Ξεκίνησε αυτήν την εβδομάδα στην Ουαγκαντούγκου η δίκη των δολοφόνων του Τομά Σανκαρά, προέδρου της Μπουρκίνα Φάσο από το 1983 ως το 1987, οπότε και εκτελέστηκε εν ψυχρώ, μαζί με 12 ακόμη συντρόφους του, από τους πραξικοπηματίες που τον ανέτρεψαν. Η διαταγή για το πραξικόπημα και την «οριστική εξουδετέρωση» του Σανκαρά ήρθε από το Παρίσι, που δεν ανεχόταν πια τον ενοχλητικό Αφρικανό ηγέτη και τις «επικίνδυνες» ιδέες του. Η διεξαγωγή της δίκης έγινε για πρώτη φορά ρεαλιστική πιθανότητα, και σήμερα πραγματικότητα, χάρη στη λαϊκή εξέγερση του 2014 που ανέτρεψε την 27χρονη δικτατορία του Μπλεζ Κομπαορέ, και στη νικηφόρα λαϊκή αντίσταση στην απόπειρα και νέου πραξικοπήματος που οργάνωσε η γαλλική κυβέρνηση και οι ντόπιοι συνεργάτες της το 2015. Μεταξύ άλλων δικάζεται ερήμην και ο πρώην δικτάτορας, που το 2014 φυγαδεύτηκε στην Ακτή Ελεφαντοστού από γαλλικές στρατιωτικές μονάδες.
Το κατηγορητήριο αποφεύγει να θίξει το λεπτό ζήτημα της γαλλικής ανάμιξης, παρόλο που στην επίσημη επίσκεψή του το 2017 ο Μακρόν είχε υποσχεθεί να συνδράμει στην αποκάλυψη της αλήθειας για τις «ατυχείς παρεμβάσεις» της Γαλλίας*. Τελικά, αν και με καθυστέρηση τριών ετών, το Παρίσι αποχαρακτήρισε κάποιους απόρρητους φακέλους. Με «άνωθεν εντολές», όμως, η υπόθεση διαχωρίστηκε όσον αφορά τον ρόλο ξένων δυνάμεων στην ανατροπή και δολοφονία του Σανκαρά, που «θα εξεταστεί στο μέλλον»… Ακόμη κι έτσι, με 34 χρόνια καθυστέρηση αποδίδεται δικαιοσύνη σε αυτήν την αγνή μορφή του παναφρικανισμού και του αντιαποικιοκρατικού αγώνα, ενσαρκωτή μιας ριζοσπαστικής πολιτικής που έβαζε στο επίκεντρο την ανεξαρτησία της Αφρικής, την υπεράσπιση του εθνικού πλούτου και την εφαρμογή πρωτόγνωρων δημοκρατικών και κοινωνικών δικαιωμάτων για το λαό, τη νεολαία και τις γυναίκες.
Η επανάστασή μας δεν είναι στομφώδη συνθήματα, από αυτά που χρησιμοποιούν όσοι προσπαθούν να χειραγωγήσουν τον λαό με πιασάρικες εκφράσεις. Η επανάστασή μας είναι, και πρέπει να συνεχίσει να είναι, η συλλογική προσπάθεια μετασχηματισμού της πραγματικότητας ώστε να βελτιωθούν συγκεκριμένα οι συνθήκες ζωής του λαού μας.
Ο Αφρικανός Τσε Γκεβάρα
Ο Σανκαρά απέφευγε τις υποσχέσεις και προτιμούσε τις έμπρακτες κινήσεις. Η πρώτη του απόφαση μόλις έγινε πρόεδρος ήταν να πουλήσει όλες τις κρατικές Μερσεντές, και να καθιερώσει ως κυβερνητικό αυτοκίνητο το Ρενό 5, το φτηνότερο τότε μοντέλο της αγοράς, καταργώντας ταυτόχρονα τους οδηγούς των υπουργών. Έπειτα ξήλωσε τα κλιματιστικά από τα κυβερνητικά κτίρια, περιλαμβανομένου του προεδρικού μεγάρου, λέγοντας ότι δεν μπορεί μια χούφτα προνομιούχων να απολαμβάνει πολυτέλειες τις οποίες δεν διανοούνται καν οι απλοί άνθρωποι. Επίσης μείωσε τις αμοιβές των κυβερνητικών αξιωματούχων, και υποχρέωσε τους υπουργούς και άλλους υψηλόμισθους να δίνουν ένα μισθό το χρόνο για τη χρηματοδότηση δημόσιων έργων. «Όποιος σε ταΐζει, σε ελέγχει» έλεγε, εξηγώντας γιατί αρνείται τη «διεθνή βοήθεια». Αυτό, μαζί με τον επίμονο αγώνα του ενάντια σε κάθε μορφής εξάρτηση, ήταν ό,τι ενοχλούσε περισσότερο τους πρώην αποικιοκράτες.
Δεν υπάρχει πραγματική κοινωνική επανάσταση χωρίς την απελευθέρωση των γυναικών. Είθε τα μάτια μου ποτέ να μην δουν μια κοινωνία όπου το μισό του πληθυσμού υποχρεώνεται να σωπαίνει. Ακούω τον βρυχηθμό της σιωπής των γυναικών. Νιώθω την υπόκωφη βοή της θύελλάς τους και τη μανία της εξέγερσής τους.
Στα χρόνια του μειώθηκε η παιδική θνησιμότητα, καταπολεμήθηκε ο αναλφαβητισμός, στεγάστηκαν εκατομμύρια εξαθλιωμένοι, χτίστηκαν χιλιάδες σχολεία και αγροτικά ιατρεία, κατασκευάστηκαν από το μηδέν δρόμοι και σιδηροδρομικό δίκτυο – χωρίς ξένη «βοήθεια», αλλά με την ενεργοποίηση του λαού. Η κυβέρνησή του απαγόρευσε την κλειτοριδεκτομή, τους γάμους με «συνοικέσιο» και την πολυγαμία, προωθώντας την αντισύλληψη, τη γυναικεία απασχόληση και την ανάδειξη γυναικών σε ανώτερα πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, ενώ ταυτόχρονα ενθάρρυνε τους άντρες να φροντίζουν το νοικοκυριό. Επίσης καταπολέμησε έμπρακτα την αποψίλωση των δασών και την περιβαλλοντική καταστροφή, φυτεύοντας εκατομμύρια δέντρα, και προχώρησε σε βαθιά αγροτική μεταρρύθμιση. Τέλος, άλλαξε το αποικιακό όνομα της χώρας (Άνω Βόλτα) σε Μπουρκίνα Φάσο: η Χώρα των Αδιάφθορων (ή, σε άλλη τοπική διάλεκτο, η Χώρα των Έντιμων Ανθρώπων). Όταν ο Σανκαρά δολοφονήθηκε, βρέθηκε ότι η περιουσία του ήταν ένα παλιό αυτοκίνητο, τρία ποδήλατα, τρεις κιθάρες κι ένα ψυγείο. Γι’ αυτά δολοφονήθηκε, και γι’ αυτά αγαπήθηκε πολύ από τους συμπατριώτες του, που ένιωθαν ότι η μορφή του τους συνόδευε στους λαϊκούς ξεσηκωμούς του 2014-2015…
Ε.Φ.
* «Ο Μακρόν πάει Αφρική» (φύλλο 384).
