Η πρόσφατη σχεδόν δίωρη συνέντευξη Πούτιν στον γνωστό Αμερικανό δημοσιογράφο Τ. Κάρλσον που μεταδόθηκε στις 8/2, ήταν η πρώτη του Ρώσου προέδρου σε δυτικό Μέσο Ενημέρωσης μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία. Και μόνο ότι έσπασε το απόλυτο επικοινωνιακό εμπάργκο που επέβαλε η Δύση στη ρωσική άποψη μετά τις 24 Φεβρουαρίου 2022, ημέρα έναρξης αυτού του πολέμου, αποτελεί σημαντική πολιτική εξέλιξη. Ιδιαίτερα αν εκτιμηθεί μέσα στις συνθήκες του βαλτώματος και των αδιεξόδων που αντιμετωπίζουν οι ΗΠΑ και οι δυνάμεις του ευρωατλαντισμού στο Ουκρανικό. Λένε πολλά για το θυελλώδες τοπίο μεγάλων αντιπαραθέσεων μέσα στις πολιτικές ελίτ της Ουάσινγκτον, τόσο οι στενοί δεσμοί του δημοσιογράφου με τον Τραμπ –φήμες αδιευκρίνιστης προέλευσης τον θέλουν μέχρι και υποψήφιο αντιπρόεδρό του στις προσεχείς εκλογές– όσο και η «ακραία» αντίδραση της Χ. Κλίντον που έσπευσε να τον αποκαλέσει «χρήσιμο ηλίθιο» και «μαριονέτα του Πούτιν». Από την άλλη μεριά υπολογίζονται σε πάνω από διακόσια εκατομμύρια παγκοσμίως οι προβολές αυτής της συνέντευξης ή τμημάτων της και συνεχίζεται μέχρι σήμερα ο ευρύτατος σχολιασμός-ανάλυσή της. Φυσικά η συνέντευξη πρέπει να διαβαστεί μέσα στην πολύ μεγάλη κινητικότητα που εκδηλώνεται από διάφορες πλευρές. Οι δηλώσεις Τραμπ αυτής της εβδομάδας που βάζουν φυτίλι στο ΝΑΤΟ και συνοδεύτηκαν από τις ετερόκλιτες αντιδράσεις αδυναμίας των Ευρωπαίων, αλλά και η αποστολή της γνωστής από το 2014 για το ρόλο της στο Ουκρανικό, Β. Νούλαντ, στην Ουκρανία που πρέπει να σχετίζεται με τη συγκράτηση των διαλυτικών τάσεων μετά την αποπομπή του αρχηγού του ουκρανικού στρατού από τον Ζελένσκι, είναι μόνο οι δύο πιο χτυπητές εξελίξεις, δίνοντας ένα μέτρο των αντιθέσεων εντός ΗΠΑ και ΝΑΤΟ αλλά και της γενικότερης ρευστότητας που κυριαρχεί σε παγκόσμια κλίμακα.
Ηγεμονικά μηνύματα του Ρώσου προέδρου
Με προσεγμένες, ρεαλιστικών τόνων τοποθετήσεις / διαπιστώσεις: 1). Η Ρωσία δεν μπορεί να ηττηθεί σ’ αυτή τη σύγκρουση και αυτό έχουν αρχίσει να το καταλαβαίνουν βαθμιαία όλο και περισσότερο και ιθύνοντες κύκλοι της Δύσης. 2). Η Ουκρανία δεν μπορεί να κρατηθεί όρθια χωρίς τη συνέχιση της στήριξής της στρατιωτικά και οικονομικά από τη Δύση. 3). Στη βάση των προηγουμένων, δήλωση της ρωσικής ετοιμότητας για αναζήτηση λύσεων μέσω διαπραγματεύσεων με τον απαραίτητο συνυπολογισμό των ανησυχιών ασφάλειας της Ρωσίας. Μάλιστα η επιπλέον υπογράμμιση ότι οι διαπραγματεύσεις όδευαν προς ευόδωση ήδη κατά τις ρωσο-ουκρανικές συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, την άνοιξη του 2022 μέχρι που με βρετανική παρέμβαση του τότε πρωθυπουργού Μπ. Τζόνσον υποχρεώθηκε σε αναδίπλωση η ουκρανική πλευρά, ενισχύει το όλο σκεπτικό και το κάνει πολιτικά κρουστικότερο για τα δυτικά ακροατήρια.
