Η πρόσφατη απόπειρα δολοφονίας του Ντ. Τραμπ στη διάρκεια προεκλογικής του ομιλίας στην Πενσυλβάνια είναι σοβαρό συμβάν που αναμένεται να επηρεάσει σημαντικά –ίσως καταλυτικά– τις εξελίξεις. Έρχεται μαζί με τις συνέπειές του, να υπογραμμίσει με έναν χαρακτηριστικά αμερικανικό επεισοδιακό τρόπο, την αυξανόμενα αστάθεια που γεννούν τα στρατηγικά αδιέξοδα των αμερικανικών ηγετικών ελίτ αλλά και την ακραία κοινωνική πόλωση που χαρακτηρίζει εδώ και αρκετό διάστημα τις ΗΠΑ. Τα όπλα έχουν «δώσει τη λύση» πολλές φορές στη γεμάτη πολιτικές δολοφονίες, ιστορία της χώρας αυτής, σχεδόν πάντοτε σε περιόδους μεγάλων πολιτικών μεταβάσεων. Πριν προχωρήσουμε, θα είχε ενδιαφέρον να σκεφτούμε τι θα είχε συμβεί αν ο σκοπευτής είχε αποδειχθεί αποφασιστικά πιο εύστοχος. Θα ήταν σοβαρό το ενδεχόμενο της πυροδότησης μιας δύσκολα ελεγχόμενης, εμφυλιοπολεμικών χαρακτηριστικών κοινωνικής σύγκρουσης, στις σημερινές ΗΠΑ με τα συσσωρευμένα συγκρουσιακά φορτία στο εσωτερικό τους και με τεράστιο τον αριθμό όπλων στα χέρια του πληθυσμού της. Που μάλλον θα έφερνε «απαντήσεις» από πλευράς του βαθέος κράτους με όλες τις ευχέρειες που δίνει μια κήρυξη στρατιωτικού νόμου. Σε μια τέτοια τροπή των πραγμάτων, η ανάγκη «ελέγχου του χάους» θα νομιμοποιούσε επόμενους γύρους παγίωσης μιας όλο και πιο απροκάλυπτα απολυταρχικής εξουσίας. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε το προηγούμενο μεγάλο τέτοιο πρόσχημα που έδωσε η 11/9 («Δίδυμοι Πύργοι») για τον νόμο «Patriot Act». Για να μην αναφερθούμε στην ακραία αμερικανική επιθετικότητα στο εξωτερικό, με το ίδιο πρόσχημα – Αφγανιστάν και Ιράκ.
Μια απόκλιση ενός-δύο εκατοστών και βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ριζικά (;) διαφορετικό τοπίο. Με τις μεγάλες του αβεβαιότητες πάντως και αυτό. Ο Τραμπ διασωθείς της απόπειρας φαίνεται κατ’ αρχάς να ενισχύεται σημαντικά στην πορεία του προς τη διεκδίκηση μιας δεύτερης προεδρίας. Επίσης φαίνεται να διευρύνονται οι πιέσεις στον Μπάιντεν να παραμερίσει και δεν θα πρέπει να αποκλειστεί το ενδεχόμενο οι Δημοκρατικοί μέχρι το συνέδριό τους τον Αύγουστο να καταφύγουν σε κάποια λαμπερή προσωπικότητα-έκπληξη.
Πρέπει να σημειωθεί σχετικά με τα προηγούμενα ότι στις εκλογές του Νοεμβρίου το διακύβευμα δεν είναι μόνο το ποιός θα εκλεγεί πρόεδρος αλλά ανανεώνονται κατά το ήμισυ και τα δύο σώματα του Κογκρέσου. Το πρόσωπο του υποψήφιου προέδρου μπορεί να προσθέσει ή να αφαιρέσει πόντους και σ’ αυτό το επίπεδο. Οι συσχετισμοί Δημοκρατικών-Ρεπουμπλικανών που θα προκύψουν σε Βουλή και Γερουσία είναι κρίσιμης σημασίας σε κάθε περίπτωση και ακόμη περισσότερο στην περίπτωση μιας επικράτησης του Τραμπ.
