Τις τελευταίες δεκαετίες, όσο αυξάνεται υπέρμετρα ο πλούτος των ολίγων, δημοσιοποιούνται κατά καιρούς πληροφορίες για την αξιοποίηση των φορολογικών παραδείσων και τους μηχανισμούς που τους διέπουν. Αυτό το διεθνές σύστημα φοροδιαφυγής και παράνομων ακόμα και εγκληματικών δραστηριοτήτων έχει ως απώτερο σκοπό την ακόμα μεγαλύτερη μεγέθυνση των περιουσιών των ολιγαρχών πάσης εθνικότητας.
Πριν από λίγα χρόνια πληροφορηθήκαμε μερικά στοιχεία αυτών των δραστηριοτήτων με την επιλεκτική παρουσίαση των «Panama Papers». Ακολούθησαν στο τέλος του 2017 τα «Paradise Papers» στα οποία υπήρξε και σημαντική ελληνική συμμετοχή. Τα θέματα των φορολογικών παράδεισων επανέρχονται στην ελληνική επικαιρότητα ξανά μέσω των πρόσφατων αποκαλύψεων γύρω από τις «δραστηριότητες» Καλογρίτσα και τα όσα δυσώδη βγαίνουν στην δημοσιότητα.
Φορολογικοί παράδεισοι χαρακτηρίζονται οι χώρες που έχουν δημιουργήσει ένα θεσμικό πλαίσιο παρέχοντας ελάχιστους έως μηδενικούς (κυρίως) φορολογικούς συντελεστές για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε άλλες χώρες και επιλέγουν τη συγκεκριμένη χώρα ως εικονική έδρα των δραστηριοτήτων τους.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ τα χαρακτηριστικά των φορολογικών παράδεισων συνοψίζονται στα ακόλουθα:
- Μηδενική ή ασήμαντη φορολόγηση εισοδημάτων.
- Δυσκολία πραγματικής ανταλλαγής πληροφοριών για τους επωφελούμενους.
- Απουσία υποχρέωσης άσκησης πραγματικής οικονομικής δραστηριότητας και πραγματικής παρουσίας στη χώρα.
- Έλλειψη διαφάνειας στην λειτουργία του θεσμικού, δικαστικού και διοικητικού πλαισίου της συγκεκριμένης χώρας.
Συνεπώς οι χώρες αυτές εξασφαλίζουν στους «επενδυτές» την ανωνυμία, ότι δηλαδή η ταυτότητά τους παραμένει ανώνυμη για οποιαδήποτε συναλλαγή τους.
2 τρισ. δολάρια πηγαίνουν μόνο σε δωροδοκίες ετήσια, περίπου το 2% του παγκόσμιο ΑΕΠ
Όσοι επιθυμούν να αυξήσουν τα εισοδήματά τους με την μη καταβολή φόρων και παράλληλα θέλουν να χάνονται τα ίχνη τους όσον αφορά τις δραστηριότητές τους, όχι μόνο προφανώς για φορολογικούς λόγους, επιλέγουν να δημιουργήσουν μια εταιρεία σε κάποιον από τους φορολογικούς παραδείσους. Οι εταιρείες αυτές με έδρα τους φορολογικούς παραδείσους, που δημιουργούνται από μετόχους μη κατοίκους με διάφορα νομικά σχήματα και σχέσεις, για να χάνονται τα ίχνη της κίνησης του χρήματος, και των οποίων η πραγματική οικονομική δραστηριότητα γίνεται σε άλλες χώρες ονομάζονται offshore = εξωχώριες.
Το 2019 με βάση τη φορολογική ελάφρυνση, μεταξύ των 20 σημαντικότερων φορολογικών παράδεισων ήταν κατά σειρά: Βρετανικές Παρθένοι Νήσοι, Βερμούδες, Νήσοι Κέϊμαν, Ολλανδία, Ελβετία, Λουξεμβούργο, Νήσος Τζέρσεϊ… Στην 11η θέση η Ιρλανδία, στη 13η το Ηνωμένο Βασίλειο, στην 16η το Βέλγιο στην 18η η Κύπρος και ακολουθούν Κίνα και Ουγγαρία.
Όσον αφορά τα αντικείμενα δραστηριότητας των offshore εταιρειών είναι σχεδόν τα πάντα στον επιχειρηματικό τομέα. Οι εταιρείες είναι επενδύσεων, εμπορικές, ναυτιλιακές, τραπεζικές, ασφαλιστικές, αντιπροσώπευσης, ακινήτων κ.λπ.
Οι φορολογικοί παράδεισοι μπορεί να μην έχουν άμεσα φορολογικά έσοδα από τις συγκεκριμένες εταιρείες που «φιλοξενούν» έχουν όμως σημαντικά έμμεσα έσοδα καθώς το κόστος ίδρυσης και συνέχισης της λειτουργίας των εταιρειών αυτών δεν είναι αμελητέο και συμβάλει στην τοπική οικονομία. Βέβαια το κόστος αυτό υπερκαλύπτεται από τα τεράστια οικονομικά οφέλη που αποκομίζουν οι «επενδυτές» τα οποία ανάλογα με τις δραστηριότητες και τους σκοπούς δεν είναι μόνο φορολογικά.