Το όλο στήσιμο της τοποθέτησης Πούτιν δείχνει ότι μετράει και μοχλεύει τις επιδράσεις των αδιεξόδων του Ουκρανικού μέσα στις ΗΠΑ και ιδιαίτερα την όλο και παροξυνόμενη διελκυστίνδα ανάμεσα στη προεδρία Μπάιντεν και στο στρατόπεδο Τραμπ / Ρεπουμπλικάνων. Με αυτοπεποίθηση και χωρίς περιττούς τόνους που θα παρέπεμπαν σε ανάμιξη στα εσωτερικά των ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστική η δήλωσή του ότι τα ρωσικά σχέδια είναι ανεξάρτητα του ποιός θα είναι ο επόμενος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Φυσικά η συνέντευξη δόθηκε σε πολιτικό πρόσωπο (ίσως και εκπρόσωπο;) της πλευράς Τραμπ και αυτό της δίνει ευχέρειες και πόντους, αλλά όπως και να ‘χει, δεν φάνηκε να υπήρξαν σ’ αυτό τουλάχιστον το επίπεδο δημόσιας επικοινωνίας πρόθυμοι από την άλλη πλευρά.
Το μήνυμα Πούτιν είναι ευκρινές και προς την ευρωπαϊκή πλευρά και την πιέζει πολιτικά. Με βάση την εξελισσόμενη πολυεπίπεδη κρίση στην Ευρώπη που τείνει να γίνει ανεξέλεγκτη και θέτει υπό αμφισβήτηση το ευρωενωσιακό οικοδόμημα τουλάχιστον στην παρούσα του μορφή, η ενθάρρυνση είναι για απεμπλοκή από τον κύκλο αντιπαράθεσης στην Ουκρανία και για βήματα χαλάρωσης της απόλυτης πρόσδεσής τους στο αμερικανικό άρμα. Βεβαίως όλα αυτά (όπως πάντοτε), έχουν διπλό αποδέκτη: Από τη μια απευθύνονται στις δυσφορίες της ευρείας δυτικής κοινής γνώμης, από την άλλη «κάνουν πολιτικό παίγνιο» με τα διάφορα κέντρα των οικονομικών και πολιτικών ευρωατλαντικών ελίτ, τους διαφοροποιούμενους σχεδιασμούς τους και τις μεγάλες ενδορρήξεις τους. Ως προς αυτό το δεύτερο κυρίως, σε σχέση με το οποίο έχουν σημασία και οι λεπτομέρειες και οι αποχρώσεις των διατυπώσεων της ρωσικής πλευράς, είναι πολλές οι πτυχές που δεν μπορούμε εκ των πραγμάτων να προσεγγίσουμε. Είναι πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε σχετικά με τους συσχετισμούς δυνάμεων και τις δυναμικές σε πολλαπλά επίπεδα, τις διασυνδέσεις εταιρικών και άλλων συμφερόντων, και τα κρυφά δυνατά και αδύνατα σημεία της κάθε πλευράς. Έτσι οι απλοποιήσεις, τα εύκολα σχήματα που αφθονούν και ακόμη περισσότερο κάποιες φόρμουλες που αντανακλούν κατά τα άλλα εύλογους «ευσεβείς πόθους» εδώ δεν προάγουν τη σκέψη, δεν μας βοηθάνε να καταλάβουμε τι συμβαίνει. Όμως μερικά πράγματα παραμένουν αρκετά ευδιάκριτα. Πρώτα απ’ όλα το ότι οι ΗΠΑ ξεφορτώνουν την κρίση τους στην Ευρώπη με ποικίλους τρόπους που ανατρέπουν τις ήδη κλονισμένες ισορροπίες της τελευταίας. Η κρίση ηγεμονίας των ΗΠΑ και το δυσβάστακτο βάρος της αντιπαράθεσής τους με Κίνα και Ρωσία που μετακυλίεται πιέζοντας τη συνοχή του ΝΑΤΟ είναι μόνο η μια πλευρά. Η προώθηση ασύλληπτου κόστους καπιταλιστικών αναδιαρθρώσεων στην προσπάθεια ξεπεράσματος της σοβούσας συστημικής κρίσης, είναι μια δεύτερη πλευρά. Και ως προς αυτό γίνονται κρίσιμες οι συγκρούσεις «ζωής και θανάτου» ανάμεσα σε διαφορετικά κέντρα ισχύος γύρω από το τι θα πληρώσει και το τι θα κερδίσει η κάθε πλευρά. Επίσης το κύμα αναδιαρθρώσεων συνδέεται οργανικά με την αύξηση των στρατιωτικών εξοπλισμών –το