηλαδή, μετά το πραξικόπημα εναντίον του Στρέσνερ, αυτός που μπήκε σε κρίση ήταν το δικτατορικό κόμμα: το Κολοράντο. Έτσι, η κρίση του κόμματος έγινε κρίση της δικτατορίας.
Ο παραγουανός αγρότης ήταν ένας βασικός πρωταγωνιστής σε αυτή τη διαδικασία και ο επίσκοπος Λούγο αναδεικνύεται, κατά κάποιο τρόπο, ως αποτέλεσμα των κοινωνικών αγώνων των αγροτών και των ιθαγενών, θέτοντας στο επίκεντρο το ζήτημα της γης και της Αγροτικής Μεταρρύθμισης. Αναλαμβάνοντας τη διακυβέρνηση ξεχνά τις προεκλογικές υποσχέσεις του, και εγκαινιάζει όλων των ειδών τις συμμαχίες: με την Αγροτική Ένωση Παραγουάης (σ. μετ: που συσπειρώνει μεγαλομεσαίους αγρότες), την πρεσβεία των ΗΠΑ, τη USAID. Και παρ’ όλες αυτές τις υποχωρήσεις ανατρέπεται από ένα ιδιόμορφο «πραξικόπημα» από τον πρώην σύντροφο και αντικαταστάτη του, Φεντερίκο Φράνκο, και όλο το κόμμα Κολοράντο που συνασπίστηκε με άλλες δυνάμεις που εκπροσωπούν την ολιγαρχία, την αγροτική βιομηχανία και, πρωτίστως, το χρηματιστικό κεφάλαιο και τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ.
Η τριάδα συμφερόντων που ανέτρεψε το Λούγο
Για την κατανόηση των γεγονότων πρέπει να γίνει μια ταξική ανάλυση: ποιος ευνόησε το πραξικόπημα, τίνος τα συμφέροντα προωθεί και αντιπαλεύει;
Τρεις ομάδες συμφερόντων συνέκλιναν για την ανατροπή του Λούγο: τα συμφέροντα των πολυεθνικών της αγροτικής βιομηχανίας και ο χρηματοπιστωτικός τομέας, αυτά των μεγαλοκτηματιών, που είναι σύμμαχοι του υπερεθνικού κεφαλαίου, και τα συμφέροντα των δεξιών πολιτικών κομμάτων. Όλα αυτά υπό την ενθάρρυνση των ΗΠΑ.
Οι στρατηγικοί σκοποί είναι: α) η παλινόρθωση μιας συνταγματικά προστατευόμενης νομιμοφανούς δικτατορίας, μονοπωλούμενης από τη Δεξιά, β) η συντριβή και ποινικοποίηση της Αριστεράς και των κοινωνικών κινημάτων, γ) η εξαγωγικά προσανατολισμένη αγροτική υπερπαραγωγή, δ) η βίαιη παγίωση της διαδικασίας εκδίωξης των καλλιεργητών.
Η πολυεθνική Μονσάντο δυσκολευόταν να επιβάλει παρανόμως τους μεταλλαγμένους σπόρους βάμβακος και καλαμποκιού, και άρχισε να εντείνει τις πιέσεις μέσω της Ένωσης των Παραγωγών (UGP-σ. μετ: λόμπι των μεγαλοαγροτών). Τα έσοδα προ φόρων της Μονσάντο μόνο για το 2011 ήταν 30 εκατομμύρια δολάρια για τη μεταλλαγμένη σόγια, χωρίς τα έσοδα από την πώληση σπόρων. Τμήμα αυτού του ποσού διανεμόταν ετησίως στους τεχνοκράτες της UGP, της οποίας ηγείται ο Έκτορ Κριστάλδο, ένας επιχειρηματίας συνδεόμενος με τον όμιλο Ζουκολίγιο, που με τη σειρά του συνδέεται με την Καρχίλ, μια άλλη πολυεθνική της αγροτικής βιομηχανίας.
Ο Όμιλος Ζουκολίγιο κατέχει επίσης την εφημερίδα ABC Color, που διευθύνεται από τον ιδιοκτήτη της Άλντο Ζουκολίγιο. Η γραμμή της εφημερίδας συνίστατο στην ανοιχτή προτροπή στις ένοπλες δυνάμεις και τα κόμματα εξαρχής να ανατρέψουν το Λούγο. Αυτό εντάθηκε μετά τα αιματηρά γεγονότα της 15ης Ιούνη στο Κουρουγουάτι, όπου σκοτώθηκαν 6 αστυνομικοί και 11 αγρότες, σε μια εκκένωση κατάληψης από άκληρους αγρότες μιας έκτασης που ανήκε στον πρώην πρόεδρο του κόμματος Κολοράντο, Μπλας Ρικέλμε. Αυτοί οι θάνατοι ήταν η κύρια δικαιολογία για την επιτάχυνση της ανατροπής του Λούγο.
