Tης Λυδίας Μαργαρώνη*
Είναι δυνατόν να επιδοτείται η απαξίωση της τέχνης; Ναι είναι. Συμβαίνει χρόνια τώρα μπροστά στα μάτια και κάτω από τη μύτη μας. Η μνήμη και η λήθη σε ένα παράλογο παιχνίδι, συνήθως σε βάρος της πρώτης. Ευκολότερα ξεχνάμε από ό,τι θυμόμαστε. Ειδικά όταν αυτό γίνεται άλλοθι για τη σιωπή μας.
Βάσει της οδηγίας της Ε.Ε. για την υπεραλίευση, που εκδόθηκε το 1991 και τροποποιήθηκε προς το χειρότερο το 2014, επιδοτούνται γενναιόδωρα οι αλιείς να εγκαταλείψουν το επάγγελμά τους και να καταστρέψουν ολοσχερώς τα καΐκια τους. Τότε, πριν σχεδόν τριάντα χρόνια, ξεκίνησε αυτή η πολιτισμική αλλοίωση στο τοπίο μας. Μέχρι σήμερα έχουν καταστραφεί πάνω από 13.000 ξύλινα σκαριά, χωρίς να έχει αντιμετωπισθεί το πρόβλημα της υπεραλίευσης, αφού συνεχίζουν μεγάλες μηχανότρατες να γδέρνουν τον βυθό. Η επίμαχη οδηγία αφορά στην καταστροφή των παραδοσιακών ξύλινων, κυρίως των μικρών, για αντικατάστασή τους από «σύγχρονα» εργαλεία. Τα παραδοσιακά ξύλινα σκαριά που κοσμούν τα λιμάνια των νησιών, αλωνίζουν τις θάλασσες και στη συλλογική μνήμη είναι μέρος του πολιτισμού μας, χάνονται ανεπιστρεπτί.
Αυτά τα κομψοτεχνήματα, σύμβολα της ναυτοσύνης μας, είναι ελληνικής κατασκευής προϊόντα πλήθους ταρσανάδων που εγκαταλείπονται και αφανίζονται. Χειροποίητα από μαστόρους καραβομαραγκούς, που έχουν εναρμονίσει την μοναδική φόρμα των έργων τους με το ελληνικό τοπίο, την ιδιαιτερότητα των θαλασσών μας και την χρηστικότητα. Ίσως η επιτομή του έργου τέχνης.
Μπορεί ως πολίτες να γίναμε νωθροί ή κουρασμένοι, αλλά ως καλλιτέχνες το ζοφερό μιας καταστροφής και μάλιστα της πολιτιστικής μας παράδοσης, μας εξοργίζει και μας κινητοποιεί. Η λέξη «καταστροφή» από μόνη της είναι τρομαχτική και κάποιες φορές αποδεκτή από αδυναμία, αν είναι μια φυσική καταστροφή. Αν όμως είναι ηθελημένη, επιβαλλόμενη από κέντρα μακριά από τον ζώντα πολιτισμό μας, επιδοτούμενη, εξαγοράζοντας συνειδήσεις και ανάγκες επιβίωσης, τότε ξεπερνά την λογική. Τα μέσα, τα εργαλεία, τα όπλα που έχουμε στα χέρια μας οι εικαστικοί καλλιτέχνες είναι η εικόνα, ο λόγος, η έκθεση της δυνατότητας έκφρασης ενός γεγονότος, φιλτραρισμένου στον ενδότερο εαυτό. Έτσι προκύπτει η έκθεση «Τα Καΐκια που Πληγώναμε» από τον Ορίζοντα Γεγονότων στην Δημοτική Πινακοθήκη Πειραιά. Με επιμέλεια Φαίης Τζανετουλάκου και Τζίμη Ευθυμίου, τον Σεπτέμβριο, από τις 12 μέχρι τις 30 του μήνα και σαν συνέχεια και εξέλιξη δύο προηγούμενων δράσεων του Ορίζοντα. Τον Μάιο στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου οργανώθηκε η ανοιχτή συζήτηση «Μνήμη και Λήθη» στα πλαίσια της εικαστικής συνάντησης Platforms ’18 και τον Αύγουστο στην Βόρεια Εύβοια σε μια κίνηση Land art. Το θέμα κοινό σε όλες αυτές τις κινήσεις. Το πλήγμα στη ναυτική παράδοση που είναι ταυτόχρονα κλοπή πολιτισμού για τις ερχόμενες γενιές. Άραγε θα καταγραφεί στην Ιστορία, δίπλα στην αντιπαροχή, καταστροφέα των Νεοκλασικών και δίπλα στο ξερίζωμα πανάρχαιων ελαιώνων; Υπάρχουν φωνές που προτείνουν σαν λύση, την αλλαγή χρήσης, ενσωματώνοντας αυτό το τεκμήριο της πολιτισμικής μας ταυτότητας στην εκπαίδευση, την επικοινωνία-μεταφορά, στον τουρισμό. Ας τις ακούσουμε.
* Η Λυδία Μαργαρώνη είναι εικαστικός και συμμετέχει στο χώρο πολιτισμού «Ορίζοντας Γεγονότων»
