Επιμέλεια: Χριστόδουλος Δολαψάκης, Μανώλης Μούστος
Το κυνήγι των δημοσιεύσεων
Η αξιοπιστία ενός επιστημονικού άρθρου προτού δημοσιευθεί σε ένα επιστημονικό περιοδικό κρίνεται από την αξιολόγησή του (peer review) από εξωτερικούς ως προς το περιοδικό επιστημονικούς συνεργάτες. Ήδη από το 1991 δημιουργήθηκαν οι πρώτες βάσεις δεδομένων όπου επιστήμονες μοιράζονταν τα αποτελέσματα της δουλειάς τους πριν αυτή δημοσιευτεί (pre-print servers). Όμως η επιδημία Covid-19 σηματοδοτεί πραγματικά την πρώτη φορά που για ένα παγκόσμιο ζήτημα υγείας πληθώρα άρθρων, ερευνών και μελετών γίνεται άμεσα διαδικτυακά διαθέσιμη. Οι επιδημίες SARS, MERS και Η1Ν1 συνέβησαν πριν την ίδρυση των μεγαλύτερων σημερινών pre-print servers, του bioRXiv το 2013 και του medRxiv το 2017.
Θεωρητικά η άμεση δημοσιοποίηση επιστημονικών ευρημάτων αποτελεί πλεονέκτημα, αλλά εν μέσω της επιδημίας COVID19 η πληθώρα «δεδομένων» σε διάστημα ημερών ή εβδομάδων αντί μηνών ή ετών, αποτέλεσε ένα «δίκοπο μαχαίρι» πληροφόρησης. Αρχές Απριλίου ερευνητές του Stanford δημοσίευσαν διαδικτυακές διαφημίσεις μέσω των οποίων προσκαλούσαν όποιον ήθελε να πραγματοποιήσει τεστ αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV2 πηγαίνοντας με το αυτοκίνητό του σε ένα μέρος στην εξοχή της Καλιφόρνια. Τα αποτελέσματα που υποδήλωναν πολλαπλάσιες υποκλινικές λοιμώξεις από αυτές που υπολογίζονταν, δημοσιεύτηκαν στο medRxiv και αμέσως αναπαράχθηκαν από 300 ειδησεογραφικά πρακτορεία στις ΗΠΑ και προκάλεσαν μία «αξιολόγηση μέσω Twitter» (peer review by Twitter thread). Ελάχιστη δημοσιότητα δόθηκε στις κριτικές και τους προβληματισμούς για την ποιότητα της μελέτης. Στις 30 Απριλίου δημοσιεύθηκε διορθωμένη έκδοση της μελέτης, στην οποία φυσικά δε δόθηκε σημασία. Άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα η χρησιμοποίηση υδροξυχλωροκίνης έναντι του Covid-19: όλες οι «ευχάριστες ειδήσεις» προέρχονται από pre-print δημοσιεύσεις. Η παγκόσμια εξάπλωση και οι πρωτόγνωρες καταστάσεις που έφερε η επιδημία του κορωνοϊού προκάλεσαν μία «βιασύνη για δημοσίευση» με αποτέλεσμα πολλή πληροφορία αλλά κακής ποιότητας και χωρίς αντίστοιχη πραγματική γνώση. Το κυνήγι της «δημοσίευσης» και το κριτήριο της «είδησης» ως επιτυχίας, δυστυχώς υπερνικά την ανάγκη για ουσιώδεις απόψεις, οι οποίες παραμένουν αδημοσίευτες και δε διαδίδονται, εφόσον δεν καταλήγουν σε «οριστικό», κατά προτίμηση θαυματουργό, άμεσα «δημοσιεύσιμο» συμπέρασμα.
Με αφορμή κείμενο στο daily.jstor.org
Στατιστικές: διαλέγετε και παίρνετε
Στις αρχές Μαΐου ο Ντόναλντ Τραμπ στην προσπάθειά του να δείξει πόσο καλά τα καταφέρνουν οι ΗΠΑ παρουσίασε ένα διάγραμμα της θνητότητας από Covid-19 αναλόγως του πληθυσμού της κάθε χώρας. Στην πρώτη θέση είναι το Βέλγιο (συνολικού πληθυσμού 11,5 εκατ.) με 66 θανάτους/100.000 πληθυσμό και στην έβδομη θέση οι ΗΠΑ (συνολικού πληθυσμού 330 εκατ.) με 19 θανάτους/100.000 πληθυσμό. 
