Ο Waitzkin τόνισε ότι ιδιαίτερα με την κρίση του χρέους σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως την Αργεντινή και την επιβολή του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, η οικονομική και κοινωνική ανισότητα διευρύνθηκε δραματικά. Τομείς της δημόσιας Υγείας ιδιωτικοποιήθηκαν και η πρόσβαση στην περίθαλψη για τις ευπαθείς κοινωνικές ομάδες κατέστη αδύνατη.
Στην Αργεντινή, όμως, ένα ολόκληρο κίνημα ανθρώπων αντιστάθηκε στις περικοπές που επέβαλε το ΔΝΤ και απαίτησε με μαζικές διαδηλώσεις το τέλος των ιδιωτικοποιήσεων. Παράλληλα, εγχειρήματα αυτοδιαχείρισης σε νοσοκομεία εργοστάσια και κλινικές από τους ίδιους τους εργαζόμενους έφεραν γρήγορα πολύ θετικά αποτελέσματα τόσο στο οικονομικό όσο και στο κοινωνικό επίπεδο.
Ο Waitzkin αναφέρθηκε σε μια σειρά αγώνων που δόθηκαν σε χώρες της Λατινικής Αμερικής που κατά τη γνώμη του δείχνουν ότι το τέλος της «αυτοκρατορίας» είναι ορατό καθώς, όπως είπε, «βιώνουμε μια εποχή που η βασική αρχή του δικαιώματος στην υγειονομική περίθαλψη, στο καθαρό νερό αλλά και το αίτημα για κατάργηση των ανισοτήτων και των κοινωνικών παραγόντων που δημιουργούν τις ασθένειες και τους πρόωρους θανάτους είναι πλέον παραπάνω από αποδεκτά». Ακόμα και στην καρδιά της «αυτοκρατορίας», δηλαδή στις ΗΠΑ, οι φωνές για ένα Εθνικό Σύστημα Υγείας, που θα προσφέρει καθολική πρόσβαση των ανθρώπων στην υγεία, αυξάνονται ολοένα και περισσότερο. Έτσι, μια διαφορετική κοινωνική διαχείριση της Υγείας είναι πλέον, κατά τη γνώμη του εφικτή, καθώς έχουν δημιουργηθεί οι κατάλληλοι ανταγωνιστικοί πολιτικοί χώροι στους οποίους πραγματοποιείται η απομυθοποίηση των ιδεολογημάτων του νεοφιλελευθερισμού και της «αυτοκρατορίας». Όπως υπογράμμισε, «καθώς η εποχή της αυτοκρατορίας τελειώνει, μόνο ο δρόμος του κοινωνικού ακτιβισμού μπορεί να πετύχει το θεμελιώδη μας στόχο για ένα πραγματικά κοινωνικό και δημόσιο σύστημα Υγείας».
Ο Waitzkin για να καταλήξει στο συμπέρασμα αυτό έκανε μια αναδρομή στην ανάπτυξη των πρώτων συστημάτων Υγείας. Όπως είπε, τα πρώτα συστήματα Υγείας αναπτύχθηκαν τόσο μέσα από φιλανθρωπικά ιδρύματα όσο και μέσω εμπορικών συμφωνιών, αλλά και σε άμεση σύνδεση με την ανάπτυξη του διεθνούς χρηματοπιστωτικού τομέα.
Σκοπός των φιλανθρωπικών ιδρυμάτων ήταν η βελτίωση του προφίλ των καπιταλιστικών επιχειρήσεων στην κοινή γνώμη αλλά και η προώθηση της ιδέας ότι η ικανοποίηση των αναγκών της κοινωνίας δεν είναι ασυμβίβαστη με την ανάπτυξη του κεφαλαίου. Η σύνδεση, μάλιστα, θρησκευτικής πίστης και ιδιωτικής αγοράς εξυπηρέτησε αρκετά τον σκοπό αυτό. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το βιβλίο του Andrew Carnegie που εκδόθηκε το 1901 με τίτλο το Ευαγγέλιο του Πλούτου στο οποίο γινόταν ιδιαίτερη αναφορά στο πώς αν ένας επιχειρηματίας συμβάλλει έξυπνα στην αντιμετώπιση των κοινωνικών αναγκών αντί να σπαταλάει τον πλούτο του, θα μπορεί να εξασφαλίσει την προσωπική του ένταξη στον παράδεισο και στο λόγο του Θεού.