ογκώδες πρόγραμμα εκατό δισ. επανεξοπλισμού της Γερμανίας είναι ένα αποκαλυπτικό παράδειγμα– για τον έλεγχο των δρόμων ενέργειας, στρατηγικών πρώτων υλών, εφοδιαστικών αλυσίδων και πολλών άλλων. Η τοποθέτηση Πούτιν δείχνει ότι ζυγίζει τους συσχετισμούς δυνάμεων και το ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει επιτείνει την περίσφιξη της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ – σκανδιναβικές χώρες / Βαλτική και επιταχυνόμενη στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης. Η σχετική απάντησή του ως προς το αν είναι μέσα στη λογική του σενάρια που θα τον έφερναν να επιτεθεί στην Πολωνία ή την Λετονία – λέγοντας ότι η Ρωσία δεν έχει συμφέρον από μια επίθεση σ’ αυτές τις χώρες που ανήκουν άλλωστε στο ΝΑΤΟ, εκτός αν δεχθεί η ίδια επίθεση, φαίνεται να έχει και δεύτερες αναγνώσεις εκτός από τον προφανή πραγματισμό της. Ειδικά το σύνολο της εκτενούς αναφοράς του στην ιδιαίτερη περίπτωση της Πολωνίας πρέπει να έχει πολλαπλούς αποδέκτες αν κανείς συνυπολογίσει τον ειδικό ρόλο που της έχει ανατεθεί στο πλαίσιο σχεδιασμών που εκπορεύονται από τις ΗΠΑ και τη θέλουν μοχλό πίεσης τόσο προς τη Ρωσία όσο και προς τη Γερμανία. Χαρακτηριστικά μεγάλο μέρος της τοποθέτησής του αφορούσε την παράθεση του ιστορικού της τροποποίησης των συνόρων της Πολωνίας μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, με τη μετατόπισή της προς τα δυτικά – σε βάρος της Γερμανίας και σε όφελος της Ουκρανίας ως μέρους της ΕΣΣΔ.
Γερές δόσεις ρωσικού μεγαλοκρατισμού
Πήρε εντυπωσιακά μεγάλο χώρο μέσα στη συνέντευξη, η προσπάθεια του Πούτιν να υποστηρίξει ότι το ουκρανικό έθνος είναι εν πολλοίς μια πλασματική κατασκευή και η Ουκρανία αντιστοίχως ένα αδύναμης νομιμοποίησης κράτος. Παραπλεύρως προς τα προηγούμενα πρέπει να εκτιμηθεί η ζωηρή αναφορά στην ουγγρική μειονότητα της Δυτικής Ουκρανίας, σαφώς «κλείνοντας το μάτι» σε αντίστοιχες ουγγρικές ορέξεις επί ουκρανικών εδαφών. Με πιο έμμεσο τρόπο δε, αφέθηκαν αντίστοιχοι υπαινιγμοί και πολωνικού ενδιαφέροντος. Εδώ αξίζει να κλείσουμε με κάποιες διαπιστώσεις. Κατ’ αρχάς στο σύνολό της η παραπάνω γραμμή σκέψης είναι υπολογισμένη, απροσχημάτιστη επίδειξη του ρωσικού αυτοκρατορικού μεγαλοκρατισμού, με όλη την περιφρόνησή του προς τις χειραφετητικές ανάγκες των μικρότερων εθνών. Μόνο τυχαίες δεν ήταν σ’ αυτό το πλαίσιο οι αναφορές Πούτιν στην πολιτική του Λένιν και των μπολσεβίκων για την αυτοδιάθεση των εθνοτήτων ως κάτι που του είναι ξένο, ανοίκειο και αντίθετο στη λογική του. Επιπλέον αφήνονται να διαφανούν σχεδιασμοί (και αφήνεται να υπονοηθεί ότι ζυμώνονται σχετικές «ιδέες» και υπάρχει σχετικός «διάλογος» μεταξύ των «Μεγάλων») που ενθαρρύνουν κοπτορραπτικές ασκήσεις αναδιαμόρφωσης συνόρων και δημιουργίας αδύναμων κρατών ενταγμένων σε άξονες πολλαπλών μεταξύ τους αντιπαλοτήτων. Από τέτοιες μεθοδεύσεις και την παγκόσμια διάχυσή τους δεν αναμένεται να προκύψει τίποτα θετικό για τους λαούς. Είναι αναγκαίο να διατηρήσουμε ως προς αυτά, την ανεξαρτησία της σκέψης και των κριτηρίων μας.
