Γράφουν ελληνικά αλλά τα πιο πολλά σχόλια είναι στα πολωνικά.
Η πρώτη τους συνάντηση έγινε στο Νεστόριο της Καστοριάς η οποία κινηματογραφήθηκε, καταγράφοντας τις συγκλονιστικές στιγμές του ανταμώματος παλιών συμμαθητών, φίλων…
Η ταινία Και του χρόνου στην πατρίδα, αποτυπώνει το πρώτο τους όραμα-ευχή για επιστροφή και στη συνέχεια τη βαθιά ανάγκη για επικοινωνία μεταξύ τους για κοινή δράση, με κοινωνικούς και πολιτιστικούς σκοπούς.
«γεγονότων που τόσο τραγικά σημάδεψαν τους γονείς μας, από όπου ξεκίνησε η Οδύσσειά τους και η αρχή η δική μας». Η ταινία παρουσιάζεται σήμερα στις 8 το βράδυ, το Ιωνικό Κέντρο, Λυσίου 11, στην Πλάκα σε σκηνοθεσία και επιμέλεια των κειμένων από τον Στέλιο Ελληνιάδη. Εικονολήπτες: Στέλιος Ελληνιάδης και Παναγιώτης Χαλέμος
Συνάντηση
στον Γράμμο 2010
Τα πουλιά και οι θάμνοι
Ομιλία του επίκουρου καθηγητή Ηλία Βράζα
«Ηλία, καλό θα ήταν να βγεις κι εσύ να μιλήσεις», τον ρώτησα: «Γιατί βρε Τάκη; Και τι να πω; Ως ποιος να μιλήσω;» «Να» -μου είπε αυτός- «ως κάποιος που έμεινε εκεί.» Επανέλαβα μηχανικά: «ως κάποιος που έμεινε εκεί». Μα, πού είναι αυτό το «εκεί;» Η απάντηση μόνο επιφανειακά είναι εύκολη. Αν υπάρχει το εκεί, τότε θα πρέπει να υπάρχει και το εδώ. Εγώ, όμως, δεν είμαι τόσο ευκολόπιστος για να το πιστέψω. Ούτε το «εδώ» υπάρχει απόλυτα, ούτε το «εκεί». Ελπίζω να συμφωνήσετε μαζί μου ότι αυτό το «εκεί» ακούγεται λίγο-πολύ σαν «πουθενά». Από πού είσαι; Από πουθενά. Μια τέτοια απάντηση, ειδικά στην περίπτωση εμένα προσωπικά, δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα.
Να, μια ωραία σύμπτωση: Ένας Γάλλος δραματουργός, ο Άλφρεντ Ζαρί, έγραψε προς το τέλος του ΧΙΧ αιώνα ένα έργο που φέρει τον τίτλο Ο βασιλιάς Ουμπού. Ο υπότιτλος του ήταν Τα γεγονότα διαδραματίζονται στην Πολωνία, δηλαδή στο πουθενά. Όπως είναι γνωστό, η Πολωνία δεν υπήρχε τότε ως κράτος, ενώ ο πολωνικός λαός ήταν ένας λαός μεθοριακός, ένας λαός μεταξύ συνόρων (ακριτικός, θα μπορούσαμε να πούμε), ένας λαός χωρίς δική του κρατική στέγη. Από πού είσαι; Απ’ την Πολωνία, δηλαδή από το πουθενά. Στο μεταξύ, οι Πολωνοί απόκτησαν κράτος, αλλά δεν εκλείπουν οι μεθοριακοί, οι άνθρωποι του μεταίχμιου, οι άνθρωποι από το πουθενά. Θα έλεγα, μάλιστα, ότι μαζί με την παγκοσμιοποίηση ο αριθμός τους πολλαπλασιάζεται σε όλες τις γωνιές του κόσμου.
Σχετικά με τον τίτλο της συγκεκριμένης εισήγησής μου τώρα που προκάλεσε την περιέργεια της Ελένης της Γιουβρή. Ο τίτλος, λοιπόν, είναι: Τα πουλιά και οι θάμνοι, όμως πιο σωστό θα ήταν Παραλλαγές πάνω στο θέμα: Τα πουλιά και οι θάμνοι». Αναφέρεται σε μια μεταφορά μόνο που θα μπορούσε να αντικατασταθεί από μια οποιαδήποτε άλλη. Η ιστορία είναι η εξής: Κάποιος ανθρωπολόγος επισκέφτηκε, κάποτε, μια τοπική κοινωνία, απ’ όπου πολλοί άνθρωποι φεύγανε για την ξενιτιά. Εκεί κάποιος του είπε: Εμείς εδώ χωρίζουμε τους ανθρώπους σε δυο κατηγορίες – στα πουλιά και στους θάμνους. Οι θάμνοι είναι οι ντόπιοι, οι αυτόχθονες, αυτοί που γνωρίζονται μεταξύ τους, που δεν απομακρύνονται απ’ τον τόπο τους. Άιντε να κάνουν -το πολύ-πολύ- ένα σύντομο ταξίδι στο εξωτερικό. Ενώ τα πουλιά είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Τα πουλιά περιπλανιούνται, δεν ριζώνουν, λείπουν για χρόνια μακριά από την πατρίδα, αλλά κάπου-κάπου γυρίζουν, την αράζουν κοντά στους θάμνους, τρώνε, πίνουν, γεμίζουν της μπαταρίες τους και συνεχίζουν την περιπλάνηση. Εκφράζω τη γνώμη ότι το πρόβλημα του πουλιού και του θάμνου είναι, κατά κάποιο τρόπο, κεντρικό πρόβλημα των Ελλήνων.
Οι Έλληνες, από παράδοση, είχαν πάντα ισχυρούς οικογενειακούς δεσμούς, πράγμα που ευνόησε τη δημιουργία πολλών «θάμνων». Υπήρξαν, όμως, διάφοροι λόγοι σε πολλές ιστορικές συγκυρίες. Λόγοι οικονομικοί συνήθως αλλά όχι μόνο, για τους οποίους πολλοί «θάμνοι» αναγκάστηκαν να μετατραπούν σε «πουλιά» και να πάρουν των ομματιών τους, να μεταναστεύσουν, να ξενιτευτούν.
Η δημοτική και η λαϊκή μας παράδοση είναι γεμάτη από τραγούδια για τους ξενιτεμένους, τραγούδια που συνήθως απεικονίζουν μια μάνα που έχει μείνει πίσω παρακαλώντας τον αγέρα ή τα κύματα να της φέρουν πίσω το αγαπημένο παιδί από την κακούργα, σκύλα ξενιτειά. Ο οικονομικός μετανάστης λατρεύτηκε στην Ελλάδα σαν ήρωας από τη λαϊκή μούσα. Τι γίνεται, όμως, με τον πολιτικό πρόσφυγα, τον εξόριστο αντάρτη, τον καταδικασμένο, αποκληρωμένο, άσωτο υιό;
