του Γιώργου Τάττη
Σε τέσσερα γεωγραφικά επίπεδα κινείται η Τουρκία στο μέτωπο των «ελληνοτουρκικών», της Κυπριακής Δημοκρατίας συμπεριλαμβανομένης, όπου το τελευταίο διάστημα, παρατηρείται μια «σιωπηρή» και σταδιακή προέλαση σε περιοχές της «νεκρής ζώνης». Την ώρα που σε ό,τι αφορά: 1) το μέτωπο του Αιγαίου παρατηρείται μια ποιοτική αναβάθμιση της ρητορικής κλιμάκωσης, 2) τα υβριδικά περιστατικά στον Έβρο εντείνουν την ανησυχία, ενώ 3) «ανανεώθηκε» η αμφισβήτηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κρήτης με τη νέα, «παράνομη» συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης, 4) στην Κύπρο γίνονται ξεκάθαρα βήματα επί του εδάφους με την τακτική της «σαλαμοποίησης».
Το κατοχικό καθεστώς, συνεπικουρούμενο από τις ίσες αποστάσεις των Ηνωμένων Εθνών, τις βρετανικές ραδιουργίες, αλλά πλέον και από τη ρωσική ανοχή, θέτει μια σειρά από προσκόμματα στη δράση της ειρηνευτικής δύναμης, σε στρατόπεδα που διατηρεί στα κατεχόμενα εδάφη. Με αποκορύφωμα, την απαίτηση σύναψης ξεχωριστής συμφωνίας με τον ΟΗΕ, ως προαπαιτούμενο για την παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ σε όλο το νησί. Κάτι που έρχεται σε αντιδιαστολή με το ψήφισμα 186 (1964) του Συμβουλίου Ασφαλείας., το οποίο προνοεί τη συγκατάθεση μόνο της κυρίαρχης Κυπριακής Δημοκρατίας. Στο περιθώριο της Γ.Σ. του ΟΗΕ, ο λεγόμενος «Υπουργός Εξωτερικών» κατέθεσε προσχέδιο συμφωνίας στον Οργανισμό, με τον εκπρόσωπο του οργανισμού να δηλώνει πως το «θέμα δεν έχει κλείσει». Ωστόσο, μόνο και μόνο η συζήτηση ενός τέτοιου αιτήματος συνιστά κατάφωρη παραβίωση των ίδιων των ψηφισμάτων.
Σε αυτό το πλαίσιο, φαίνεται πως υπάρχει μια άτυπη συμφωνία για «δώρα» προς το ψευδοκράτος, ως αντάλλαγμα για την «καλή του διάθεση» να αποδέχεται τις ειρηνευτικές δυνάμεις, ενόσω επεξεργάζονται μια ενδιάμεση φόρμουλα, που θα αναβαθμίζει μεν το ψευδοκράτος, αλλά δεν θα αποτελεί ξεκάθαρη συγκατάθεση ενός μορφώματος που ουσιαστικά δεν υπάρχει με βάση το διεθνές δίκαιο. Τα τρία πρόσφατα περιστατικά, εντός δύο εβδομάδων, αποδεικνύουν τον εν λόγω ισχυρισμό, ενώ διπλωματικές πηγές δείχνουν ξεκάθαρο προβληματισμό για το τι μέλλει γενέσθαι.
Τα τρία περιστατικά είναι τα εξής:
- Η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παραχώρησε στο κατοχικό καθεστώς, χωρίς να ζητήσει την έγκριση της Λευκωσίας, το πρώην γήπεδο του τουρκοκυπριακού σωματείου Τσετίνκαγιά, το οποίο βρίσκεται εντός της νεκρής ζώνης.
- Ανεγέρθηκε νέο στρατιωτικό φυλάκιο στα όρια της νεκρής ζώνης ή εντός της «ζώνης ασφαλείας», στο χωριό Δένεια. Το εν λόγω περιστατικό συνοδεύτηκε από διπλή επιχείρηση εκφοβισμού Ελληνοκύπριου γεωργού από Τούρκους στρατιώτες. Στο δεύτερο περιστατικό (φωτογραφεία), η ΟΥΝΦΙΚΥΠ ήταν εκκωφαντικά απούσα, παρά τα όσα ψευδώς ισχυρίζεται.
