Για το εξαιρετικό λεύκωμα “Προσεχώς: Με τις αφίσες και τα σχέδια για τον κινηματογράφο” του Γιώργου Βακιρτζή
Της Ιφιγένειας Καλαντζή*
Στα πρώτα καρέ της ταινίας Ο Δράκος (1956), πάνω σ’ ένα τοίχο γεμάτο κινηματογραφικές αφίσες, διακρίνεται φευγαλέα Η ανταρσία του Κέιν, με τον Μπόγκαρντ, τη στιγμή που κάποιος κολλάει από πάνω την αφίσα της ταινίας που μόλις έχει ξεκινήσει. Αυτό το ευρηματικό στιγμιότυπο του Νίκου Κούνδουρου, περιλαμβάνεται σε μια παλιότερη εκπομπή, αφιερωμένη στον Γιώργο Βακιρτζή, από τη σειρά «Παρασκήνιο» και προβλήθηκε στην κατάμεστη αίθουσα της Ταινιοθήκης, στο πλαίσιο της παρουσίασης του λευκώματος Προσεχώς: Με τις αφίσες και τα σχέδια για τον κινηματογράφο του Γιώργου Βακιρτζή (Εκδ. ITANOS), με αφίσες και σχέδια για τον Κινηματογράφο, του Γιώργου Βακιρτζή. Στην εκπομπή αυτή, για τον σπουδαίο και εκφραστικό ζωγράφο των γιγαντοαφισών που κοσμούσαν, άλλοτε, τις προσόψεις των κινηματογράφων, ο Κούνδουρος λέει: «Ήταν ένα πανηγύρι χρωμάτων και σχημάτων σε μεγάλες διαστάσεις, που άλλαζε κάθε εβδομάδα. Χρώματα προκλητικά και κενά που ο Βακιρτζής ήξερε να τα ντύνει με μαγική μαεστρία, ώστε να λειτουργούν κι αυτά σαν χρώματα… Όλα ενταγμένα σε ένα περίβλημα στοχαστικότητας, μέσα στο λίγο χρόνο που είχε για να γίνει η σύλληψη της σύνθεσης». Στην εκδήλωση, ο πάντα στοχαστικός Νίκος Κούνδουρος, αφού αναφέρθηκε στην προσωπική του περιπέτεια, θέλησε να στιγματίσει την είσοδο της Χρυσής Αυγής στο Κοινοβούλιο, από μια κοινωνία τρομαγμένων πολιτών. Στη συνέχεια, σχολίασε για το έργο του Βακιρτζή: «…Aυτά τα τερατώδη μεγέθη, που αποκλείουν τη δυνατότητα μιας πιο αισθαντικής προσέγγισης, κατάφερε ο Βακιρτζής να τα κάνει έργα τέχνης, ανάγοντας την ευτελή τέχνη της διαφήμισης, σε αληθινό εικαστικό γεγονός. Το βιβλίο αυτό, κόπος και μόχθος πολλών χρόνων, αποκαλύπτει την ιδιοφυή σχέση του Βακιρτζή με την αφίσα και τη λαϊκοσύνη… Δεν θα ζωγράφιζε με τέτοια ευκολία τις ανθρώπινες μορφές να ξεπροβάλλουν αφαιρετικά, αν δεν είχε προηγηθεί η τεράστια εμπειρία του με την αφίσα, που μετέχει στη ζωγραφική του σαν μακρινή μνήμη».
Η Ειρήνη Οράτη, ιστορικός τέχνης, ανέφερε: «Η ζωγραφική αυτή του ντεκόρ για κινηματογράφους πρωτοεμφανίστηκε στις προσόψεις των αιθουσών θεάματος στο κέντρο της Αθήνας, στις αρχές του ’20 και ανακόπηκε με την κρίση του κινηματογράφου, γύρω στο ’70… Ο Βακιρτζής μετέτρεψε τη γιγαντοαφίσα σε μοναδικό είδος κοινωνικής τοιχογραφίας, αστικό ορόσημο με αξεπέραστη δύναμη επιβολής. Οι συνθέσεις του, με μέση επιφάνεια 10-15 τ.μ., προσαρμόζονταν στις προσόψεις των κινηματογράφων Αττικόν, Ρεξ, Πάνθεον, Κοτοπούλη, Απόλλων, μόνιμο καμβά των έργων του». Την ταχύτητα και τη σιγουριά με την οποία σχεδίαζε ο Βακιρτζής τις τεράστιες αυτές διαστάσεις, θαύμασαν όλοι, κατά την προβολή του σπάνιου ντοκουμέντου του Μένη Θεοδωρίδη. Σχολιάζοντας την ταχύτητα της χειρονομίας, ο σχεδιαστής Δημήτρης Αρβανίτης αναφέρθηκε στον Τζάκσον Πόλοκ, ενώ παραλλήλισε εύστοχα τον Βακιρτζή με τον Ανρί ντε Τουλούζ Λοτρέκ, που είχε επίσης επικεντρωθεί στο σχεδιασμό αφισών του θεάματος (διαβάστε πιο κάτω ολόκληρη την παρέμβαση του Δ. Αρβανίτη).
Από τις γιγαντοαφίσες του Βαρκιτζή έχει διασωθεί μόνο ένα μικρό ποσοστό. Μέρος της δουλειάς του αποκαλύπτεται από τα προσχέδια της πολύτιμης συλλογής starlets, του Χρήστου Μαργαρίτη, επιμελητή του εξαιρετικού λευκώματος και οικοδεσπότη της εκδήλωσης.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή
είναι κριτικός κινηματογράφου
