Επανακρατικοποιούνται οι επιχειρήσεις νερού στην Ευρώπη μετά από την πίεση των πολιτών.
Του Γιώργου Αρχοντόπουλου&.
Η Ευρώπη αναθεωρεί τη στάση της απέναντι στην ιδιωτικοποίηση των εταιριών ύδρευσης. Τα τελευταία δύο χρόνια, παρατηρείται μια τάση των ευρωπαϊκών πόλεων να αναλάβουν οι ίδιες τη διαχείριση της ύδρευσής τους, καταργώντας ουσιαστικά το μέχρι σήμερα πολυδιαφημιζόμενο μοντέλο της διαχείρισης του νερού από ιδιωτικές εταιρίες.
Η στροφή στη δημόσια διαχείριση του νερού στηρίζεται σε δύο βασικές ομάδες επιχειρημάτων:
α) Στον κοινωνικό ρόλο του νερού ως αγαθού το οποίο δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως ένα ακόμη εμπορικό προϊόν που μπαίνει στη διαδικασία απόδοσης κέρδους, χρηματιστηριακής αξίας και εμπορευσιμότητας, όπως τα υπόλοιπα, καθώς επίσης και στη χρήση του ως ενός φυσικού αγαθού, απαραίτητου για τη ζωή, στο οποίο όλοι θα πρέπει να έχουν πρόσβαση.
β) Στη δεύτερη ομάδα επιχειρημάτων γίνεται, βασικά, ένας απολογισμός των αποτελεσμάτων της ιδιωτικοποίησης και των συνεπειών της, όπως:
• ουσιαστικά μηδενικές επενδύσεις από τους ιδιώτες
• οριακή συντήρηση των υπαρχουσών υποδομών
• αύξηση της τιμής του νερού
• μειώσεις προσωπικού με απώτερο σκοπό το κέρδος, που όμως επιφέρουν χαμηλότερης ποιότητας υπηρεσίες στους πολίτες-καταναλωτές
• αλόγιστη εξάντληση των αποθεμάτων, μια και σκοπός του επενδυτή είναι η αυξημένη κατανάλωση, δηλαδή τα αυξημένα κέρδη.
Τα ευρωπαϊκά παραδείγματα
Η στροφή στην τάση επανακρατικοποίησης ξεκίνησε από το Παρίσι, την πατρίδα της Suez και της Veolia, των μεγαλύτερων πολυεθνικών σε θέματα διαχείρισης ύδρευσης! Ο Δήμος Παρισίων (επί Ζακ Σιράκ) έδωσε τη διανομή του νερού με εικοσιπενταετή σύμβαση στις παραπάνω εταιρίες, έχοντας μοιράσει την πόλη μεταξύ των δύο εταιριών, σύμφωνα με τη διαδρομή του Σηκουάνα: Η Veolia την περιοχή δεξιά του ποταμού και η Suez την αριστερή όχθη. Έτσι, άλλος παρήγαγε και επεξεργαζόταν το νερό και άλλος το διένειμε, με αποτέλεσμα την αλληλοεπικάλυψη υπευθυνοτήτων. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι μια σταγόνα νερού από την πηγή ως τη βρύση άλλαζε δέκα φορές υπεύθυνο διαχείρισής της!
Με τη λήξη της σύμβασης, τον Δεκέμβρη του 2009, το νερό του Παρισιού επαναδημοτικοποιήθηκε σε ένα φορέα, την Eau de Paris.
Δεν είναι, όμως, πάντα οι φορείς που παίρνουν τις αποφάσεις. Οι πολίτες οι ίδιοι, πολλές φορές, παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους και με εφαρμογή των δικαιωμάτων τους αποφασίζουν για το μέλλον τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ιταλία και η πόλη του Βερολίνου.
Στην Ιταλία, με νόμο του 2009, προβλέπεται ότι από το 2012 θα πρέπει να διαχειρίζονται την ύδρευση ιδιώτες ή κοινοπραξίες Δημοσίου-ιδιωτών (ΣΔΙΤ), όπου όμως ο ιδιώτης θα πρέπει να έχει τουλάχιστον το 40%, ενώ παράλληλα οι τοπικές Αρχές θα πρέπει, ως το 2015, να μειώσουν τη συμμετοχή τους σε ποσοστό κάτω του 30%! Έτσι, λοιπόν, το Forum Italiano dei Movimenti per l’ Acqua (Ιταλικό Φόρουμ του Κινήματος για το Νερό) διοργάνωσε μια τεράστια καμπάνια, από τις αρχές του 2010, και τελικά κατάφερε να συγκεντρώσει 1.400.000 υπογραφές -1.000.000 περισσότερες από τις απαιτούμενες- με αίτημα προς το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο της Ιταλίας να διενεργηθεί δημοψήφισμα, ώστε να ακυρωθεί ο παραπάνω νόμος! Η δημοκρατία μίλησε, κι έτσι, μέσα στην άνοιξη του 2011 περισσότεροι από 50.000.000 Ιταλοί θα προσέλθουν στις κάλπες για να αποφασίσουν για το μέλλον των υδάτινων πόρων τους.