- Επιχειρήθηκε νέος εκφοβισμός Ελληνοκύπριου γεωργού στο χωριό Αστρομερίτης, όπου Τούρκοι στρατιώτες περικύκλωσαν τον γεωργό, σε τεμάχιο εντός της νεκρής ζώνης. Αποφεύχθηκαν τα χειρότερα με παρέμβαση της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
Οι χάρτες και οι διαχρονικά αμφισβητούμενες περιοχές
Η διαχείριση των προκλήσεων των κατοχικών στρατευμάτων, καθίσταται δύσκολο εγχείρημα, καθώς το τοπίο γύρω από τα ακριβή όρια της «νεκρής ζώνης» σε διάφορα σημεία επί του εδάφους, παραμένει ομιχλώδες. Σύμφωνα με πληροφορίες από αρμόδια πρόσωπα, οι χάρτες που κατέχουν τα τρία εμπλεκόμενα μέρη, η Κυπριακή Δημοκρατία, τα Η.Ε. και το παράνομο καθεστώς, έχουν διαφορετικές ερμηνείες σε μια σειρά από σημεία της «νεκρής ζώνης». Ένα πρόβλημα που υφίσταται διαχρονικά και δεν εμφανίστηκε τα τελευταία χρόνια, δεδομένης της έκδηλης παρανομίας της κατοχής, αλλά και των αντικειμενικών γεωμορφολογικών συνθηκών, καθώς δεν έχουμε να κάνουμε με μια οριοθέτηση σε οικιστική ζώνη, αλλά σε άγονα σημεία, πολλές φορές με ανώμαλο έδαφος, φυσικά εμπόδια και δύσκολη πρόσβαση. Πολλές φορές, δε, το σημείο «κλειδί» για την οριοθέτηση μπορεί να είναι ακόμη και ένα παρατημένο αντικείμενο, εύκολα μετακινούμενο. Παράλληλα, ρόλο είχε, και εξακολουθεί να έχει, η αξιοποίηση των τεμαχίων για καλλιέργειες, καθώς πολλές φορές η μη καλλιέργειά τους δημιουργούσε ντε φάκτο αξιώσεις από την κατοχική πλευρά.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «υπάρχουν οι λεγόμενες αμφισβητούμενες περιοχές στον τομέα της “νεκρής ζώνη”’ παγκύπρια, οι οποίες μπορεί να αφορούν ένα μέτρο, δέκα μέτρα, ένα κτήριο, ή ακόμη και ένα δέντρο».
Η προώθηση του κατοχικού καθεστώτος, συνοδεύεται με τετελεσμένα στην περίκλειστη Αμμόχωστο, αλλά και στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και κινήσεις μερικής ενσωμάτωσης «δομών» του ψευδοκράτους στην Τουρκία
Τέσσερα σημεία
Οι συνθήκες εντός και εκτός της «νεκρής ζώνης» αφορούν έναν ευρύτερο σχεδιασμό και οριοθέτηση, υπό τη γενικότερη επίβλεψη των ειρηνευτικών δυνάμεων της ΟΥΝΦΙΚΥΠ.
1) Η γραμμή κατάπαυσης του πυρός αφορά τις τελευταίες θέσεις των τουρκικών κατοχικών στρατευμάτων, όπως αυτές διαμορφώθηκαν κατά την παράνομη εισβολή του 1974.
2) Η προκεχωρημένη γραμμή άμυνας της Κυπριακής Εθνικής Φρουράς, όπου στην ουσία είναι οι τελευταίες στρατιωτικές αμυντικές θέσεις της Δημοκρατίας, με ύπαρξη φυλακίων, ορυγμάτων, σκοπών κ.ο.κ.
3) Στο ενδιάμεσο των δύο προαναφερθέντων εκτείνεται η νεκρή ζώνη, η οποία «παραχωρήθηκε» από την Κυπριακή Δημοκρατία στην ΟΥΝΦΙΚΥΠ για παρακολούθηση και διατήρηση της «ειρήνης». Η νεκρή ζώνη δεν έχει πάντοτε την ίδια έκταση, καθώς σε μερικά σημεία μπορεί να είναι μόνο μερικά μέτρα, ενώ σε άλλα, μερικά χιλιόμετρα. Κατά την πάγια τακτική και δεδομένου του ότι η γη ανήκει στη Δημοκρατία, η γη παραχωρείτο σε ιδιοκτήτες γεωργούς για καλλιέργεια, ή ακόμη και για οικιστική χρήση. Σημειώνεται πως για αρκετά χρόνια μετά την εισβολή, μέχρι και σήμερα, οι αγρότες στις ακριτικές περιοχές επιδίωκαν να «εισέρχονται» στα τεμάχια που κατείχαν εντός της νεκρής ζώνης, «κερδίζοντας» την αξιοποίησή τους και παγιώνοντας τη χρήση τους.
