Η Κάρολ Σανσούρ είναι ποιήτρια, αλλά πάνω απ’ όλα είναι Παλαιστίνια. Και αγωνίστρια. Τα τελευταία χρόνια ζει κυρίως στην Αθήνα, όπου μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων της έχει αναλάβει τη θέση της καλλιτεχνικής διευθύντριας του Φεστιβάλ Παλαιστινιακού Κινηματογράφου. Από τον περασμένο Οκτώβριο έχει οργώσει την Ελλάδα, πραγματοποιώντας προβολές παλαιστινιακών ταινιών και συζητήσεις σε δεκάδες πόλεις, με την πεποίθηση ότι ο πολιτισμός ξαναφέρνει στο φως τα πολλά κοινά που μοιραζόμαστε οι λαοί της Μεσογείου, διευρύνοντας έτσι τους δρόμους της αλληλεγγύης. Μιλώντας μαζί της, είχαμε την ευκαιρία να διαπιστώσουμε από πρώτο χέρι ότι κάθε λέξη της τη διαπερνά η αγάπη για την πατρίδα της και την ελευθερία. Και η σιγουριά ότι, όσα κι αν είναι τα σκαμπανεβάσματα της Ιστορίας, οι ξεσπιτωμένοι Παλαιστίνιοι θα συνεχίσουν να αγωνίζονται μέχρι να γυρίσουν στα σπίτια τους.
Ας ξεκινήσουμε ανάποδα, από το τέλος: είσαι αισιόδοξη για την απελευθέρωση της Παλαιστίνης;
Το χρωστάω στον λαό μου να είμαι αισιόδοξη. Διαφορετικά, ποιο το νόημα να ξυπνάω κάθε πρωί και να λέω ότι είμαι Παλαιστίνια; Καταλαβαίνω ότι ο δρόμος είναι μακρύς και δύσκολος, αλλά για πρώτη φορά εδώ και 76 χρόνια δεν αισθανόμαστε τελείως αποκλεισμένοι. Αυτό μας δίνει κουράγιο. Η Παλαιστίνη είναι σήμερα το γήπεδο όπου οι μεγάλες δυνάμεις αναμετρώνται για να ξαναμοιράσουν τα συμφέροντά τους στην περιοχή ή, όπως το βλέπω εγώ, σε όλη την υφήλιο. Πρόκειται για μια παγκόσμια μετατόπιση. Οι προκλήσεις είναι μεγαλύτερες τώρα, αλλά είναι πιο εφικτό να πετύχουμε τους στόχους μας.
Τόσες δεκαετίες δεινών και κατοχής, κι όμως, ο παλαιστινιακός λαός εξακολουθεί να αντιστέκεται. Πώς εξηγείται αυτό;
Επειδή στην παράλληλη ζωή μου εξακολουθώ να γράφω για τις βερικοκιές στην αυλή μου. Εννοώ ότι συνδεόμαστε με τη γη μας, και κυριολεκτώ. Τώρα π.χ. βρίσκομαι στην Ελλάδα που μου αρέσει, θα μπορούσα να ζήσω εδώ, όμως στις πρώτες βροχές ή στην περίοδο της συγκομιδής της ελιάς το μυαλό μου γυρίζει στη γη μου. Είναι η αίσθηση της πατρίδας. Όταν δεν έχεις ελευθερία στον χώρο σου, τότε αυτός ο χώρος γίνεται ιερός. Τον αποζητάς. Δεν μπορείς να δεχτείς ότι δεν είναι δικός σου ή ότι θα σταματήσεις να πολεμάς γι’ αυτόν. Η καλύτερη απόδειξη είναι η τρίτη, τέταρτη γενιά των Παλαιστινίων μετά τη Νάκμπα. Το βλέπω και στον γιο μου, που έφυγε από την Παλαιστίνη στα εφτά του χρόνια, και λαχταρά να επιστρέψει.
