Της Αλίκης Βεγίρη
Ο Σεπτέμβρης είναι ο καταλληλότερος μήνας ν’ ασχοληθεί κανείς με τα εκπαιδευτικά, κι όχι μόνο με τα πρακτικά ζητήματα, αλλά και να προβληματιστεί γενικότερα για τον κοινωνικό ρόλο της εκπαίδευσης και δη της Τριτοβάθμιας, για το τι είδους πολίτες θέλει να διαμορφώσει, για το ποιοι είναι οι κυρίαρχοι προσανατολισμοί της παγκοσμίως, για τον ποιοτικό πλέον μετασχηματισμό της ουσίας της από δημόσιο αγαθό σε εμπόρευμα και σε επενδυτική ευκαιρία, τόσο για τους παρόχους, όσο και για τους πελάτες-φοιτητές, για τη μετατροπή των πανεπιστημίων από χώρους καλλιέργειας της γνώσης, της κριτικής ικανότητας, και της δημοκρατικής συνείδησης, σε χώρους επαγγελματικής κατάρτισης και απόκτησης, άμεσα, εμπορεύσιμων δεξιοτήτων, για το σκόρπισμα συμπαγών γνωστικών οικοδομημάτων σε θραύσματα πληροφοριών και για πολλά άλλα, ων ουκ έστιν αριθμός.
Στη χώρα μας, που το εκπαιδευτικό «προϊόν» βρίσκεται σε αυξανόμενη ζήτηση, ήρθαν τις τελευταίες δεκαετίες και ξεφύτρωσαν ανάμεσα στ’ άλλα, και παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων, τα γνωστά μας κολέγια, κυρίως βρετανικής και δευτερευόντως αμερικανικής υπηκοότητας. Απ’ όσα προσφάτως αδειοδοτήθηκαν, 12 δήλωσαν ότι συνεργάζονται με βρετανικά πανεπιστήμια, 9 με άλλα ευρωπαϊκά κράτη, 5 με αμερικανικά πανεπιστήμια και τα υπόλοιπα επτά… ακόμα το ψάχνουν. Από το σύνολο αυτό, 17, δηλαδή κάτι παραπάνω από τα μισά προέρχονται από τον αγγλοσαξονικό συνασπισμό. Τυχαίο; Δεν νομίζω.
Δεν ξέρω αν έχετε έστω και αμυδρή εικόνα για τη σύνθεση του εξαγωγικού εμπορίου της Μ. Βρετανίας, αλλά η αφεντιά μου μόλις τώρα πληροφορήθηκε ότι, ενώ η συνολική αξία των ετήσιων εξαγωγών της αυτοκινητοβιομηχανίας της ανέρχεται στα £20 δισ. [1], των χρηματοοικονομικών της υπηρεσιών στα £19 δισ., των υπηρεσιών Υγείας στα £14 δισ., των ποτών, τροφίμων κ.λπ. στα £9.4 δισ. και των κατασκευών στα £7 δισ., η αξία των εξαγωγών της εκπαιδευτικής της «βιομηχανίας», που ανάμεσα σ’ αυτές συγκαταλέγονται και τα δικά μας κολέγια, ανέρχεται στα £28 δισ., αντιπροσωπεύοντας το 2,1% του ΑΕΠ για το 2007. Δηλαδή η εκπαίδευση φαίνεται να παίρνει κεφάλι τόσο από την αυτοκινητοβιομηχανία, όσο και από το City!
Πενταετές σχέδιο
Η «θαυμαστή» αυτή εξέλιξη επιταχύνθηκε το 2006, όταν η Βρετανία με το μπλερικής έμπνευσης πενταετές σχέδιο, καθόριζε ως πρώτη προτεραιότητα τον εξωστρεφή και επιθετικό προσανατολισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, με σκοπό την κατοχύρωση μιας δεσπόζουσας θέσης στην παγκόσμια εκπαιδευτική «αγορά». Και σχεδόν το πέτυχε.