Τα δολοφονικά κίνητρα στο σκοτάδι, οι λυσσασμένες συστημικές κόντρες φανερές
Όπως έχει συμβεί και σε άλλες περιπτώσεις στην Αμερική (με εμβληματικότερες εκείνες των Κένεντι) το ποιος όπλισε το χέρι του δολοφόνου (ή των δολοφόνων) μάλλον θα παραμείνει σκοτεινό και «αστυνομικά αδιευκρίνιστο» αφήνοντας χώρο για κάθε είδους συνωμοσιολογική εικοτολογία. Στο κάτω-κάτω η υπόθεση φέρει όλα τα χαρακτηριστικά μιας πραγματικής πολιτικής συνωμοσίας. Σ’ ένα πρώτο επίπεδο πρέπει να έχουμε κατά νου ότι η εικόνα που μας μεταδίδεται (για την ακρίβεια τα επάλληλα, συχνά αλληλοαντικρουόμενα αφηγήματα που εμφανίζονται όσο περνούν οι μέρες και την συνθέτουν) είναι συστηματικά (αλλά όχι απαραίτητα έντεχνα) πεποιημένη και μονταρισμένη από τα διάφορα μεγάλα συστημικά κέντρα. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο, η προβολή των κενών ασφαλείας και της «δυσκολοεξήγητης» αστοχίας των μυστικών υπηρεσιών αφενός έρχεται να ενισχύσει την εκτίμηση για εμπλοκή του βαθέος κράτους και κατά δεύτερο μαρτυρά μεγάλες κόντρες ανάμεσα σε ισχυρά κέντρα και μηχανισμούς εξουσίας.
Φυσικά από πολιτικής πλευράς δεν μπορεί να παρακαμφθεί ότι το βαθύ αμερικανικό κατεστημένο στην πρόσοψη του οποίου βρίσκεται αυτή την στιγμή η διοίκηση Μπάιντεν, εμπλέκεται σε μια λυσσασμένη σύγκρουση με το πολιτικό σύστημα του Τραμπ. Το (απειλητικό) μήνυμα που με πολλούς τρόπους μεταδίδεται είναι ότι «δεν θα υπάρξει δεύτερη θητεία Τραμπ» (ανάμεσα στις πολλές φωνές που το διακηρύσσουν έχει τη σημασία του ότι περιλαμβάνεται και η Β. Νούλαντ που πρόσφατα το διατύπωσε ακριβώς με αυτά τα λόγια) και αποκτά χαρακτηριστικά μιας συστημικής πολιτειακής ρήξης περισσότερο παρά μιας σοβαρής έστω διακομματικής σύγκρουσης. Οι δικαστικές διώξεις που έχουν «υφανθεί» περί τον Τραμπ είναι επίσης μέρος αυτού του σκηνικού και το γεγονός ότι τώρα καταπίπτουν δίνει ένα μέτρο της αλλαγής της φοράς του ανέμου που συντελείται.
Κεντρικό διακύβευμα αυτής της πολεμικής απέναντι στον Τραμπ είναι η διακηρυγμένη τουλάχιστον πρόθεσή του να λήξει με συνοπτικές διαδικασίες τον πόλεμο στην Ουκρανία. Το Ουκρανικό είναι τεράστιο αγκάθι. Σχετίζεται με στρατηγικά διλήμματα που ασκούν τεράστιες πιέσεις εντός ΗΠΑ αλλά και σε όλες τις ευρωπαϊκές ηγεσίες που έχουν συνδέσει τις προοπτικές τους με την έκβασή του, συντασσόμενες πίσω από τις ΗΠΑ. Τυχόν απόπειρα Τραμπ (εφόσον τελικά θα προωθούνταν) να «λύσει τον γόρδιο δεσμό» παύοντας το αφόρητο κόστος της ενίσχυσης της Ουκρανίας και εγγράφοντας αντίστοιχα το κόστος μιας οδυνηρής ανατροπής των συσχετισμών υπέρ της Ρωσίας, συνεπάγεται τέτοιες αλυσιδωτές συνέπειες για την ευστάθεια όλου του ευρωατλαντικού στρατοπέδου που δεν αναμένεται να περάσει «αναίμακτα». Άλλωστε όποιος εκδηλώνει τάσεις διαφοροποίησης στο ουκρανικό και δεν υιοθετεί την ενιαία στάση «μέχρι τελικής πτώσεως» απέναντι στη Ρωσία θέτει εαυτόν σε μεγάλους κινδύνους όπως έδειξε και η απόπειρα κατά του Σλοβάκου πρωθυπουργού Φίτσο, με αξιοπαρατήρητες τις ομοιότητες με εκείνη κατά του Τραμπ (εκτελεστής «μοναχικός λύκος» αδιευκρίνιστων κινήτρων και διασυνδέσεων, «αστοχίες» της ασφάλειας κ.λπ.).