4) Στο μεταίχμιο υπάρχει και η «ζώνη σχετικής ασφαλείας», όπου είναι το πραγματικά νεκρό σημείο, για να αποφεύγεται η επαφή μεταξύ των δύο πλευρών. Είναι μια απόσταση μερικών μέτρων ένθεν και ένθεν της «νεκρής ζώνης». Όπως αναφέρουν πηγές, δεν υπάρχει μια σηματοδότηση επί του εδάφους, ούτε και υπάρχει σαφής οριοθέτηση, καθώς πάγια θέση είναι πως δεν πρέπει να υπάρχει κάτι που παραπέμπει σε συνοριακές γραμμές. Επιπρόσθετα, αυτή η ζώνη δεν υπάρχει σε όλο το μήκος της Πράσινης Γραμμής, καθώς σε μερικά σημεία η «νεκρή ζώνη» είναι ήδη πολύ περιορισμένης έκτασης.
Προέλαση, τετελεσμένα και διπλωματική αποθράσυνση
Η προώθηση του κατοχικού καθεστώτος, συνοδεύεται με τετελεσμένα στην περίκλειστη Αμμόχωστο, αλλά και στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, όπως και κινήσεις μερικής ενσωμάτωσης «δομών» του ψευδοκράτους στην Τουρκία, μέσω του λεγόμενου «πρωτοκόλλου οικονομικής και δημοσιονομικής συνεργασίας». Και όλα αυτά, με δεδηλωμένη πλέον την πρόθεση για λύση δύο κρατών, καθώς απορρίφθηκε η λύση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Η νέα αυτή στόχευση, μετά από περίπου τρία χρόνια «επικοινωνίας αυτής της θέσης στη διεθνή κοινότητα», οδήγησε στο ανοικτό κάλεσμα του Ταγίπ Ερντογάν, από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, για αναγνώριση των κατεχομένων από φίλες χώρες.
Εντατικοποιήθηκε, ως εκ τούτου, η προσπάθεια αναβάθμισης του πολιτικού στάτους του ψευδοκράτους, σαν μια παράλληλη διαδικασία που θα ασκεί πίεση για νέες υποχωρήσεις από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Για να συμβεί αυτό, πρέπει πέραν των εκβιαστικών τετελεσμένων, να αφήνεται ανοικτή η προοπτική για μια τελική συμβιβαστική λύση. Εξού και αφήνεται ανοικτό το ενδεχόμενο για μια διαδικασία συνομιλιών που θα οδηγήσει σε μια «συνεργασία δύο κρατών», η οποία προϋποθέτει, προφανώς, μια ανίσχυρη κεντρική δομή που θα παραπέμπει σε μια εξαιρετικά αποκεντρωμένη συνομοσπονδία. Παρατηρείται, έτσι, μια σχετικά ευρεία αντίληψη για το πως νοηματοδοτείται η «λύση δύο κρατών», με τους Τούρκους αξιωματούχους και Τουρκοκύπριους εγκάθετους, να ανοίγουν τη βεντάλια, επεξεργαζόμενοι διάφορα εναλλακτικά σενάρια επίτευξης του στόχου. Που δεν είναι άλλος, από τον πλήρη έλεγχο του νησιού.
Οι κινήσεις αναβάθμισης ή αναγνώρισης της ούτω καλούμενης «ΤΔΒΚ», προτεραιοποιούν τον μουσουλμανικό κόσμο, όπως τον «Οργανισμό Ισλαμικής Συνεργασίας», αλλά και τον «Οργανισμό Τουρκικών Κρατών», διεκδικώντας είτε καθεστώς παρατηρητή είτε ισότιμη συμμετοχή. Ήδη, φαίνεται να προσελκύουν επενδυτικές κινήσεις από διάφορα κράτη, ενώ αυξάνουν τις εμπορικές σχέσεις με χώρες όπως το Πακιστάν και το Αζερμπαϊτζάν. Επιπρόσθετα, ο τουρκικός Τύπος οργιάζει για πιθανότητα έναρξης απευθείας πτήσεων προς το παράνομο αεροδρόμιο της Τύμπου, από χώρες όπως η Ρωσία, η Βρετανία και η Κιργισία. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, δρομολογείται και υλοποιείται σε ένα βαθμό, η διοργάνωση διεθνών επιστημονικών και ακαδημαϊκών συνεδρίων, αθλητικών οργανώσεων και τουριστικών εκθέσεων, με τη συμβολή της Τουρκίας.