Για κάθε επιθυμητό συμπέρασμα προς «κατανάλωση» υπάρχει και η αντίστοιχη, βολική, επιδημιολογική μέθοδος και φυσικά ο αντίστοιχος επιστήμονας που θα την εκπονήσει. Πρόσφατα είδαμε στις ειδήσεις του ΣΚΑΙ ότι η Ελλάδα είναι η πρώτη σε «τεστ ανά επιβεβαιωμένο κρούσμα» (άρα πραγματοποιεί τα λιγότερα τεστ!). Με αφορμή όμως τις εκατόμβες θανάτων στα γηροκομεία και τους οίκους ευγηρίας, μία άλλη στατιστική προκαλεί προβληματισμούς: οι χώρες με το υψηλότερο ποσοστό ηλικιωμένων άνω των 65 ετών που διαμένουν σε οίκους ευγηρίας στην Ευρώπη (Βέλγιο, Ολλανδία, Λουξεμβούργο) είναι χώρες που έχουν νομιμοποιήσει την ιατρικά βοηθούμενη ευθανασία. Πολλές οι στατιστικές. Διαλέγετε και παίρνετε…
Λέω παραμύθια να ξορκίσω το κακό
«Ολοένα και λιγοστεύουν οι ενδιαφέρουσες ειδήσεις σχετικά με τον ιό» μου είπε ο φίλος μου. Και τώρα τι θα γίνουμε χωρίς βαρβάρους; Ήσαν μια κάποια λύσις. Στην αρχή ήμασταν φορτσάτοι, δε μας τρομάζουν τα νέα μέτρα, συζητήσεις, αντιπαραθέσεις και κακό, τώρα τα συνηθίζουμε σιγά-σιγά, Μανώλης Γλέζος, Περικλής Κοροβέσης, Έλενα Πατρικίου, Luis Sepulveda, Κώστας, Γιώργος, Πέτρος, Γιάννης, Τάκης, πλατεία Ναυαρίνου, Διοικητηρίου κι Εξαρχείων, ανεύθυνα πάρτι, ανεύθυνες συμπεριφορές της νεολαίας, υπεύθυνα εγκαίνια πλατείας Ομονοίας με πλήθος καλεσμένων –όχι τόσο ανοσία όσο αγέλη–, τριήμερο καύσωνα, ανοίγουν οι παραλίες, κάμερες στα σχολεία, δίκη της Ελένης Τοπαλούδη, support art workers, αρχίζει το γερμανικό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, εντάξει μέχρι 10 κρούσματα ημερησίως καλά είμαστε άντε και κανένας νεκρός με
«συννοσηρότητες», φωτιές, οδοφράγματα και αστυνομία στον οικισμό Ρομά στη Λάρισα όπου βρέθηκαν 35 κρούσματα –καλά αυτοί είναι τσιγγάνοι δεν καταλαβαίνουν–, καλά στο 401 και στο Ελπίς τι έγινε, δεν προσέχουν καθόλου κι αυτοί οι ήρωες με τις μάσκες, τι συζήτησαν όλον αυτόν τον καιρό, σε τι δεσμεύτηκε η κυβέρνηση για τα νοσοκομεία, άραγε κουρεύτηκε ο Κικίλιας, οι Γερμανοί θέλουν να πάνε διακοπές στην Ελλάδα, ε-ναι πρέπει να ανοίξει ο τουρισμός, τι θα γίνουν τόσοι άνθρωποι που εξαρτώνται από αυτόν, στο Παγκράτι εμφανίστηκαν μετά από χρόνια ενοικιαστήρια, δε φτουράει το airbnb, στα Χανιά λένε ξανάρχισαν να φυτεύουν, στην Εγνατία μειώθηκαν τα δυστυχήματα 60%, στα νοσοκομεία μειώθηκαν τα εμφράγματα και τα εγκεφαλικά, η κυβέρνηση μελετάει κάθε ξενοδοχείο να έχει γιατρό αναφοράς και να θεσμοθετηθεί «ξενοδοχείο αναφοράς» για ήπια κρούσματα, εντάξει τουλάχιστον να τα κάνει για τους τουρίστες αφού δεν τα κάνει για τους Έλληνες, όλα σου φταίνε πια, θα τους κάνει λέει τεστ όταν φτάνουν, μα αυτό δεν αποδείχθηκε άχρηστο πριν την πανδημία ή δε θυμάμαι ίσως καλά, κάπως θα τα καταφέρουμε κι ας ετοιμάζουν κορωνο-μνημόνια, πάντα τα καταφέρναμε μωρέ, με μικρότερες ή μεγαλύτερες απώλειες, αυξάνονται εκ νέου τα κρούσματα εκεί που ανοίξανε την οικονομία, αλλά όχι πολύ μωρέ, να οι Ιταλοί λένε ότι τώρα οι ασθενείς είναι διαφορετικοί, πάνε καλύτερα, τα παιδιά δε μεταδίδουν, να φοράμε μάσκες κι ας είναι και πάνινες. Πού θα βρω μια ενδιαφέρουσα είδηση δεν ξέρω…
