Του Νίκου Λάιου*
Η «Hanson Robotics» δεν ιδρύθηκε στην Σίλικον Βάλλεϋ, αλλά στο σκληροτράχηλο Τέξας. Σύντομα, ωστόσο, ο ιδρυτής της, Ντέηβιντ Χάνσον, αισθάνθηκε την ανάγκη να τη μεταφέρει στο Χόνγκ Κόνγκ, μετανεωτερική πόλη-κράτος τού παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, επαινεμένη από τον Μίλτον Φρήντμαν, αυτοπροσώπως.
Τα πολύ εξελιγμένα ανθρωπόμορφα ρομπότ, που η εταιρεία έχει αναπτύξει, της έχουν αποφέρει συμβόλαιο με την «Disney», κολοσσό του παγκοσμιοποιημένου θεάματος, για την κατασκευή ρομπότ με τη μορφή χαρακτήρων από τις ταινίες της κινουμένων σχεδίων. Ανακοινώνοντας τη συνεργασία αυτή στο συνέδριο «TechXLR8», στο Λονδίνο, το 2017, ο Χάνσον ανέβασε τον πήχυ του οράματός του στα ύψη ρομπότ που «θα έχουν συναισθηματική νοημοσύνη τού επιπέδου -και, μια μέρα, ανώτερου επιπέδου- της ανθρώπινης συναισθηματικής νοημοσύνης»…
Το διασημότερο μοντέλο της εταιρείας είναι η «Σοφία» («Sophia»), τυλιγμένο σε μια μεμβράνη από υλικό πρωτοποριακό, που φέρνει πολύ στο ανθρώπινο δέρμα. Κάτω απ’ τη μεμβράνη δουλεύει μια τεχνολογία Τεχνητής Νοημοσύνης τόσο προχωρημένη, ώστε το ρομπότ να «συζητάει» και να «εκφέρει άποψη» για ζητήματα επί παντός επιστητού, να ζωγραφίζει και να «χαμογελάει» με πετυχημένα αστεία, να μαθαίνει μέσα απ’ τη «διάδραση» με ανθρώπους και, έτσι, συνεχώς να «αυτοβελτιώνεται».
Η πρώτη μηχανή πολίτης
«Η Σοφία» έκανε το δημόσιο ντεμπούτο «της» το 2016, στο τεξανέζικο φεστιβάλ «South by Southwest», από όπου παραχώρησε συνέντευξη στο πανεθνικής εμβέλειας τηλεοπτικό δίκτυο CNBC. Στην πενταετία, ως σήμερα, αμέτρητες εμφανίσεις ακολούθησαν, σε εκπομπές μεγάλων καναλιών αμερικάνικων (NBC, CBS), βρετανικών (ITV) κ.ά. – «πρωινάδικα» και «βραδινάδικα» υψηλής τηλεθέασης.
Στην ίδια μέσα πενταετία «η Σοφία» έχει γίνει εξώφυλλο σε περιοδικά μεγάλης κυκλοφορίας (Cosmopolitan, Elle κ.ά.) και συμπρωταγωνίστρια σε ταινίες μικρού μήκους. Με γνωστότερη, μάλλον, την «A Date With Sophia The Robot», που «ανέβηκε» πριν τρία χρόνια στη σελίδα youtube τού ηθοποιού τού Χόλυγουντ, Γουΐλ Σμίθ, και μετράει 32 εκατομμύρια προβολές. Θέμα τού καλογυρισμένου τετράλεπτου είναι πώς «η Σοφία» ρίχνει χυλόπιτα σε έναν ερωτοχτυπημένο Σμίθ. Ο Σμίθ ήταν πρωταγωνιστής, σημειωτέον, της ταινίας μεγάλου μήκους «I, Robot» (2004), ως «τεχνοφοβικός» αστυνομικός, που προσπαθεί να ξεδιαλύνει μιαν υπόθεση φόνου, με πιθανό δράστη ένα ρομπότ.
Όλο και περισσότερο μοιάζει ο covid με την ανέλπιστη τουφεκιά, που έρχεται πάνω στην ώρα για να απαντηθεί με ομοβροντία κι επέλαση, από καιρό προετοιμασμένες
Δεν τελειώνουν εδώ, όμως, οι επιτυχίες «της Σοφία». Στις αρχές Οκτωβρίου του 2017, σε σύσκεψη του ΟΗΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη, συνομιλεί με μια περιχαρή Αναπληρώτρια Γενική Γραμματέα του οργανισμού. Ένα μήνα μετά, ο ΟΗΕ «την» χρίζει πρέσβειρα καινοτομίας και από τότε «η Σοφία» οργώνει την Ασία, κυρίως, μα όχι μόνο, δίνοντας διαλέξεις γύρω από τα τέτοια θέματα. Σε ένα βερολινέζικο συνέδριο, για παράδειγμα, τον Ιούνιο του 2018, αντάλλαξε απόψεις με την Άνγκελα Μέρκελ γύρω από τεχνολογία, φεμινισμό και ποδόσφαιρο.