Συνοπτικά οι εταιρείες offshore ιδρύονται για να αποκομίσουν οι ολιγάρχες ιδιοκτήτες τους οφέλη από διάφορες «δραστηριότητες» όπως: φοροδιαφυγή-φοροαποφυγή, υπερτιμολογήσεις, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες («ξέπλυμα μαύρου χρήματος»), απάτες με κυρίαρχο στοιχείο στη λίστα σε βάρος επενδυτών, χρηματοδότηση τρομοκρατίας, προστασία από τρέχουσες ή μελλοντικές απαιτήσεις πιστωτών κ.λπ.
8 τρισ. δολάρια είναι το σύνολο των επενδεδυμένων κεφαλαίων, σε παγκόσμια κλίμακα, σε φορολογικούς παραδείσους, περίπου 11% του παγκόσμιου ΑΕΠ ή όσο τα ΑΕΠ της Ιαπωνίας και της Γερμανίας μαζί
Το μέγεθος του χρήματος
Τα στοιχεία που παρέχουν οι διάφορες μελέτες διαφοροποιούνται όσον αφορά το απόλυτο ύψος των κεφαλαίων που είναι τοποθετημένα στην παγκόσμια οικονομία μέσω των φορολογικών παραδείσων. Οι διαφορές οφείλονται στη μεθοδολογία. Το σύνολο των «επενδεδυμένων» κεφαλαίων σε παγκόσμια κλίμακα μέσω offshore εταιρειών στους φορολογικούς παραδείσους εκτιμάται ότι ξεπερνούσε τα 32 τρισ. δολάρια το 2013 (1) και αντιστοιχούσαν σε πάνω από 41% (!) του παγκόσμιου ετήσιου ΑΕΠ. Σύμφωνα με νεότερες μελέτες (βλέπε παρακάτω Ευρωπαϊκή Επιτροπή) το ποσό αυτό ανέρχεται σε 8 τρισ. δολάρια παγκόσμια και αντιστοιχεί στο 10% περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ για το 2018. Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για πολύ μεγάλα ποσά που παράγουν ετήσια, με άκρως συντηρητικές εκτιμήσεις, ένα τεράστιο ύψος φοροδιαφυγής της τάξης των 240 δισ. έως 1 τρισ. δολαρίων (ανάλογα με το ποιο ποσό από τα παραπάνω λαμβάνουμε υπόψη). Το συνολικό μέγεθος των τοποθετημένων σε offshore κεφαλαίων αυξάνεται με ταχύτατους ρυθμούς, αρκεί να αναλογιστούμε ότι σύμφωνα με το ΔΝΤ (δηλώσεις κας Λαγκάρντ 18/9/2017) ετησίως ένα ποσό της τάξης 1,5-2 τρισ. δολάρια (2% παγκόσμιου ΑΕΠ) πηγαίνει μόνο σε δωροδοκίες.
250 δισ. δολάρια υπολογίζεται ότι είναι η φοροδιαφυγή παγκοσμίως σε ετήσια βάση, με βάση τις offshore. Αυτό το ποσό φτάνει για να εξαλειφτεί η πείνα και το πρόβλημα του πόσιμου νερού σε παγκόσμια κλίμακα
Οι πλέον ωφελημένοι από αυτές τις διαδικασίες είναι οι μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Οι Apple, General Electric και Microsoft έχουν τα περισσότερα, πάνω από 100 δισ. δολάρια η κάθε μία, τοποθετημένα σε offshore. Ακολουθούν άλλες με δεκάδ
ες δισ. η κάθε μία και φυσικά οι παγκόσμιοι ολιγάρχες.
Όπως προαναφέραμε οι φορολογικοί παράδεισοι δεν είναι μόνο τα εξωτικά νησιά αλλά και η Ευρώπη και μάλιστα κάποιες χώρες της ευρωζώνης που απαιτούν συνεχή πολιτική λιτότητας από τις χώρες του Νότου. Πρώτη στην κατάταξη όσον αφορά τις «διευκολύνσεις» είναι η «αυστηρή» Ολλανδία και ακολουθούν Ελβετία, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία (με τις γνωστές ιστορίες με την Google), το Βέλγιο η Κύπρος και η Ουγγαρία. Από άποψη «επενδεδυμένων» κεφαλαίων πρώτη είναι η Ελβετία.
Όσον αφορά την χρήση των φορολογικών παραδείσων από Ευρωπαίους πολίτες έχουν «επενδύσει» 1,5 τρισ. ευρώ σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Γενικής Διεύθυνσης Φορολογίας και Δασμών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (Κομισιόν). Στην πρώτη θέση σε απόλυτο ύψος οι «αυστηροί» και «νομοταγείς» Γερμανοί με συνολικό πλούτο πάνω από 330 δισ. ευρώ σε offshore (βλέπε σχετικό πίνακα). Σε ποσοστό επί του ΑΕΠ πρώτη είναι η Κύπρος με 50% αν και σε απόλυτο ύψος βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις μεταξύ των 28 κρατών μελών της ΕΕ.
(1) Nicholas Shaxson «Offshore – Τα νησιά των Θησαυρών» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος) και Marc Roche «Καπιταλισμός εκτός νόμου – Η οικονομία του παρασκηνίου» (Εκδόσεις Ημερησία).
