του Ειδικού Συνεργάτη
Στην Ελλάδα θα μπορούσαμε να διαχωρίσουμε τις ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται για το μεταναστευτικό σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Η πρώτη κατηγορία αφορά τις μεγάλες διεθνείς ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται για το ζήτημα αυτό –κι όχι μόνο– σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώ η δεύτερη αφορά τις ελληνικές ΜΚΟ.
Μερικές από τις διεθνείς ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα είναι πρώτα απ’ όλα ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΙΟΜ), το Δανέζικο Συμβούλιο Προσφύγων (DRC), το Νορβηγικό Συμβούλιο Προσφύγων (NRC). Ενώ ιδιάζουσες περιπτώσεις αποτελούν αυτές που πλέον έχει ατονίσει η δράση τους στην Ελλάδα –για διαφορετικούς λόγους η καθεμία– όπως των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, της βρετανικής Oxfam καθώς και της επίσης βρετανικής SavetheChildren («Σώστε τα Παιδιά»).
Οι τρεις πρώτες είναι από τις ΜΚΟ που έχουν ισχυρή παρουσία στα στρατόπεδα (camps) προσφύγων σε όλη την Ελλάδα. Θα λέγαμε ότι αισθάνονται λίγο «έξω από τα νερά τους», καθώς ήταν συνηθισμένες να δραστηριοποιούνται σε χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, όπως στην Αφρική ή την Ασία και είναι μία πρωτόγνωρη εμπειρία να δουλεύουν εντός των συνόρων της Ε.Ε. Έχουν συνηθίσει ένα μοντέλο Ευρωπαίου που πηγαίνει στις φτωχές χώρες, συνδιαλέγεται –πολλές φορές κάτω από το τραπέζι– με κυβερνήσεις των ιθαγενών πρώην (ή νυν…) αποικιών και καθορίζει πλήρως το τι γίνεται με τους πρόσφυγες. Εντός Ε.Ε., όσο κι αν η Ελλάδα βρίσκεται στην κατάσταση της ημιαποικίας, θα πρέπει να δώσουν λογαριασμό π.χ. στο υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και στην Κομισιόν για το τι γίνεται στα στρατόπεδα αυτά.
«Πελάτες και τοποθεσίες»
Γι’ αυτό τον λόγο έχουν αλλάξει και τη φρασεολογία που χρησιμοποιούν: Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν αποκαλούνται με αυτή τους την ιδιότητα, αρχικά τους αποκαλούσαν «πελάτες» (clients), στη συνέχεια «δικαιούχους» (beneficiaries) και τελικά κατέληξαν στον όρο «άνθρωποι για τους οποίους ενδιαφερόμαστε» (PoC – People ofConcern). Έτσι αφαιρούν από τους ανθρώπους τη νομική υπόσταση του πρόσφυγα και τους βαφτίζουν ανθρώπους για τους οποίους ανησυχεί (επειδή βρίσκονται σε ανάγκη ή επειδή οι πρόσφυγες είναι apriori τρομοκράτες;) ή νοιάζεται η «φιλάνθρωπη» Ευρώπη και ο δυτικός κόσμος.
Αλλά ούτε ο όρος «camps» (στρατόπεδα/κατασκηνώσεις) τους άρεσε για την «πολιτισμένη» Ευρώπη (ποια είναι τα τελευταία στρατόπεδα με στοιβαγμένους ανθρώπους που θυμόμαστε στην ευρωπαϊκή ιστορία; Γίνεται αυτόματα η σύνδεση…), έτσι χρησιμοποιούν τη λέξη «hotspot» (ανάμεσα στα νοήματα αυτής της λέξης υπάρχει το «τόπος σημαντικής δραστηριότητας ή κινδύνου») ή προσφάτως τη λέξη «τοποθεσία» (site).
Δεν θα έπρεπε να μας παραξενεύει η χρήση της λέξης «πελάτης» για τους πρόσφυγες, αφού οι συγκεκριμένες ΜΚΟ κυρίως κάνουν την Υποστήριξη Διαχείρισης Στρατοπέδου (CampManagementSupport). Τέτοιες υπηρεσίες προσφέρουν σε χώρες όπως το Κονγκό ή το Σουδάν. Εδώ ουσιαστικά υποκαθιστούν τη δουλειά της ελληνικής κυβέρνησης στη διαχείριση των hotspot, αφού η κυβέρνηση «δεν μπορεί» να το κάνει.
Οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν αποκαλούνται με αυτή τους την ιδιότητα, αρχικά τους αποκαλούσαν «πελάτες» (clients), στη συνέχεια «δικαιούχους» (beneficiaries) και τελικά κατέληξαν στον όρο «άνθρωποι για τους οποίους ενδιαφερόμαστε» (PoC – People of Concern). Έτσι αφαιρούν από τους ανθρώπους τη νομική υπόσταση του πρόσφυγα και τους βαφτίζουν ανθρώπους για τους οποίους ανησυχεί (επειδή βρίσκονται σε ανάγκη ή επειδή οι πρόσφυγες είναι a priori τρομοκράτες;) ή νοιάζεται η «φιλάνθρωπη» Ευρώπη και ο δυτικός κόσμος
Υπάρχουν περιπτώσεις όπως το camp στον Σκαραμαγκά ή στο Σχιστό που είχαν αφεθεί για αρκετό καιρό σε αυτούς τους οργανισμούς χωρίς κανέναν απολύτως έλεγχο από την ελληνική κυβέρνηση. Εκεί, με την παντελή έλλειψη ελέγχου, έχουν υπάρξει πολλά περιστατικά πορνείας, διακίνησης ναρκωτικών, κακοποιήσεων κοκ. που η ελληνική αστυνομία αρνείται να παρέμβει. Ενώ η «λύση» που βρέθηκε ήταν η ανάθεση της προστασίας του χώρου σε ιδιωτική εταιρεία σεκιούριτι που το μόνο που κάνει είναι να ελέγχει τις πύλες εισόδου στα hotspot. Αυτό οδηγεί πολλούς πρόσφυγες που ήρθαν στο μεσοδιάστημα και δεν έχουν καθόλου χαρτιά να μην μπορούν να ξαναμπούν στα camps εάν φύγουν, π.χ. για να πάνε σε ένα νοσοκομείο, να προσπαθούν να εισέλθουν κολυμπώντας στη θάλασσα.
Η κύρια δουλειά αυτών των οργανισμών είναι η εφαρμογή των πολιτικών της Ε.Ε. για τους πρόσφυγες. Έτσι ποτέ περιστατικά βίας, ρατσισμού ή κακομεταχείρισης δεν θα καταγγελθούν, αφού πρόκειται για ΜΚΟ άρρηκτα συνδεδεμένες με την Ε.Ε., που λαμβάνουν επιδοτήσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ για την εν Ελλάδι δραστηριότητά τους (με τη συγκατάθεση της ελληνικής κυβέρνησης πάντα). Για παράδειγμα, το «σχέδιο» του Δανέζικου Συμβουλίου Προσφύγων στις χώρες εκτός Ε.Ε. είναι η ενσωμάτωση των προσφύγων στις τοπικές κοινωνίες με ενοικιάσεις σπιτιών σπίτια και είναι ενάντια στην οικοδόμηση camp. Στην Ευρώπη, όμως, επειδή η Ε.Ε. δεν θέλει κάτι τέτοιο, κάνουν τη διαχείριση των στρατοπέδων. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο είναι επικίνδυνες, επειδή επιβάλουν την πολιτική της Ε.Ε. και αυτή η πολιτική δεν έχει σχέση με τον ανθρωπιστικό σκοπό ύπαρξης των οργανισμών αυτών.
Η ευρωπαϊκή χρηματοδότηση και η ECHO
Η ECHO (European Civil Protection and Humanitarian Aid Operations – Ευρωπαϊκές Επιχειρήσεις Πολιτικής Προστασίας και Ανθρωπιστικής Βοήθειας) αποτελεί θεσμό της Κομισιόν που μέχρι πρότινος χρηματοδοτούσε ΜΚΟ σε χώρες που βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση ή φτωχές χώρες γενικότερα. Σ’ αυτές περιλαμβάνονται οι πλειοψηφία των χωρών της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, χώρες της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής καθώς και χώρες της Ασίας, ιδιαίτερα αυτές της Ινδοκίνας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον σχετικό χάρτη που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα της ECHO, για τη χρηματοδότηση που στέλνουν παγκοσμίως, η μόνο χώρα της Ε.Ε. είναι η Ελλάδα, ενώ ακόμα στην Ευρώπη υπάρχουν η Σερβία, η ΠΓΔΜ, η Ουκρανία, ενώ λεφτά λαμβάνει και η Τουρκία. Σύμφωνα με τους επίσημους αριθμούς που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα τους, στην Ελλάδα από το 2015 έχουν φτάσει 857.000 πρόσφυγες και μετανάστες, πάνω από 173.000 έφτασαν το 2016 από θαλάσσης. Ενώ η χρηματοδότηση προς τους «εταίρους της ανθρωπιστικής βοήθειας» ξεπερνάει τα 605 εκατ. ευρώ συνολικά από το 2016 και τα 180 εκατ. ευρώ το 2018.
Αυτός ο θεσμός μέχρι το τέλος του 2018 θα χρηματοδοτεί τους διεθνείς οργανισμούς που έχουν έρθει στην Ελλάδα για να διαχειριστούν τις «τοποθεσίες» προσφύγων. Από το επόμενο έτος η χρηματοδότηση δεν θα είναι από την ECHO, αλλά από έναν άλλο οργανισμό που θα αφορά μονάχα την Ευρώπη. Αυτά όμως τα λεφτά δεν θα πάνε για την προστασία και την ενσωμάτωση των προσφύγων, αλλά για τον έλεγχο προσφύγων και μεταναστών. Τουτέστιν, περισσότερα στρατόπεδα με ανθρώπους στοιβαγμένους και σε άθλιες συνθήκες διαβίωσης για να μπορούν να ελέγχονται ευκολότερα.
*Στο επόμενο φύλλο του Δρόμου θα υπάρχει άρθρο για τα στρατόπεδα και τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων.