Πέρα από τα κλασικά κανάλια αντίστασης, ως λαός διατηρείτε τις παραδόσεις σας και αξιοποιείτε τον πολιτισμό σας. Βοηθιέται έτσι ο αγώνας σας;
Τι είναι αυτό που συνιστά ένα έθνος, που ενώνει μια ομάδα ανθρώπων, αν όχι το γινόμενό του ή ο τρόπος που προσδιορίζει την ταυτότητά του; Πιστεύω πως η παλαιστινιακή πολιτισμική ταυτότητα είναι πολύ δυνατή. Επίσης θεωρώ ότι είμαστε ένας μεσογειακός λαός. Η ευρωποκεντρική αντίληψη έχει απομακρύνει τους λαούς της Μεσογείου. Έχουμε ξεχάσει τις ομοιότητές μας. Ο πολιτισμός είναι λοιπόν μια άμεση υπενθύμιση ότι δεν είμαστε πολύ διαφορετικοί. Όσα αγαπάμε, αυτά που μας συγκινούν, που θέλουμε να υπερασπιστούμε, είναι πάνω-κάτω τα ίδια. Το να αναδείξουμε τον πολιτισμό μας είναι κρίσιμο για να προφυλάξουμε την ανθρωπιά μας – όχι μόνο την Παλαιστίνη. Για παράδειγμα, σε μια ταινία μικρού μήκους που προβάλλω, είναι μια ηλικιωμένη γυναίκα που λέει τον καφέ. Μετά με πλησιάζουν και μου λένε ότι τους θύμισε κάποια γιαγιά ή θεία. Οι καπιταλιστικές δυνάμεις επιχειρούν συστηματικά να εξαλείψουν αυτές τις ομοιότητες, και να τονίσουν τη διαφορετικότητά μας. Επειδή, αν είμαι διαφορετική, μπορείς πιο εύκολα να προσπεράσεις ό,τι μου συμβαίνει.
Πόσο εύκολο ήταν για μια γυναίκα στην Παλαιστίνη να ακολουθήσει το όνειρό της και να ασχοληθεί με την τέχνη;
Ευτυχώς, δεν είμαστε Σαουδική Αραβία. Επανέρχομαι στο χωροταξικό, αλλά μας καθορίζει ότι είμαστε μεσογειακός λαός. Στην οικογένειά μου η έννοια του φύλου, των ρόλων και όλα αυτά που συζητιούνται τώρα περί ταυτότητας, δεν μας απασχολούσαν. Διότι υπήρχαν πολλοί άλλοι τρόποι να υπάρχεις σαν υπεύθυνο μέλος της κοινότητας. Πολλές γυναίκες στην οικογένειά μου ή στην πόλη μου έπαιξαν πρωταρχικό ρόλο στην πολιτική, στην τέχνη, στην κοινότητα. Σίγουρα οι παραδόσεις μας περιορίζουν τις γυναίκες, αλλά εγώ είχα ως παραδείγματα ικανές και δυνατές γυναίκες, που με βοήθησαν να κατανοήσω πώς έχουν τα πράγματα. Φυσικά τα τελευταία 10-15 χρόνια τα πράγματα έχουν χειροτερέψει, επειδή αναδύθηκαν συντηρητικές δυνάμεις με αναφορά στη θρησκεία. Για μένα όμως, οι γυναίκες της Παλαιστίνης εξακολουθούν να είναι οι πιο δυνατές, ανοιχτόμυαλες και ικανές γυναίκες που έχω γνωρίσει ποτέ.
