Του Πάολο Ντο
Το σύστημα ελέγχου και διαχείρισης της εσωτερικής μετανάστευσης στην Κίνα, το λεγόμενο σύστημα Hukou, όχι μόνο παραλληλίστηκε με τη βία του απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, αλλά αποτελεί και το μέσο που επέτρεψε στην Κίνα να γίνει, τα τελευταία χρόνια, το εργοστάσιο του κόσμου.
Η διευθέτηση αυτή, που προσδιορίζει τις άδειες παραμονής και το δικαίωμα πολιτογράφησης ως προϋποθέσεις για την πρόσβαση στην παιδεία, άρχισε να ισχύει τη δεκαετία του 1950 για να ελέγξει τα μεταναστευτικά ρεύματα της υπαίθρου προς τα αστικά κέντρα. Οι μετανάστες, αν δεν έχουν το απαραίτητο χαρτί μόνιμης κατοικίας για τις πόλεις στις οποίες θέλουν να εργαστούν, ουσιαστικά αποκλείονται από προνοιακές επιδοτήσεις και από προγράμματα κατοικίας, ενώ τα παιδιά τους δεν μπορούν να εγγραφούν στα τοπικά σχολεία.
Το σύστημα Hukou μετατρέπει τους μετανάστες εργάτες σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας στις πόλεις όπου εγκαθίστανται. Πολιτογραφώντας τους στον τόπο γέννησής τους και όχι όπου πηγαίνουν για να δουλέψουν, τους αφαιρούν πολλά δικαιώματα.
Με τον ουσιαστικό αποκλεισμό των μεταναστών από τις προνοιακές κρατικές παροχές, το σύστημα αυτό μετατρέπει τον μετανάστη εργαζόμενο σε φτηνή εργατική δύναμη, αφού οι εργοδότες δεν έχουν καμία υποχρέωση να πληρώσουν την ασφάλεια των εργατών, αν αυτοί είναι μετανάστες.
Η έλλειψη μιας πλατιάς δεξαμενής εσωτερικών καταναλωτών στην Κίνα οφείλεται εν μέρει και στο ότι στις καινούργιες μητροπόλεις ένα κράτος πρόνοιας δεύτερης κατηγορίας υποχρεώνει τη μάζα των νεόφερτων πολιτών να αποταμιεύει για την περίθαλψη και τη σύνταξη, καθώς και για τις σπουδές των παιδιών τους. Με αποτέλεσμα να ξοδεύουν πολύ λιγότερα από όσα κερδίζουν, μειώνοντας τη ζήτηση καταναλωτικών αγαθών και αυξάνοντας την εξάρτηση της Κίνας από τους δυτικούς καταναλωτές.
Με άλλα λόγια, η εσωτερική μετακίνηση έχει ανάγκη να χρησιμοποιεί την καθαρή βία του συστήματος Hukou: η κινητικότητα των παραγγελιών και της παραγωγής στηρίζεται στον αποκλεισμό από το κράτος πρόνοιας. Στασιμότητα των παροχών έναντι της κινητικότητας της εργατικής δύναμης.
Στο συνέδριο του Κ.Κ. Κίνας, εντοπίστηκε η ανάγκη αναθεώρησης αυτού του συστήματος: αναθεώρηση με την οποία είναι πολύ πιθανό να μη συμφωνήσουν οι μεγάλες κινεζικές βιομηχανίες, πολλοί ηγέτες του κόμματος και οι πολυεθνικές. Θα τα καταφέρουν ο Wen Jiabao και ο Hu Jintao, των οποίων η θητεία τελειώνει το 2012, να τροποποιήσουν το σύστημα Hukou;
Θα μπορούσαμε να πούμε πως για τη σημερινή ηγεσία του Κινεζικού Κόμματος το στοίχημα αυτό έχει το ίδιο βάρος με αυτό που έχει η μεταρρύθμιση του τομέα της υγείας για τον Αμερικανό πρόεδρο Ομπάμα. Για το «Μέσο Βασίλειο» ένα εξαιρετικά λεπτό ζήτημα είναι η συμμαχία ανάμεσα στο κινεζικό κεφάλαιο και στους ξένους επενδυτές . Είναι ένας ευαίσθητος τομέας, πρόσφορος για νέους ανταγωνισμούς και πιθανές ρήξεις, για αλλαγή συσχετισμού δυνάμεων και ανακατατάξεις στη γεωγραφία της παγκόσμιας παραγωγής.
* «Μέσο Βασίλειο» ήταν η παλιά ονομασία της Κίνας, που είχε την έννοια του κέντρου της γης.