Η παραμικρή κοινωνική μεταρρύθμιση, ενεργοποιεί το λανθάνοντα αντικομμουνισμό μιας από τις ειδεχθέστερες ολιγαρχίες της περιοχής. Και μόνο μια απλή καταγραφή των αγροτικών περιουσιών- πολλώ δε μάλλον μια αγροτική μεταρρύθμιση- συνιστά ένα επαναστατικό βήμα στην Παραγουάη, όπου οι ιδιοκτησίες από τους εγχώριους ιδιοκτήτες και τους Μπραζιγουάγιος (γεννημένα στη Βραζιλία παιδιά) ελέγχονται από το σκόπευτρο. Εν ολίγοις, αυτή ήταν η μέγιστη «αμαρτία» του Λούγο.
Το αγροτικό κίνημα και το πραξικόπημα
Ωστόσο, υπάρχει ένας παράγοντας που δεν έχει εμφανιστεί ακόμα, παρά την ισχυρή παρουσία του στην παραγουανή κοινωνική ζωή: το κίνημα φτωχών αγροτών.
Στον 20ο αιώνα, οι μεγαλύτερες λαϊκές οργανώσεις ήταν αυτές των αγροτών. Το ορόσημο ήταν τα μέσα της δεκαετίας του ’60, με το σχηματισμό των Χριστιανικών Αγροτικών Συνδέσμων (LAC). H δικτατορία Στρέσνερ είχε εκμηδενίσει τις πιθανότητες συνδικαλιστικής οργάνωσης του λαού, όμως, με τη βοήθεια του προοδευτικού Κλήρου, αναπτύχθηκε μια οργανωτική εμπειρία, που αποτελούσε προπομπό του Κινήματος Αγροτών Χωρίς Γη της Βραζιλίας και των Αγροτικών Συνδέσμων στη βόρεια Αργεντινή.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70, στο πλαίσιο της Επιχείρησης Κόνδωρ, οι LAC εξαλείφτηκαν από τη δικτατορία. Έκτοτε υπήρξε ένα κενό μέχρι τη δεκαετία του ’80 που σημειώθηκε μια ανάκαμψη. Η δεκαετία του ’90 σημαδεύτηκε από μια σημαντική οργανωτική εμπειρία για την παραγουανή αγροτιά. Ήταν η Αγροτική Εθνική Ομοσπονδία (FNC), από την οποία προέκυψε το αριστερό Λαϊκό Επαναστατικό Κίνημα Παραγουάης «Πιαχούρα» (σ.σ. «Νέα Αυγή»). Πρόκειται για πρωτόγνωρη εμπειρία μιας κοινωνικής οργάνωσης που αποκτά πολιτική έκφραση με επαναστατικό ορίζοντα. Αξίζει να σημειωθεί πως η FNC ποτέ δε στήριξε το Λούγο, καθώς δεν πίστεψε πως θα προέβαινε σε μια αγροτική μεταρρύθμιση ή θα ακολουθούσε μια πορεία δομικών μετασχηματισμών στην Παραγουάη. Και μιλάμε για τη μεγαλύτερη κοινωνική οργάνωση της Παραγουάης. Πρόκειται για μια ομοσπονδία που έχει 12 τμήματα σε όλη τη χώρα, με τις εγκαταστάσεις τους, τις ομάδες αυτοάμυνας και τα κυκλώματα εμπορίας της παραγωγής.
Τώρα, φαίνεται πως αν αυτές οι καλά ριζωμένες στην παραγουανή αγροτιά οργανώσεις δεν πάρουν θέση για τα γεγονότα, θα είναι πολύ δύσκολο να ανασταλεί το πραξικόπημα. Κάποια ΜΜΕ λένε «ο παραγουανός λαός δεν θα το επιτρέψει…». Καλώς, αλλά ο οργανωμένος λαός τι κάνει; Αυτό που είναι γνωστό τώρα είναι πως οργανώνεται στους αγρούς, τους οικισμούς και συζητά για τις κινήσεις του, που σίγουρα θα υπάρξουν, γιατί τώρα βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού και επαγρύπνησης.
Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε πως, ανέκαθεν, οι μεγαλοκτηματίες διατηρούν ένοπλες ομάδες. Αντίστοιχα, εξίσου παλαιόθεν, οι οργανώσεις καλλιεργητών έχουν κι αυτές τις ομάδες αυτοάμυνάς τους. Συγκρούσεις και θάνατοι σε επιχειρήσεις εκκένωσης είναι πολύ συχνά φαινόμενα, με το «μαχαίρι» να είναι μια μέθοδος εξάλειψης των καλλιεργητών. Ό,τι συμβαίνει, επομένως, είναι μια πολιτική αξιοποίηση της σφαγής αυτής η οποία μετατρέπεται σε αφορμή για τη διστακτική και «ντροπαλή» ανατροπή ενός Προέδρου.
Με αυτό δεν υπερασπίζομαι τον Λούγο, αλλά τις ατομικές και πολιτικές ελευθερίες, και την έννοια της λαϊκής νομιμοποίησης, τις ιστορικές αυτές κατακτήσεις της εργατικής τάξης, της αγροτιάς και του λαϊκού στρατοπέδου που απέσπασαν από την αστική τάξη.
* Ο Ορλάντο Σεβάγιος είναι στέλεχος της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης Ουρουγουάης
