Του Χρήστου Πατούχα *
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» φιλοδοξεί, κατά την κυβέρνηση να αποτελέσει ιστορική διοικητική μεταρρύθμιση, γιατί «αποτελεί κοινή συνείδηση όλων των Ελλήνων πολιτών ότι είναι όσο ποτέ άλλοτε επιτακτική η ριζική, δομική αλλαγή του τρόπου με τον οποίο λειτουργεί το κράτος, η διοίκηση και η αυτοδιοίκηση στη χώρα μας».
Είναι προφανές ότι με το άρθρο αυτό διατυπώνονται ορισμένες σύντομες πολιτικές παρατηρήσεις, ενώ απαιτείται βαθύτερη πολιτική ανάλυση για την αποκάλυψη των στόχων του.Είναι δυνατό να υπάρξει οποιαδήποτε δημοκρατική-προοδευτική μεταρρύθμιση από ένα κράτος συντηρητικό, αυταρχικό και αντιδημοκρατικό; Από ένα πολιτικό σύστημα εξουσίας πλήρως ταυτισμένο με τις ταξικές, νεοφιλελεύθερες, επιθετικές σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων επιλογές; Μήπως είναι μέρος του σχεδίου με την πολλή δόση μεταρρύθμισης και τη συνακόλουθη μαζική προπαγάνδα να διαμορφωθούν ευνοϊκότερες συνθήκες για την υλοποίηση της μετωπικής επίθεσης σε βάρος των μισθολογικών, εργασιακών, ασφαλιστικών αλλά και δημοκρατικών δικαιωμάτων των εργαζομένων;
Όσο κι αν ψάξει κανείς στις 50 πυκνογραμμένες σελίδες του σχεδίου δεν θα βρει κανένα σημείο με το οποίο το νέο σχέδιο να μετασχηματίζει δημοκρατικότερα το υπάρχον σύστημα αυτοδιοίκησης. Διατηρείται ίδιο το ισχύον αντιδημοκρατικό εκλογικό σύστημα της πλειοψηφίας του 60% στο νικηφόρο συνδυασμό, ανεξάρτητα από το ποσοστό του στον πρώτο γύρο. Ο δήμαρχος ή ο περιφερειάρχης διατηρεί τις υπερεξουσίες του. Μάλιστα, με τη διαμόρφωση γιγάντιων μεγεθών γίνεται απαγορευτική η δράση τοπικών δημοτικών κινήσεων που υπάρχουν σήμερα. Για τον ίδιο λόγο η λεγόμενη εγγύτητα στον πολίτη-δημότη εξαφανίζεται. Και προφανώς το όποιο στοιχείο συμμετοχής σε μια εθελούσια συνένωση αδιαπραγμάτευτα καταργείται. Όχι μόνο δεν εξασφαλίζεται η πολιτική ανεξαρτησία των αυτοδιοικητικών οργάνων, αλλά με τη διατήρηση -μέχρι εναγκαλισμού- της σημερινής Κρατικής Περιφερειακής Διοίκησης συρρικνώνεται.
Ξεκάθαρη πρόθεση
Στα οικονομικά τής αυτοδιοίκησης η πρόθεση του σχεδίου είναι σαφής: Ενώ δεν κάνει καμία αναφορά στην ανάγκη οικονομικής επιχορήγησης από τα δημόσια έσοδα (δεν αναφέρει καν το σημερινό ποσοστό κρατικής επιχορήγησης που δεν ξεπερνά το 3-3,5% του κρατικού προϋπολογισμού), αναφέρει σε πολλά σημεία την ανάγκη της οικονομικής ευρωστίας των νέων οργανισμών. Μάλιστα, κάνει χαρακτηριστικές επισημάνσεις, όπως ότι «η ελληνική Τοπική Αυτοδιοίκηση κατατάσσεται στις τελευταίες σειρές των ευρωπαϊκών από άποψη συμμετοχής των ιδίων εσόδων στα συνολικά της έσοδα». Και σ’ άλλο σημείο αναφέρει ότι «είναι χαμηλό το ποσοστό τοπικής φορολογίας φόρου εισοδήματος στην Ελλάδα σε σχέση με την ΕΕ». Το μήνυμα είναι σαφέστατο: Δεν έχετε «ίδια έσοδα» και δεν εισπράττετε φόρους. Χρειάζεστε, όμως, οικονομική αυτοτέλεια. Σας δίνουμε τη δυνατότητα να την αποκτήσετε.