Ο Ροκφέλερ, μάλιστα, ήταν από τους πρώτους επιχειρηματίες που ξεκίνησε στις αρχές του αιώνα καμπάνιες για την αντιμετώπιση μολυσματικών ασθενειών όπως η μαλάρια, ο κίτρινος πυρετός κ.ά. Ο Ροκφέλερ είχε διαπιστώσει ότι οι ασθένειες αυτές μειώνουν την παραγωγικότητα των εργατών και ότι περιοχές όπου αναπτύσσονται ενδημικά είδη λοιμώξεων δεν είναι ελκυστικές για επενδύσεις και για το άνοιγμα νέων αγορών.
Έτσι η κίνηση του Ροκφέλερ δεν στόχευε σε τίποτα άλλο από το να καθίσταται δυνατή η αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, έτσι ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν καλύτερα οι κεφαλαιοκράτες της εποχής. Για αυτό το λόγο, τα φιλανθρωπικά ιατρικά ιδρύματα δεν προχώρησαν στο σχεδιασμό ενός οριζόντιου προγράμματος γενικής οπτικής των συστημάτων Υγείας αλλά έκαναν μια στοχευμένη προσπάθεια να καταπολεμηθούν ασθένειες που έπλητταν περισσότερο τους φτωχούς εργαζόμενους. Έτσι, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην ανάπτυξη εμβολίων, οι λεγόμενες «μαγικές ενέσεις» και όχι σε πρωτοβουλίες για τη δημόσια υγεία και τη βελτίωση των οικονομικών και υγειονομικών συνθηκών των λαϊκών στρωμάτων.
«Υγεία για όλους»;
Μετά την κατάρρευση της συμφωνίας του Μπρέτον Γουντς η οποία οδήγησε στην ίδρυση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, ορίστηκαν περιορισμοί και ελευθερίες οι οποίες έγιναν για να εξυπηρετηθούν κάποιες εθνικές οικονομίες και το κεφάλαιο. Η προοπτική των συμφωνιών επηρέασε και το ζήτημα της δημόσιας Yγείας, καθώς εφαρμόστηκαν μέθοδοι προστασίας των προϊόντων όπως η ορμονική θεραπεία του μοσχαρίσιου κρέατος κ.ά. αλλά και η καταπολέμηση ασθενειών που θα μπορούσαν να βλάψουν το εμπόριο. Απότοκο αυτής της προσπάθειας, από την πλευρά των κυβερνήσεων, ήταν και η διακήρυξη της Alma Ata που εγκρίθηκε κατά τη Διεθνή Διάσκεψη για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας στο Καζακστάν, το 1978. Εκεί εκφράστηκε από όλες τις κυβερνήσεις και τους εργαζόμενους στην Υγεία η επείγουσα ανάγκη για προστασία της υγείας όλων των ανθρώπων του κόσμου. Ήταν η πρώτη διεθνής δήλωση που υπογράμμιζε τη σημασία της πρωτοβάθμιας Υγείας και η οποία έγινε αποδεκτή από τις χώρες-μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας με μότο το «Υγεία για όλους». Μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του `90 το πισωγύρισμα σε σχέση με το αίτημα «Υγεία για όλους» ήταν μεγάλο, καθώς νεοφιλελεύθερες πολιτικές που εφαρμόστηκαν σε όλον τον κόσμο προώθησαν τη ιδιωτικοποίηση των συστημάτων Υγείας και την συνεπαγόμενο αποκλεισμό των ασθενέστερων οικονομικά ομάδων.
Αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της Υγείας
Τότε ξεκινούν και οι πρώτοι αγώνες ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και την ιδιωτικοποίηση της Υγείας αλλά και η προσπάθεια για την δημιουργία εναλλακτικών συστημάτων που διαφοροποιούνται από το μοντέλο της «αυτοκρατορίας» Οι αγώνες αυτοί έβαζαν το αίτημα για τη δημόσια Υγεία σε ένα συνολικό πλαίσιο αλλαγής της κυρίαρχης πολιτικής και σε πολλές περιπτώσεις τα αποτελέσματά τους αποτυπώθηκαν και στο επίπεδο της εξουσίας. Για παράδειγμα, στο Ελ Σαλβαδόρ ιδιαίτερα σημαντικό ήταν το κίνημα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών Υγείας, το οποίο ως κυρίαρχο αίτημα είχε την ύπαρξη ενός ισχυρού δημόσιου τομέα στην Υγεία και την πρόσβαση όλων στις αντίστοιχες υπηρεσίες. Το αποτέλεσμα του αγώνα αποτυπώθηκε και σε κυβερνητικό επίπεδο με την εκλογή του Mauricio Funes (FMLN) Παρόμοιοι αγώνες δόθηκαν και στη Βολιβία για τη μη ιδιωτικοποίηση του νερού και την απαίτηση για «καθαρό νερό», ζητήματα τα οποία συνδέονταν άμεσα με την δημόσια Υγεία. Ο «πόλεμος του νερού» στην Cochabamba, οδήγησε στην εκλογή του Έβο Μοράλες. Αντίστοιχα στο Μεξικό το όραμα για δημόσια Υγεία και κοινωνική ιατρική κερδίζει την ίδια περίοδο έδαφος, με αποτέλεσμα τη σημαντική επέκταση των δημόσιων υπηρεσιών.
Προσπάθειες για την ίδρυση Εθνικού Συστήματος Υγείας, σύμφωνα με το Waitzkin, έγιναν και στην «καρδιά της αυτοκρατορίας». Στις ΗΠΑ η καμπάνια του Ομπάμα «Patient Protection and Affordable Care Act» (PPACA) – «Δράση για την προστασία των ασθενών και πρόσβαση στην Υγεία» τασσόταν υπέρ της ενίσχυσης του ιδιωτικού ασφαλιστικού κλάδου και την ενίσχυση από πλευράς του δημοσίου της βιομηχανίας για την περίθαλψη των ανασφάλιστων ανθρώπων.
Δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι στην προεκλογική του καμπάνια ο Ομπάμα χρηματοδοτήθηκε τρεις φορές περισσότερο από ιδιωτικές ασφαλιστικές εταιρείες απ’ όσο ο υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος Τζον ΜακΚέιν.
Το PPACA ψηφίστηκε από τη Γερουσία στις 24 Δεκεμβρίου του 2009 με την ψήφο των Δημοκρατών και δύο ανεξάρτητων και υπεγράφη ως νόμος από τον πρόεδρο Ομπάμα στις 23 Μαρτίου του 2010. Η πλειοψηφία των κρατών όμως, πολλές οργανώσεις και μεμονωμένα άτομα έχουν καταθέσει προσφυγές που αμφισβητούν τη συνταγματικότητά του.
PPACA Vs Medicare for all
Όπως εξήγησε ο Waitzkin το PPACA ακολουθεί το νεοφιλελεύθερο μοντέλο που ευνοείται από τα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και τις ασφαλιστικές εταιρίες. Βασίζεται στην ατομική χρηματοδότηση της δημόσιας Υγείας και ασφάλειας και ενισχύει την πρόσβαση των επιχειρήσεων στον δημόσιο τομέα της Υγείας. Επίσης, σύμφωνα με τον ίδιο, οι ισχυρισμοί των υποστηρικτών του προγράμματος αυτού ότι η βελτίωση της ποιότητας της φροντίδας με βάση την αρχή του ανταγωνισμού των επιχειρήσεων καθίστανται αναπόδεικτοι.
Συν τοις άλλοις, το PPACA εντάσσεται ξεκάθαρα στη νεοφιλελεύθερη ιδεολογία που αντιμετωπίζει την Υγεία ως ένα εμπόρευμα το οποίο μπορεί να πουλιέται στην αγορά και όχι ως ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα το οποίο πρέπει η κυβέρνηση να εγγυάται στο πλαίσιο της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Το αίτημα για δημόσια Υγεία έξω από το νεοφιλελεύθερο σύστημα το εξέφρασαν οι «Γιατροί για ένα εθνικό πρόγραμμα υγείας» με το μότο το «Περίθαλψη για όλους («Medicare for all»). Το «Medicare for all» ζητά την καθολική πρόσβαση των ανθρώπων στην Υγεία με δραστική μείωση των διοικητικών εξόδων και βρήκε ιδιαίτερη απήχηση στο κίνημα της κατάληψης της Γουόλ Στριτ, στις διαδηλώσεις στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, αποδεικνύοντας ότι τα πρώτα πλήγματα στην «καρδιά του κτήνους» έχουν ήδη επέλθει…
