Κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις πραγματοποιήθηκαν στη Βουλγαρία και τη Μολδαβία, δύο βαλκανικές χώρες που ταλανίζονται από πολύπλευρη κρίση και διεκδικούνται από αντίπαλα γεωπολιτικά μπλοκ. Στην πρώτη φαίνεται ότι θα συνεχιστεί η κρίση, μετά και τη νέα αποτυχία του έως πρόσφατα παντοδύναμου κεντροδεξιού Μπορίσοφ. Στη δεύτερη όσοι ψήφισαν ενίσχυσαν τις ελπίδες της Ε.Ε. για μια μονιμότερη φιλοευρωπαϊκή στροφή, αν και παραμένουν ισχυρές αμφίρροπες τάσεις.
Κείμενα: Γιώργος Κυριακού
Πρώτη δύναμη αναδείχθηκε το «λαϊκίστικο» κόμμα του κωμικού-παρουσιαστή Τριφόνοφ (ΙΤΝ, «Υπάρχει τέτοιος λαός»), το οποίο αύξησε σε 23,8% το 17,7% που είχε αποσπάσει τον Απρίλιο, οπότε και πρωτοεμφανίστηκε. Έτσι, για πρώτη φορά από το 2005, το κεντροδεξιό GERB του Μπορίσοφ ήρθε δεύτερο με 23,2% (26,2% τον Απρίλιο, από 32,7% το 2017). Η καθοδική πορεία συνεχίστηκε και για το Βουλγαρικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, που έλαβε το 13,4% των ψήφων (15% τον Απρίλιο, από 27,2% το 2017). Αντίθετα, ενισχυμένα βγήκαν τα άλλα δύο νέα κόμματα διαμαρτυρίας: η DB («Δημοκρατική Βουλγαρία») έλαβε 12,5% από 9,4% τον Απρίλιο, και το ISMV («Σηκωθείτε – Κάτω η μαφία») 5% από 4,7% τον Απρίλιο. Λίγο αυξήθηκε και το ποσοστό του κόμματος της τουρκικής μειονότητας: 10,6% από 10,4% τον Απρίλιο. Τέλος, το εθνικιστικό VMRO του Κρασιμίρ Καρακατσάνοφ (υπουργού Άμυνας και αντιπροέδρου της προηγούμενης συγκυβέρνησης) παρέμεινε εκτός βουλής, αφού κι αυτή τη φορά δεν ξεπέρασε το ελάχιστο όριο του 4%.
Η διαφθορά και η ασθμαίνουσα οικονομία στην πιο φτωχή χώρα της Ε.Ε., τα εθνικά ζητήματα (με κυρίαρχο το «μακεδονικό»), ο προσανατολισμός της χώρας (που ανήκει μεν στην Ε.Ε. αλλά στην οποία η Ρωσία διατηρεί πολύ ισχυρές βάσεις), όπως και η πανδημία (εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο εμβολιασμών), ήταν αυτά που επηρέασαν την ψήφο των Βουλγάρων. Η ανάδυση του Τριφόνοφ είναι μια ένδειξη για το πώς ερμηνεύεται το πολιτικό σύστημα στη λαϊκή συνείδηση – με αποτέλεσμα τρία κόμματα που για πρώτη φορά παρουσιάστηκαν στις εκλογές του Απριλίου (ΙΤΝ, DB και ISMV) να συγκεντρώνουν τώρα ένα διόλου ευκαταφρόνητο 41,3%. Ο καταποντισμός του Μπορίσοφ –που βρέθηκε στο στόχαστρο της υπηρεσιακής κυβέρνησης για σοβαρά σκάνδαλα– φανερώνει μια νέα ασταθή κατάσταση, χωρίς εγχώρια εναλλακτική δυναμική, ενώ οι ΗΠΑ ξεκίνησαν κυρώσεις εναντίον τμήματος της βουλγαρικής ολιγαρχίας και των θεσμών (π.χ. κατά του Γενικού Εισαγγελέα Ιβάν Γκέσεφ).
Ο Τριφόνοφ δήλωσε ότι προτίθεται να συγκροτήσει κυβέρνηση «μειοψηφίας» με πρωθυπουργό τον Νικολάι Βασίλιεφ, πρώην υπουργό στα παράδοξα χρόνια των αρχών του αιώνα (όταν υπερψηφιζόταν ως σωτήρας ο έκπτωτος βασιλιάς Συμεών). Ο τότε 30χρονος τεχνοκράτης Βασίλιεφ, ειδήμονας στα τραπεζικά, με θητεία στην Lazard Capital Markets του Λονδίνου, απέκτησε φήμη αδιάφθορου πολιτικού. Η κρίση βαθαίνει, και οι αλλεπάλληλες κάλπες ή οι όποιες συγκυβερνήσεις δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τα αιτήματα των πολιτών – που έχουν απηυδήσει από τη διαφθορά κι αναζητούν λύσεις σε τυχαίους διάττοντες αστέρες…
* «“Άβολο” εκλογικό αποτέλεσμα στη Βουλγαρία» (φύλλο 539).