Αλλά και εικόνες μεγάλων συναινέσεων με πλειοδοσία Τραμπ στο Μεσανατολικό
Ως προς την ισραηλινή επιθετικότητα η εικόνα είναι διαφορετική. Ευρεία συναίνεση και των δύο αντίπαλων στρατοπέδων και βαθύτατη-δομική η επιρροή των ισραηλινοσιωνιστικών λόμπι πάνω τους. Με τη μερίδα Τραμπ να πλειοδοτεί στις διακηρύξεις της τουλάχιστον, σε μια πιο σκληρή, πολεμική στάση απέναντι στο Ιράν, ανταποκρινόμενη στις επιδιώξεις Νετανιάχου για μια εξάπλωση του πολέμου σε όλο το τόξο του ιρανικού άξονα. Χαρακτηριστική (και) απ’ αυτή την άποψη είναι η κάθε άλλο παρά διακοσμητική επιλογή του Τζ. Ντ. Βανς ως αντιπροέδρου του Τραμπ. Με τα δικά του λόγια «το Ιράν δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται επιδερμικά όπως μέχρι τώρα. Πρέπει να φάει μερικές δυνατές μπουνιές στο πρόσωπο». Οι κάπως πιο επιφυλακτικοί ρητορικοί τόνοι Μπάιντεν απέναντι στις ακραίες πολιτικές εξάλειψης των Παλαιστινίων από Γάζα και Δυτική Όχθη και οι κατά τα φαινόμενα όχι ανέφελες σχέσεις του με τον Νετανιάχου σχετικά με το θέμα της πυροδότησης ενός γενικευμένου πολέμου στη Μ. Ανατολή που προωθεί ο τελευταίος πρέπει να αποδοθούν σ’ ένα συνδυασμό παραγόντων. Το κόστος από τις εκτεταμένες φοιτητικές αντιδράσεις σε μια σειρά εμβληματικά πανεπιστήμια των ΗΠΑ που αφορά κυρίως τμήματα του πολιτικού ακροατηρίου των Δημοκρατικών είναι ένας απ’ αυτούς. Όχι μόνο με στενούς εκλογικούς όρους αλλά και σε ό,τι αφορά τη σχέση με τμήματα της υπό διαμόρφωση νέας γενιάς των διανοητικών ελίτ της χώρας. Εξίσου σημαντικός παράγοντας είναι οι εκδηλώσεις «ρεαλισμού» που αφορούν τα εκτιμώμενα όρια των ΗΠΑ. Γίνεται εμφανές πλέον ότι κατά περίπτωση, άλλοτε στο Ουκρανικό, άλλοτε σχετικά με τις προοπτικές μιας άμεσης σύγκρουσης με το Ιράν, διαφορετικά τέτοια ενδοαμερικανικά κέντρα δίνουν έντονα προειδοποιητικά σήματα για επερχόμενες καταστροφές λόγω «αυτοκρατορικής υπερεξάπλωσης». Η εικόνα περιπλέκεται γιατί την ίδια στιγμή ασκούν την καθοριστική επιρροή τους προς την αντίθετη κατεύθυνση άλλα συμφέροντα (στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα, τα λόμπυ των ενεργειακών και πολλά άλλα) που όλο και πιο δύσκολα μπορούν να τιθασευτούν στο πλαίσιο κάποιου «συνεκτικού» σχεδίου διατήρησης της αμερικανικής ηγεμονίας. Οι δυνατότητες ελιγμών και χρονικής μετάθεσης των αντιθέσεων περιορίζονται δραστικά. Μια ενδεχόμενη δεύτερη θητεία Τραμπ θα ερχόταν στο πλαίσιο πολύ πιο δυσμενών για την Αμερική διεθνών όρων και συσχετισμών δυνάμεων, απ’ ότι η πρώτη. Καμία από τις δύο μερίδες του αμερικανικού πολιτικού συστήματος δεν φαίνεται ικανή να δώσει διέξοδο στην κρίση και αυτό κάνει τα εσωτερικά ρήγματα και την πόλωση πολύ πιό αγεφύρωτα από ποτέ. Η εικόνα καθολικής κρίσης παγκόσμιας κλίμακας με επίκεντρο τη δυτική ηγεμονία, είναι ιδιαίτερα σύνθετη και πολυπαραγοντική. Αφορά εκτός των γεωπολιτικών αντιπαλοτήτων, τις μεγάλες διαταραχές στην κίνηση κεφαλαίων, εμπορευμάτων (αλυσίδες αξίας) και ανθρώπων (το μεταναστευτικό και τις πολλαπλές όψεις και χρήσεις του). Αφορά επίσης πρωτίστως το τεράστιο θέμα της κρίσης του μεταβολισμού κοινωνίας-Φύσης. Η απόπειρα κατά του Τραμπ προειδοποιεί με τον τρόπο της για τα μεγάλα, απρόβλεπτα γεγονότα που έρχονται. Για γενικευμένη αστάθεια και μεγάλους βαθμούς αβεβαιότητας στην περίοδο μακρόσυρτης μετάβασης / μετάλλαξης που διανύουμε.