Αντίστοιχα στο Βερολίνο, όπου έγινε μερική ιδιωτικοποίηση, οι πολίτες, συγκεντρώνοντας 280.000 έγκυρες υπογραφές (από τις 170.000 που απαιτούνταν), προκάλεσαν δημοψήφισμα με αίτημα να δημοσιευθούν στο κοινό οι μυστικές συμβάσεις παραχώρησης του νερού στους ιδιώτες (Veolia, RWE). Η δημοσιοποίηση των συμβάσεων αυτών είναι προαπαιτούμενο, ώστε να μπορέσει να γίνει αλλαγή της σύμβασης παραχώρησης μελλοντικά. Τη 13η Φεβρουαρίου 2011, λοιπόν, περισσότεροι από 665.000 Βερολινέζοι ανταποκρίθηκαν στο δημοψήφισμα και με ποσοστό 98,2% είπανε «ναι» στη δημοσιοποίηση των συμβάσεων.
Υπάρχει ένα ντοκιμαντέρ Water under the Hammer, στο οποίο -μεταξύ άλλων- παρουσιάζει πώς οι Αρχές του Βερολίνου προετοίμασαν την πώληση της εταιρίας υδάτων, Berlin Water Works (BWW). Μέλη της επιχειρηματικής κοινότητας κλήθηκαν στην Αγγλία, το 1998, όπου τους έγινε παρουσίαση για την ιδιωτικοποίηση.
Το αγγλικό παράδειγμα έδειχνε πως οι μισθοί των μάνατζερ τριπλασιάστηκαν σε 10 χρόνια, ενώ οι θέσεις εργασίας μειώθηκαν στο ένα τρίτο! Ένα χρόνο μετά, το 49,9% της BWW ιδιωτικοποιήθηκε! Μετά το πάγωμα των τιμολογίων ως το 2003, το 2004, η τιμή του νερού αυξήθηκε κατά 15% και, από τότε, ακόμη 20%.
Παράλληλα, από τους 7.000 εργαζόμενους στα μέσα της δεκαετίας του 1990, στα τέλη του 2009 είχαν απομείνει 4.700 – με σημερινό ρυθμό μείωσης 100 εργαζόμενοι ανά έτος. Οι επενδύσεις μειώθηκαν κατά 50%, με αποτέλεσμα να χαθούν 8.000 θέσεις εργασίας από μικρομεσαίες επιχειρήσεις του Βερολίνου που συνεργάζονταν με την εταιρία ύδρευσης.
Το αξιοσημείωτο του δημοψηφίσματος του Βερολίνου είναι ότι διοργανώθηκε από «τα κάτω», από τη βάση. Ομάδες πολιτών και συνδικάτα δημιούργησαν τη συλλογικότητα «Βερολινέζικο Τραπέζι Νερού» και η συλλογή των υπογραφών έγινε με δική τους καμπάνια σε διάστημα έξι μηνών.
Το αντιπαράδειγμα της Θεσσαλονίκης
Και στη Θεσσαλονίκη, τι; Επιστροφή στην κατήφεια, την καθημερινή προπαγάνδα της κρίσης, συνέπεια της οποίας είναι «να πουλήσουμε για να σωθούμε»! Την ΕΥΑΘ, τα τελευταία δύο χρόνια, τη χωρίζει μια πολύ λεπτή γραμμή από την ιδιωτικοποίηση. Φιγουράρει στα πρωτοσέλιδα εφημερίδων και είναι πρώτο θέμα προς ιδιωτικοποίηση από όλα τα ΜΜΕ, ιδιαίτερα από εκείνα που οι ιδιοκτήτες τους είναι και υποψήφιοι αγοραστές της! Το περίφημο «Οι υδάτινοι πόροι δεν ιδιωτικοποιούνται» του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, τον Σεπτέμβρη του 2009, φαίνεται να ξεχάστηκε. Τώρα έχουμε κρίση χρέους 350 δισ., και θα μας σώσουν μερικές δεκάδες εκατομμύρια ευρώ από την πώληση του νερού της Θεσσαλονίκης.
Φυσικά, κανένας οικονομικός συντάκτης δεν βγαίνει να πει ότι η ΕΥΑΘ είναι κερδοφόρος, χωρίς υποχρεώσεις σε δάνεια και χωρίς επιχορηγήσεις από το κράτος, και, ακόμη, ότι σε βάθος τετραετίας το κόστος αγοράς της θα αποσβεστεί από τα κέρδη της! Τα ΜΜΕ κάνουν τη δουλειά τους, συμβάλλουν στην εθνική κατάθλιψη και κατευθύνουν τη μάζα εκεί που πρέπει.
Το ζητούμενο είναι τι κάνει η μάζα, αυτή η μάζα που, αν αρχίσει να κινείται, ο όγκος της και μόνο είναι ικανός να αλλάξει τα γεγονότα. Μια μάζα που στην Ιταλία, μεταξύ ροζ πολιτικής και πληθώρας σκανδάλων, βρήκε το δρόμο της και κατεβαίνει σε δημοψήφισμα για να ακυρώσει ένα νόμο. Μια μάζα που στο Βερολίνο τα βγάζει όλα στο φως χωρίς να περιμένει να το κάνουν άλλοι γι’ αυτήν. Μια μάζα που στη Θεσσαλονίκη παρακολουθεί και σιωπά.
Η σιωπή των αμνών;
* Ο Γιώργος Αρχοντόπουλος είναι γραμματέας του Σωματείου Εργαζομένων της ΕΥΑΘ
