Προδιαγεγραμμένη εδώ και μια 20ετία η πορεία εκρηκτικής αύξησης της φαρμακευτικής δαπάνης. Του Δημήτρη Πανταζή. ΜΕΡΟΣ Α
Στο πολύ καλά γνωστό έργο του Ευγένιου Ιονέσκο «η φαλακρή τραγουδίστρια», όταν ένας από τους πρωταγωνιστές ρωτά τι κάνει η φαλακρή τραγουδίστρια, παίρνει την απάντηση ότι «χτενίζεται πάντα με τον ίδιο τρόπο». Θεωρώ ότι η απάντηση θα μπορούσε να ήταν η ίδια, για οποιονδήποτε προσπαθούσε να λάβει απαντήσεις στο ερώτημα: τι έκανε και τι κάνει το ελληνικό κράτος διαχρονικά με το φάρμακο;
Ο γνωστός συγγραφέας είχε προσπαθήσει τότε, με το έργο αυτό που γράφτηκε το 1948 και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κοινό το 1950 (στην Αγγλία), να περιγράψει έναν κόσμο του παραλόγου, που ένιωθε ότι είχε ανατείλει και εξαπλωνόταν με κίνδυνο να κυριαρχήσει. Έναν κόσμο που θα μιλάει χωρίς να λέει τίποτα, έναν κόσμο που δεν θα μπορούσε να πει κάτι ουσιαστικό, γιατί τον αλλοτρίωνε ο μηχανισμός της καθημερινότητας και η έλλειψη εσωτερικής ζωής.
Σήμερα, αν ο Ιονέσκο δεν είχε πεθάνει, θα ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι είχε εμπνευστεί το έργο του από τις κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων της χώρας μας, και ιδιαίτερα από τον τρόπο που το τελευταίο διάστημα το υπουργείο «Υγείας» (;) προσπαθεί να δώσει λύσεις στα τεράστια προβλήματα που το ίδιο δημιουργεί.
Αφορμή για όλα αυτά, αλλά και γι’ αυτά που θα ακολουθήσουν, μου έδωσε η συζήτηση για την τροπολογία που ψηφίστηκε πρόσφατα στη Βουλή σχετικά με το φάρμακο και την πολιτική τιμολόγησης του φαρμάκου που αποφασίστηκε για τη χώρα μας.
Επιτρέψτε μου όμως να γυρίσω λίγο στο παρελθόν, γιατί θεωρώ ότι αυτό θα βοηθήσει να κατανοήσουμε όλοι καλύτερα το δικό μας παραλογισμό, τον παραλογισμό δηλαδή εκείνο που αποτέλεσε και αποτελεί το έδαφος πάνω στο οποίο έδρασαν και δρουν οι ίδιοι πάντα «υποκριτές» της πολιτικής σκηνής.
Το 1989, σε ένα άρθρο μου που είχε δημοσιευτεί τότε στο περιοδικό της Πανελλήνιας Ένωσης Φαρμακοποιών, περιέγραφα την εξέλιξη στην αγορά του φαρμάκου, σε μια προσπάθεια να επισημάνω τους κινδύνους από την έλλειψη φαρμακευτικής πολιτικής. Από εκείνη ήδη την εποχή, όλοι όσοι ασχολούμασταν με το φάρμακο γνωρίζαμε ότι οι βασικές παράμετροι που επηρεάζουν τη φαρμακευτική δαπάνη, ήταν:
– Οι δημογραφικές μεταβλητές και ιδιαίτερα η γήρανση του πληθυσμού
– Τα πρότυπα της νοσηρότητας που μεταβάλλονταν, και συνδέονταν στενά με τη γήρανση του πληθυσμού, αλλά και τον τρόπο ζωής που παράγει ασθένειες.
– Το κόστος της «καινοτομίας», που άλλοτε ήταν ουσιαστική και άλλοτε υπήρχε μόνο στα χαρτιά
– Η έλλειψη τιμολογιακής πολιτικής που να συνδέει την τιμή των «καινοτόμων» φαρμάκων με το πραγματικό όφελος που αυτά πρόσφεραν σε όρους βελτίωσης της υγείας ή της ποιότητας θεραπείας των ασθενών, αλλά και της συνεισφοράς τους στη μείωση των συνολικότερων δαπανών υγείας ή των δαπανών της κοινωνικής ασφάλισης (μείωση των ημερών νοσηλείας, απώλεια χαμένων ωρών εργασίας του οικονομικά ενεργού πληθυσμού, κλπ).
– Η έλλειψη ελέγχου στη συνταγογράφηση, που οδηγούσε σε υποκατάσταση των παλιών, δοκιμασμένων, φθηνών και αποτελεσματικών φαρμάκων με νεότερα και πολύ ακριβότερα, τα οποία πολλές φορές δεν δικαιολογούσαν το αυξημένο κόστος τους όσον αφορά την παράμετρο της αποτελεσματικότητας, παρά μόνο για τις αυξημένες επενδύσεις που έκαναν οι εταιρίες στην προώθηση αυτών των προϊόντων προς τους επαγγελματίες της υγείας.