Φυσικά, το σχέδιο διαπράττει τη μέγιστη λαθροχειρία. Κάνει πως αγνοεί ότι το 80% των δημοτικών υπηρεσιών πληρώνεται από τους δημότες με τα ανταποδοτικά τέλη. Είναι προφανές ότι τα τεράστια μεγέθη των νέων δήμων εκτός από το ότι αφαιρούν κάθε χαρακτηριστικό εγγύτητας στον πολίτη -άρα κάθε δυνατότητα παρέμβασής του- κυρίως διευκολύνουν την άσκηση φορολογικής πολιτικής και την επιβολή τελών. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το σχέδιο στον τομέα των αρμοδιοτήτων είναι σκοπίμως ασαφές. Όπως και μέχρι σήμερα η μεταφορά αρμοδιοτήτων δεν συνοδεύτηκε ποτέ με αντίστοιχη μεταφορά πόρων, έτσι ακριβώς θα γίνεται και με τη διεύρυνση των αρμοδιοτήτων. Και με τον τρόπο αυτόν και μόνο θα γίνει η «οικονομία κλίμακος» που το σχέδιο αναφέρει. Δηλαδή με την απαλλαγή του κεντρικού κράτους από αρμοδιότητες και τις αντίστοιχες δαπάνες. Όχι όπως αφελώς αναφέρεται, από τη μείωση των δαπανών για τις αμοιβές των αιρετών. Αυτός είναι ο αποτελεσματικότερος τρόπος μείωσης των δημόσιων δαπανών που οι επιτελείς της Ε.Ε. απαιτούν. Εδώ πρέπει να επισημανθεί ο κίνδυνος που δημιουργείται από τη διασπορά αρμοδιοτήτων που μέχρι τώρα θεωρούσαμε -και ήταν- υποχρεώσεις του κεντρικού κράτους (νοσοκομεία, πανεπιστήμια, σχολεία κ.λπ.). Σε κανένα σημείο του σχεδίου μια τέτοια προοπτική δεν αποκλείεται.
Εχθροί και εντός των τειχών
Οι όποιες αντιδράσεις-διαφωνίες διατυπώνονται από αυτοδιοικητικά στελέχη, προσκείμενα στη Ν.Δ. και στο ΠΑΣΟΚ, εξαντλούνται στην αναζήτηση καλύτερου ρόλου για τους ίδιους ή σε τοπικές μικροδιενέξεις. Ακριβώς εξαιτίας αυτού, η επιχειρηματολογία των κυβερνητικών στελεχών εξαντλείται σε ακραία παραδείγματα λειτουργικών αδυναμιών (ορεινοί δήμοι, δήμοι χωρίς κατοίκους κ.λπ.).
Ο εχθρός μιας αυτοδιοίκησης με τα ελάχιστα λαϊκά χαρακτηριστικά δεν είναι μόνο το πολιτικό σύστημα του δικομματισμού. Βρίσκεται και εντός των τειχών. Οι δημοτικές πλειοψηφίες όχι μόνο δεν αντιδρούν στο σημερινό και αυριανό μοντέλο αυτοδιοίκησης, αλλά το στηρίζουν. Δεν αντιδρούν ούτε στα προφανή.
Γι’ αυτούς τους λόγους αλλά και από τη γενικότερη πολιτική συγκυρία επιβάλλεται να υπάρξει και στην αυτοδιοίκηση ένα αποφασιστικό και πολιτικά σαφές αριστερό μέτωπο συσπείρωσης και κινητοποίησης πολιτών. Μακριά από δογματισμούς και μεταρρυθμιστικές θεσμολαγνείες. Για την υπεράσπιση δικαιωμάτων και κατακτήσεων.Απαιτείται να απορρίψουμε και τη μοναχική ευδαιμονία και τη ροπή προς τους αδιέξοδους συμβιβασμούς, σε ένα περιβάλλον που θα γίνεται όλο και δυσκολότερο για την Αριστερά, με τις σχεδιαζόμενες αλλαγές και σε αυτοδιοικητικό και σε κεντρικό επίπεδο. Όχι για να κάνουμε την Τοπική Αυτοδιοίκηση λαϊκό θεσμό -αυτό δεν είναι δυνατό- αλλά για να στηρίξουμε αποτελεσματικότερα τις διεκδικήσεις και τα δικαιώματα των συμπολιτών μας.
* Ο Χρήστος Πατούχας είναι επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Ανυπόταχτη Πολιτεία – Αριστερά στην Αυτοδιοίκηση» της Πάτρας.