Νωρίτερα, εξάλλου, τέλη Οκτωβρίου του 2017, «της» είχε απονεμηθεί επισήμως η Σαουδαραβική ιθαγένεια. Είχε, δηλαδή, γίνει η πρώτη στην ιστορία μηχανή με ιδιότητα και δικαιώματα πολίτη. Σημειωτέον ότι στη Σαουδική Αραβία, από τον Απρίλιο του 2020, λειτουργεί ένα απ’ τα δεκατρία, παγκοσμίως, παραρτήματα του «Κέντρου για την Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» του «Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ» (στην άμεση γειτονιά μας λειτουργούν από ένα σε Τουρκία και Ισραήλ).
Με λευκή ποδιά για τη «Μεγάλη Επανεκκίνηση»
Τον περασμένο Φλεβάρη, σε βιντεο-ρεπορτάζ τού «Reuters», η «Hanson Robotics» δήλωσε έτοιμη να παραγάγει μαζικά το μοντέλο «τής Σοφία», μαζί με άλλα τρία ανθρωπόμορφα μοντέλα, μέχρι τα μέσα του 2021. Για «τη Σοφία» και «την» ομόσταβλή «της», «την Γκρέης» («Grace»), συγκεκριμένα, προβλέπονται καθήκοντα επίκαιρα: «Κοινωνικά ρομπότ, σαν εμένα, μπορούν να φροντίσουν ασθενείς και ηλικιωμένους […] Μπορώ να βοηθήσω στην επικοινωνία, στην παροχή θεραπείας και κοινωνικής δραστηριοποίησης, ακόμα και σε δύσκολες καταστάσεις» καταθέτει «η Σοφία» στο Reuters.
«[Τα ρομπότ] απομιμούνται την ανθρώπινη μορφή, σιλουέτα και διάδραση» εξηγεί ο ιδρυτής της εταιρείας. «Και αυτό μπορεί να είναι τόσο χρήσιμο στην εποχή μας, εποχή με τους ανθρώπους τρομερά μόνους και κοινωνικά απομονωμένους – και οι άνθρωποι πρέπει να είναι απομονωμένοι μεταξύ τους, γιατί το να βρίσκεσαι με ανθρώπους είναι επικίνδυνο, στην εποχή μας»…
«Η πρόβλεψή μου για το 2021», συνεχίζει, «είναι ότι θα πουλήσουμε χιλιάδες ρομπότ, μεγάλα και μικρά, βοηθώντας ανθρώπους στην εκπαίδευση και στην υγεία, και αγγίζοντας, αληθινά, τις καρδιές των ανθρώπων, για να τους εμπνεύσουμε για ένα μέλλον, όπου οι μηχανές μπορεί να γίνουν οι φίλοι μας, οι αληθινοί μας φίλοι – μπορεί να γίνουν ζωντανές»…
Όλο και περισσότερο, λοιπόν, μοιάζει ο covid με την ανέλπιστη τουφεκιά, που έρχεται πάνω στην ώρα για να απαντηθεί με ομοβροντία κι επέλαση, από καιρό προετοιμασμένες. Κιόλας, μες στις πυκνές περιδινήσεις των λοκντάουν, το ζωντανό και το νεκρό θολώνουν επικίνδυνα. Το χαμηλό βαρομετρικό αναμασάει τις δυσκολοχώνευτες αράδες, που είχε το 2015 γράψει ο ιδρυτής τού «Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ», Κλάους Σβάμπ: «Τώρα μια Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση οικοδομείται, πάνω στις βάσεις που έθεσε η Τρίτη […] Χαρακτηρίζεται από μια συγχώνευση τεχνολογιών, που θολώνει τις διαχωριστικές γραμμές μεταξύ φυσικής, ψηφιακής και βιολογικής σφαίρας».
Η «προσωπική» σελίδα «της Σοφία», στο «βιότοπο» του facebook, έχει πάνω από 137.000 «ακολούθους»…
Να έχουν τέτοια πέραση, ξέρουμε άλλους νοσηλευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους;
Ένα σκαλί βαθύτερα: Οι ποιότητες του παιδιού και του εγγονιού, του συζύγου και του φίλου, του γείτονα και του συμπολίτη, είναι έξω απ’ το πεδίο ορισμού ενός υποκειμένου της αντίστασης, απέναντι στην επέλαση της «Μεγάλης Επανεκκίνησης» του κεφαλαίου; Είναι παρωχημένες, συντηρητικές, μη πολιτικές, «λίγες», άρα έξω απ’ τις διαδρομές μιας εναλλακτικής, ανταγωνιστικής μετάβασης; Ή, τελικά, ισχύει το ακριβώς αντίθετο;
* Ο Νίκος Λάιος είναι κοινωνικός ανθρωπολόγος
** Ο τίτλος είναι στίχος από το ποίημα του Κ. Καβάφη «Τα παράθυρα»