– Το μερίδιο αγοράς των γενόσημων φαρμάκων στην αγορά
– Ο πληθωρισμός και οι αυξήσεις των τιμών.
Τι οδηγεί την «κούρσα»
Από τότε ήδη γνωρίζαμε, βάσει των μελετών που είχαν γίνει σε ανεπτυγμένες χώρες του δυτικού κόσμου, με ικανοποιητικά ρυθμισμένη την αγορά της υγείας, όπως η Αγγλία, ότι οι δημογραφικές αλλαγές σε συνδυασμό με τα πρότυπα της νοσηρότητας που μεταβάλλονταν κάτω από τις πιέσεις του νέου τρόπου ζωής που επέβαλλε ο τρόπος παραγωγής και διακίνησης των προϊόντων, θα οδηγούσαν την «κούρσα» των δαπανών υγείας.
Για παράδειγμα, σε μελέτη που είχε τότε δημοσιευτεί και αφορούσε το κόστος για τη φροντίδα υγείας των πολύ ηλικιωμένων ατόμων στην Αγγλία, αναφέρονταν χαρακτηριστικά τα εξής:
α) Για τα άτομα άνω των 75 ετών το κόστος αυτό ανερχόταν στις £1.186
β) Για τα άτομα μεταξύ 64 και 75 ετών, το κόστος ήταν της τάξης των £521
γ) Για τα άτομα ηλικίας 16-64 ετών, το κόστος αυτό ανέρχονταν στις £1781
Στην ίδια πάντα χώρα και στην ίδια μελέτη, αναφερόταν ότι ο αριθμός των συνταγών, μεταξύ των ετών 1977 και 1988 είχε αυξηθεί στα 51 εκατομμύρια, εκ των οποίων το 96% οφειλόταν στους ηλικιωμένους ασθενείς (άνδρες άνω των 65 ετών και γυναίκες άνω των 60 ετών). Ο μέσος όρος αυτών των συνταγών ανά ηλικιωμένο ασθενή αυξήθηκε από 12 σε 16 σε ένα έτος.
Να υπογραμμίσω στο σημείο αυτό ότι η χώρα μας δεν κατόρθωσε ποτέ να έχει ένα αξιόπιστο σύστημα καταγραφής και παρακολούθησης των φαρμακευτικών δαπανών και των δαπανών υγείας γενικότερα, ένα σύστημα που θα μας ενημέρωνε αξιόπιστα για τις αλλαγές στα πρότυπα νοσηρότητας και θα μας βοηθούσε να λαμβάνουμε τις σωστές αποφάσεις, επεμβαίνοντας προληπτικά όπου υπάρχει ανάγκη.
Ήταν όμως εμφανές ότι οι τάσεις που περιγράψαμε παραπάνω, σε συνδυασμό με την έλλειψη ελέγχου της συνταγογράφησης και θεσμικού πλαισίου γενικότερα, θα εκτόξευαν τις φαρμακευτικές δαπάνες στα ύψη και γι’ αυτό υπογράμμιζα το 1989 στο συγκεκριμένο άρθρο ότι «η απελευθέρωση της αγοράς μετά το 1992 καθώς και η προσαρμογή της χώρας μας στις κοινοτικές διατάξεις (που αναγκαστικά θα ακολουθήσει) θα αυξήσει τις τιμές ακόμα περισσότερο και οι φαρμακευτικές δαπάνες θα πάρουν εκρηκτικές διαστάσεις, αν δεν παρθούν μέτρα ρύθμισης της αγοράς, ανάλογα με εκείνα πολλών ευρωπαϊκών κρατών».
Το τι ακολούθησε είναι σε όλους γνωστό, και το ερώτημα είναι: Αν ένας νέος φαρμακοποιός, μόλις 9 χρόνια μέσα στην αγορά του φαρμάκου, είχε κατανοήσει τις δυνάμεις και τις τάσεις της αγοράς, οι ιθύνοντες της εποχής, αλλά και εκείνοι που ακολούθησαν, ιδιαίτερα κατά την 8ετία 2000-2008, τι έκαναν; Πού βρίσκονται άραγε σήμερα όσοι διετέλεσαν υπουργοί Υγείας και Εμπορίου (το υπουργείο Εμπορίου έδινε τις τιμές στα φάρμακα τότε) εκείνη τη χρονική περίοδο κατά την οποία εκτοξεύτηκε η κατά κεφαλή φαρμακευτική δαπάνη στη χώρα μας;
Αν προσπαθήσετε να πάρετε απαντήσεις θα διαπιστώσετε γιατί το έργο του Ιονέσκο είναι τόσο επίκαιρο σήμερα όσο ποτέ.
1. Scrip No 1490, σελ. 4
* Ο Δημήτρης Πανταζής
είναι φαρμακοποιός
Στο επόμενο φύλλο θα δημοσιευτεί το Β’ Μέρος του άρθρου, που αφορά τις πολιτικές των μνημονιακών κυβερνήσεων στον τομέα του φαρμάκου