Η εκπαιδευτική όμως βιομηχανία, σε αντίθεση με άλλους παραγωγικούς κλάδους έχει την ιδιαιτερότητα να προσθέτει στο ΑΕΠ όχι μόνο εξάγοντας, αλλά και εισάγοντας. Η αθρόα προσέλευση αλλοδαπών φοιτητών στα βρετανικά πανεπιστήμια, 45.000 περίπου ετησίως, προσθέτει μερικές ακόμα σεβαστές μονάδες στο βρετανικό ΑΕΠ, είτε ευθέως ως δίδακτρα, είτε εμμέσως ως έξοδα διαβίωσης. Κι επειδή το ΑΕΠ μεγαλώνει μόνον όταν οι αλλοδαποί, (στην προκειμένη οι εκτός Ε.Ε.), φοιτητές έχουν εξακριβωμένα τον «τρόπο» τους ήδη από τα πριν, με τα νέα μέτρα που θεσπίστηκαν έκαστος εξ αυτών θα πρέπει μαζί με την αίτηση στο πανεπιστήμιο, να στέλνει εφεξής σε φωτοτυπία και το βιβλιάριο καταθέσεών του, με τουλάχιστον £7,000 εντός.
Η λειτουργία, πλέον, του πανεπιστημίου ως άμεσης ανταποδοτικής επένδυσης στις αγορές, είχε ως φυσιολογική συνέπεια τον μαρασμό μη-ανταγωνιστικών ειδικοτήτων και τμημάτων κυρίως των πολιτισμικών και ανθρωπιστικών σπουδών. Με προγραμματισμένες περικοπές £449 εκατομμυρίων για το τρέχον έτος, πολλά από αυτά ετοιμάζονται να θυσιαστούν, προστιθέμενα σε μια ακόμα σφαγή που συντελείται εδώ και μερικές δεκαετίες.
Ακόμα δεν έχουν ξεθωριάσει οι εικόνες από τη δυναμική κατάληψη του πολύ σπουδαίου τμήματος φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου Middlesex τον περασμένο Μάιο, ενάντια στην απόφαση κλεισίματός του. Παρά τη συμπαράσταση της διεθνούς κοινότητας, και τις 15.000 υπογραφές που συγκεντρώθηκαν, αν επιχειρήσετε αυτή τη στιγμή να πάρετε πληροφορίες για σπουδές φιλοσοφίας στο εν λόγω πανεπιστήμιο, θα βρεθείτε μπροστά στο απόλυτο κενό.
Στροφή στις… εξαγωγές για τις ΗΠΑ
Στην Αμερική, από την άλλη μεριά, την ώθηση στην αύξηση των εξαγωγών του τριτοβάθμιου εκπαιδευτικού προϊόντος την έδωσαν οι περιστάσεις. Μετά τη σημαδιακή 9/11 ένα μεγάλο κομμάτι της πατροπαράδοτης πελατείας της από μουσουλμανικές χώρες, για ευνόητους λόγους «ανέκρουσε πρύμναν» και προτίμησε να κάτσει στ’ αβγά της. Επιπλέον, η οικονομική ανάπτυξη χωρών όπως Κίνα και Ινδία, έδρασε προς την ίδια κατεύθυνση, στερώντας κι αυτή πελατεία. Επειδή, όμως, «αν δεν πάει ο Μωάμεθ στο βουνό, πάει το βουνό στον Μωάμεθ», τα αμερικανικά πανεπιστήμια, αποφάσισαν να μετατοπίσουν το βάρος από το εισαγωγικό στο εξαγωγικό τους σκέλος και να προβούν στην ίδρυση μυριάδων παραρτημάτων σε διάφορα μέρη της Ασίας, Αφρικής, κι Αυστραλασίας, ακόμα-ακόμα και στο γειτονικό μας Κόσσοβο. Μπορεί να μην είχαν ακόμα σημαία, αμερικανικό, όμως, πανεπιστήμιο έσπευσε ν’ αποκτήσει.
Φυσικά, ούτε η Αυστραλία μπορούσε να μείνει πίσω και ν’ αφήσει ανεκμετάλλευτα τα προνόμια που της δίνει η γλώσσα και η επιχειρηματική της κουλτούρα. Και τα 39 της πανεπιστήμια, όλα πλην ενός, έχουν ήδη ιδρύσει παραρτήματα στο εξωτερικό και θησαυρίζουν.
Αν αναρωτιέστε ποιος έχει σειρά, δεν χρειάζεται και πολύ σκέψη. Ήδη το φιλανδικό υπουργείο Παιδείας έχει στα σκαριά επιχειρηματικό σχέδιο και κονδύλια 4 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπτυξη εξαγώγιμων εκπαιδευτικών προϊόντων. Τι λέτε, θα άφηνε να περάσει στο… ντούκου όλη αυτή η βαβούρα γύρω από το περίφημο φιλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα;
[1] https://www.britishcouncil.org/home-press-180907-global-value-study.pdf