Μεταξύ άλλων έχεις προβάλει το ντοκιμαντέρ The Wanted 18, όπου στο τέλος η πλειοψηφία πανηγύριζε για τις συμφωνίες του Όσλο. Τι συμπέρασμα μπορεί να βγει μετά από 30 χρόνια;
Θέλω να είμαι ξεκάθαρη. Η γενοκτονία που ζούμε τώρα είναι άμεσο αποτέλεσμα των συμφωνιών του Όσλο. Για τον υπόλοιπο κόσμο, ειρήνη σημαίνει ότι οι Παλαιστίνιοι κάθονται ήσυχα για να ευημερεί με ασφάλεια η ισραηλινή κοινωνία. Για το Ισραήλ, το Όσλο ήταν μια ευκαιρία να γίνει πιο βίαιο, να επεκτείνει τους εποικισμούς, να εκμεταλλευτεί τον φυσικό μας πλούτο και να εξασφαλίσει πως δεν θα μείνει όρθια καμία υποδομή που θα επιτρέπει τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους…
Την επίθεση στη Γάζα, που μόνο με τη Νάκμπα μπορεί να συγκριθεί, πώς τη βιώνουν οι Παλαιστίνιοι; Αντέχουν;
Μιλάω με κόσμο στην Παλαιστίνη, όμως σεβαστείτε την επιθυμία μου να μην μοιραστώ ό,τι λέμε. Δεν θέλουμε να μας υπερασπιστείτε για να μην πεθάνουμε. Θέλουμε να μας υπερασπιστείτε για να ζήσουμε. Ο καθένας μπορεί να πληροφορηθεί τι γίνεται στη Γάζα. Γιατί να σας το περιγράψω εγώ; Ας αποδείξει την ανθρωπιά του ο υπόλοιπος κόσμος χωρίς να του λένε οι Παλαιστίνιοι «πεθαίνουμε, λυπηθείτε μας». Η Γάζα μας κάνει ένα μεγάλο δώρο αυτή τη στιγμή: μας βάζει να αναμετρηθούμε με τον εαυτό μας και να αναρωτηθούμε σε τι κόσμο ζούμε. Ναι, ο λαός έχει κουραστεί και βρίσκεται σε απόγνωση. Θυμάμαι και τον εαυτό μου στη 2η Ιντιφάντα, που γεννούσα ενώ έξω έπεφταν βόμβες, ή μετά, που προσπαθούσα να περάσω με το άρρωστο μωρό μου από τα ισραηλινά σημεία ελέγχου. Δεν ηρεμείς ποτέ. Αλλά όταν ζεις σε τέτοιες καταστάσεις, απλά προχωράς. Δεν φοβάμαι για τον λαό μου τώρα. Φοβάμαι για το πώς θα είναι ο λαός μου σε 10 ή 20 χρόνια. Δεν θέλω να γίνουν οι Παλαιστίνιοι οι νέοι Εβραίοι του κόσμου. Θέλω να σπάσει αυτός ο κύκλος.
Μετά και την παρέμβαση Μπάιντεν, πιστεύεις ότι το Ισραήλ και οι ΗΠΑ έχουν πιεστεί από το κίνημα αλληλεγγύης προς έναν συμβιβασμό; Ή το Ισραήλ θα πάει μέχρι τέλους;
Το Ισραήλ έχει πετύχει την τελική λύση. Τι παραπάνω υπάρχει να γίνει; Αυτό που εξακολουθούν να μην καταλαβαίνουν όμως οι παγκόσμιες δυνάμεις είναι πως, μετά από 76 χρόνια, δεν σκοπεύουμε να τα παρατήσουμε. Εγώ προσωπικά υποστηρίζω τη λύση του ενός κράτους ως την πιο βιώσιμη λύση, όμως ακόμα και αν βρουν προσωρινές λύσεις και μας εκτοπίσουν στο Σινά, στην Ιορδανία, όπου αλλού θέλουν, θα γυρίσουμε. Δεν σκοπεύουμε να εξαϋλωθούμε. Το μόνο τραγικό τώρα είναι το σκληρό τίμημα που πληρώνει ο λαός. Αλλά μας φοβούνται μακροπρόθεσμα, επειδή το ξέρουν: θα γυρίσουμε. Μετά την 7η Οκτωβρίου, χιλιάδες Ισραηλινοί εγκατέλειψαν το Ισραήλ. Όμως εγώ και άλλοι πόσοι Παλαιστίνιοι θέλουμε να επιστρέψουμε. Αυτή είναι η διαφορά μας!
* Δημοσιεύονται εκτενή αποσπάσματα της συνέντευξης, με την άδεια της ομάδας του μπλογκ Resistance for Free Palestine (r–freepalestine.blogspot.com), όπου θα αναρτηθεί ολόκληρη.
