Του Κώστα Μελά *
Το σύστημα έχει καταρρεύσει. Αν η Αριστερά δεν πράξει με σωστό τρόπο, το επερχόμενο σύστημα όχι μόνο θα είναι σαφώς χειρότερο, παρά τις διαδηλώσεις, την οργή οργή και τις έντονες αντιδράσεις.
Στο αποϊδεολογικοποιημένο περιβάλλον της μετα-νεωτερικότητας η πολιτική ως κυβερνητικό φαινόμενο, δηλαδή ως άσκηση της εξουσίας και «διαχείριση» της κυριαρχίας από το πολιτικό προσωπικό των ελίτ, αδυνατεί να προκαλέσει την όποια ανάπτυξη και εκδίπλωση συγκρουσιακών καταστάσεων, όπως αυτές υπήρχαν στο παρελθόν, μετατρεπόμενη σε διαχειριστικό μηχανισμό συναλλαγών μεταξύ εκπροσώπων της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και ποικίλων εταιριών και επιχειρήσεων.
Η «δημοκρατία της αγοράς», επιβάλλοντας τους κανόνες του παιχνιδιού στον τρόπο της υλικής παραγωγής, καθιστά τους εκπροσώπους της δυτικότροπης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, στη μεγάλη τους πλειοψηφία, απλούς διεκπεραιωτές -επ’ αμοιβή- των βουλήσεων των μεγάλων πολυεθνικών εταιριών και των οικονομικών συμφερόντων τους.
Αυτό που συνέβη τα τελευταία είκοσι χρόνια σε ολόκληρη τη Δύση και, συνεπώς, στην Ελλάδα είναι η μετάλλαξη της πολιτικής δράσης σε εργαλείο εξυπηρέτησης κερδοσκοπικών δραστηριοτήτων υπερεθνικών επιχειρήσεων και ισχυρότατων ομάδων πελατειακών διασυνδέσεων. Εντός του πλαισίου αυτού γίνεται απολύτως κατανοητό το ότι τα δύο ελληνικά κόμματα εξουσίας δεν θέλουν και δεν μπορούν να παράγουν πολιτική. Βρίσκονται απολύτως ενσωματωμένα στη λογική της διαχείρισης και της διαπλοκής. Παράλληλα, έχοντας «καρτελοποιήσει» την πολιτική, μπλοκάρουν, με τη βοήθεια των ΜΜΕ και άλλων χειραγωγητικών μηχανισμών, οποιαδήποτε δυνητική διέξοδο του πολιτικού συστήματος, αναπαράγοντας διαρκώς τις συνθήκες αναπαραγωγής του.
Ποιους εκφράζουν και πώς…
Τα δύο κόμματα εξουσίας έχουν αλωθεί σε απόλυτο βαθμό από θεσμοποιημένες ή άτυπες ομάδες συμφερόντων. Η εκλογική επικράτηση του ενός ή του άλλου κόμματος αποτελεί αυτοσκοπό, που αφορά μόνο στην υλική αποκατάσταση ολίγων εκατοντάδων στελεχών, τα οποία θα αναλάβουν τη διεκπεραίωση των εντολών των οικονομικών ελίτ. Έχοντας απολέσει την ικανότητά τους να προασπίζουν συλλογικά αιτήματα, μεταλλάχθηκαν σε οργανισμούς προσοδοφόρων οικονομικών επιχειρήσεων. Δημιουργώντας «θεατρικότητα στην επικοινωνία»1, αναπτύσσουν μια ακατάσχετη ρητορεία, που επί της ουσίας πάντοτε ισχυρίζεται τα εντελώς αντίθετα από αυτά που συμβαίνουν ή πρόκειται να πραγματοποιηθούν2.Καθορίζουν τους όρους του παιχνιδιού στα μέτρα τους, διαπληκτιζόμενα «θεατρικά» για ζητήματα που αυτά έχουν επιλέξει, και προτείνουν «λύσεις» το ένα έναντι του άλλου, που ουσιαστικά διαφοροποιούνται στο «φαίνεσθαι» και καθόλου στην ουσία. Αδιαφορούν παντελώς για το τι πραγματικά χρειάζεται ο τόπος, αντιμαχόμενα ρητορικά για παραλείψεις του ενός ή του άλλου, όταν ήταν στην κυβέρνηση. Αδυνατούν να χαράξουν εθνική στρατηγική και, με βάση αυτή, να αντιμετωπίσουν κρίσεις χαμηλής ή υψηλής έντασης3. Στελεχώνονται από πρόσωπα δίχως κοινωνική καταξίωση, δεδομένου ότι η απόλυτη πλειοψηφία τους αποτελείται από άτομα χωρίς στοιχειώδη εργασιακή εμπειρία, γαλουχημένα στα κομματικά θερμοκήπια, όπου ανθούν μόνο οι δολοπλοκίες και οι βυζαντινισμοί. Η έννοια της πολιτικής συρρικνώνεται στο πώς θα εξασφαλίσουν την εκλογή τους ή το προσωπικό τους συμφέρον.