Η μολδαβική πλάστιγγα γέρνει κι άλλο προς τη Δύση
Στη Μολδαβία, μια από τις φτωχότερες χώρες στην Ευρώπη, το κόμμα PAS της προέδρου Μάγια Σάντου (πρώην στελέχους της Παγκόσμιας Τράπεζας και βασικής προαγωγού της πολιτικής της Ε.Ε. και της απομάκρυνσης της χώρας από τη Ρωσία*) νίκησε στις πρόωρες εκλογές με 52,8%. Στη νίκη του PAS συνέβαλαν καθοριστικά 212.500 Μολδαβοί της διασποράς (το 15% όσων συμμετείχαν στις εκλογές), που το ψήφισαν κατά 85,9%. Η συμμαχία των Σοσιαλιστών του πρώην προέδρου Ντόντον με τους Κομμουνιστές περιορίστηκε στο 27,2%, ενώ το κεντροαριστερό-ευρωσκεπτικιστικό SOR έλαβε 5,8%. Τα υπόλοιπα 20 κόμματα συγκέντρωσαν περίπου 15%, ενώ η αποχή έφτασε στο 51,6%.
Ωστόσο ο φιλοευρωπαϊκός δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. Υπάρχουν ακατάλυτοι ιστορικοί δεσμοί με την πρώην ΕΣΣΔ, η διάδοχη Ρωσία είναι ο κύριος ενεργειακός εφοδιαστής της Μολδαβίας, και η αντιπολίτευση θεωρείται φιλορωσική. Η ανεξαρτητοποίηση της Μολδαβίας από την ΕΣΣΔ (1991) την έφερε σε διαπραγμάτευση με τη Δύση, αλλά οι νέες ελίτ που αναδύθηκαν δεν μπόρεσαν να λύσουν τα οικονομικά ζητήματα. Επιπλέον, απέτυχαν να αντιμετωπίσουν στρατιωτικά την απόσχιση της μη αναγνωρισμένης Υπερδνειστερίας, η οποία έχει ρωσική στήριξη. Άλλωστε οι διαδηλώσεις του 2015, μετά από ένα πολύ σοβαρό τραπεζιτικό σκάνδαλο, έφεραν τη φιλορωσική παράταξη στην επιφάνεια.
Η διφορούμενη αυτή πολιτική ανάμεσα σε Ε.Ε.-ΝΑΤΟ και Ρωσία είναι κοινό χαρακτηριστικό των Βαλκανίων. Όμως η Μολδαβία, που κάποτε ανήκε στη σήμερα φιλοδυτική Ρουμανία (η οποία διατηρεί στη Μολδαβία τη «Συμμαχία για την Ένωση των Ρουμάνων»), και ταυτόχρονα έχει στα σπλάχνα της μια μικρή Ρωσία, βρίσκεται σε ουσιαστικό δίλημμα. Ο προσανατολισμός της αποτελεί πονοκέφαλο τόσο για την ΕΕ., όσο και για το ΝΑΤΟ (που επιθυμεί μικρές Ουκρανίες). Η Ε.Ε., ενισχύοντας τη χώρα με το πενιχρό ποσό των 100 εκατομμύρια ευρώ (μόλις το 1/10 του ποσού που «εξαφανίστηκε» μυστηριωδώς το 2014 από τις τρεις τράπεζες της χώρας), ελπίζει να παγιώσει τον φιλοευρωπαϊκό προσανατολισμό. Από την άλλη, η μολδαβική πρεσβεία στο Πεκίνο πρότεινε πρόσφατα στην Κϊνα 20 επενδυτικά σχέδια, αξίας περίπου 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων… «Χρειαζόμαστε μια έντιμη και ικανή κυβέρνηση», είπε η Σάντου. Αυτά όμως τα έχουν πει κι άλλοι στο παρελθόν: με παρόμοια συνθήματα είχε εκλεγεί πρόεδρος το 2016 ο φιλορώσος Ντόντον.
* «Η Μολδαβία (ξανα)κοιτά αλλού» (φύλλο 520).