Λαϊκός παράγοντας και Αριστερά
Η συντελεσθείσα αποδόμηση του πόλου της λαϊκής υποκειμενικότητας συμπαρασύρει στην αποσύνθεση τις όποιες πολιτικές προτάσεις έχουν μέχρι σήμερα δει το φως της δημοσιότητας. Η κατάργηση του δημόσιου χώρου και ο ευτελισμός του καθετί που απλά αναφέρεται ως δημόσιο συμπαρασύρει ένα δικαιικό και πολιτικό πολιτισμό, που, παρά τις ελλείψεις και τα προβλήματά του, αποτελούσε ένα πρόχωμα στην κατακλυσμιαία επίθεση του αδηφάγου κεφαλαίου.
Μόνο η ανασύνθεση της λαϊκής υποκειμενικότητας στον ελληνικό χώρο μπορεί να αποτελέσει την προϋπόθεση για μια καινούρια πορεία. Αυτό μπορεί να γίνει μόνο αν τα προβλήματά του αντιμετωπιστούν ως προβλήματα που γεννιούνται από τον ύστερο πολυεθνικό διεθνοποιημένο καπιταλισμό. Στην ουσία, χρειάζεται να αντιμετωπίσει τα οικονομικά, κοινωνικά, πολιτισμικά και πολιτικά ζητήματα που γεννά η μετα-νεωτερικότητα και το εκτεχνικευμένο, εμπορευματοποιημένο σύμπαν του παγκόσμιου καπιταλισμού. Η αδυναμία της Αριστεράς να εκφράσει πολιτικό λόγο συγκροτημένο, επιθετικό και συνάμα ενταγμένο σε ένα παρεμβατικό πλαίσιο μεταρρυθμιστικό της σημερινής τάξης πραγμάτων την καθιστά δέσμια του συστήματος, που ήδη κατέρρευσε μαζί με όλα τα συμπαρομαρτούντα, αλλά και της συμπεριφοράς των λαϊκών στρωμάτων που αυτό προσδιόριζε. Η κατάρρευση ενός συστήματος, που έχει κατά κόρον υποστεί έντονη και δριμεία κριτική από τις δυνάμεις της κριτικής Αριστεράς, δεν μπορεί σήμερα να ζητείται να διατηρηθεί έστω και καθόσον αφορά τους εργαζόμενους. Το σύστημα έχει καταρρεύσει. Αν η Αριστερά δεν πράξει με σωστό τρόπο, το επερχόμενο σύστημα όχι μόνο θα είναι σαφώς χειρότερο, παρά τις διαδηλώσεις, την οργή και τις έντονες αντιδράσεις, αλλά θα οδηγηθεί και η ίδια κυριολεκτικά στις ελληνικές καλένδες.
Αυτό, με απλά λόγια, σημαίνει ότι η ανασύνθεση του λαϊκού πόλου μπορεί να γίνει μόνο σε μία εντελώς αντίθετη πολιτική κατεύθυνση με την αντίστοιχη του υπάρχοντος καθεστώτος και με πρωτοβουλίες που οδηγούν στην αναδιαμόρφωση των σχέσεων των πολιτών με το υπάρχον σύστημα εξουσίας.
(1) Γ. Ντεμπόρ, Η Κοινωνία του Θεάματος.
Διεθνής Βιβλιοθήκη 2000.
(2) Λ. Κάνφορα, Κριτική της δημοκρατικής ρητορείας. Μεταίχμιο 2005.
(3) Π. Κονδύλης, Επίμετρο στηνελληνική έκδοση του Πλανητική Πολιτική μετά τον Ψυχρό Πόλεμο.
Θεμέλιο 1992.
