Χρωμάτισαν τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος και των τελευταίων εκλογών
Γράφει ο Ηλίας Σταθάτος από το Λονδίνο
Λονδίνο, Μίλτον Κινς, Μίντλαντς, Σέφιλντ. Καθώς τα χιλιόμετρα έγραφαν, κατά ένα σύντομο ταξίδι από την πρωτεύουσα προς τα βόρεια με λεωφορείο, την ίδια πορεία ακολουθούσε και η συνείδηση. Κατέγραφε τεράστιες διαφορές ανάμεσα στις γεωγραφικές περιοχές της Μεγάλης Βρετανίας. Ιδιαίτερα βορειότερα των προαστίων του Λονδίνου, η εικόνα αλλάζει δραματικά. Ολόκληρες περιοχές, όπως το Στόουκ-ον-Τρεντ, πρωτοπόρο στην παραγωγή κεραμικών, βρίσκονται για δεκαετίες σε βαθιά ύφεση, ψάχνοντας ταυτότητα. Για τον κατ’ εξοχήν Βορρά, όπως η πόλη του Σέφιλντ, παραδοσιακή παραγωγός ατσαλιού –ξακουστά άλλωστε τα μαχαιροπήρουνα του Σέφιλντ– οι διαφορές είναι ακόμη μεγαλύτερες, αποτυπωμένες στο ίδιο το τοπίο. Όταν επισκέφθηκα την πόλη έμεινα άναυδος από τις αμέτρητες σειρές εργατικών κατοικιών που απλώνονταν στον ορίζοντα – εικόνα που προσωπικά είχα αντικρύσει μόνο στον κινηματογράφο ή σε βρετανικές σειρές. Μαζί με αυτές, νέες κατασκευές, πρωτοβουλίες και νεωτερικότητες, όλες με μια κοινή στοχοθεσία: να δώσουν προστιθέμενη αξία στην πόλη, οικονομική ταυτότητα και ξανά μια θέση στον οικονομικό καταμερισμό της χώρας. Οι διαφορές με το ραγδαία αναδομούμενο Λονδίνο αμέσως εμφανείς. Για την υφέρπουσα κοινωνική κινητικότητα και θυμό στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουμε αναφερθεί πολλάκις στη συγκεκριμένη στήλη. Χωρίς αμφιβολία, μια από τις γενεσιουργούς αιτίες, και συχνότατα παραμελημένη από τα ΜΜΕ, αποτελεί η τρομακτική ανισότητα μεταξύ των γεωγραφικών περιοχών της Μεγάλης Βρετανίας, μεγαλύτερη ίσως από κάθε άλλη χώρα της Ε.Ε. Στα γεγονότα των τελευταίων ετών, παίζει ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο. Δεν μπορούμε πλέον να την αγνοούμε.
Πρόβλημα με ιστορική προέλευση
Πρόσφατο άρθρο, δημοσιευμένο στο New Left Review, παρείχε πληθώρα στοιχείων, σπάνια συγκεντρωμένα σε ένα κείμενο, για την οικονομική και κοινωνική ανισότητα του Ηνωμένου Βασιλείου. Το Λάνκασαϊρ, το δυτικό Ρέντινγκ, οι βορειοανατολικές ακτές, το δυτικό Κάμπερλαντ, η κεντροδυτική Σκωτία και η νότια Ουαλία είχαν γίνει δέκτες υπερεπενδύσεων από τις βικτοριανές εξαγωγικές βιομηχανίες – οι οποίες, έπειτα από την χρόνια οικονομική καθίζηση της Βρετανικής Αυτοκρατορίας (που κορυφώθηκε τα μεταπολεμικά χρόνια), βρέθηκαν αντιμέτωπες με βουνά χρέους και ολοένα συρρικνούμενη αγορά λόγω ανταγωνισμού. Αποτέλεσαν έτσι μια ζώνη βαριάς βιομηχανίας σε χρόνια οικονομική κρίση, αποκομμένη από τις βιομηχανίες και το καταναλωτικό παραγωγικό μοντέλο που συγκεντρώθηκε γύρω από το Λονδίνο, στα νότια και τα Μίντλαντς. Δεν είναι τυχαίο πως η τελευταία ταινία του Βρετανού σκηνοθέτη Κεν Λόουτς με τίτλο «I, Daniel Blake», που αποτυπώνει τα προβλήματα των πολιτών οι οποίοι εμπλέκονται στις Καφκικές διαδικασίες έγκρισης κοινωνικών επιδομάτων, διαδραματίζεται στο Νιούκαστλ, καθώς οι γεωγραφικές ανισότητες καλά κρατούν μέχρι σήμερα.
Κατά τα πρώτα χρόνια της λιτότητας, με τη συγκυβέρνηση Συντηρητικών-Ελεύθερων Δημοκρατών, στην βορειοανατολική Αγγλία, στη Σκωτία και στην Ουαλία ένας στους τέσσερις εργαζόμενους απασχολούνταν στον δημόσιο τομέα, ενώ στο Λονδίνο και στα νοτιοανατολικά ένας στους έξι. Οι δημόσιες δαπάνες αντιστοιχούσαν στο 52% της συνολικής οικονομικής δραστηριότητας στα βορειοανατολικά, στο 47% στα βορειοδυτικά και στο 44% στο Γιορκσάιρ και το Χάμπερ, αρκετά υψηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο του 38%, καθιστώντας τα αποτελέσματα της λιτότητας ιδιαίτερα δυσβάσταχτα. Μέχρι το Μάρτιο του 2015, οι καθαρές δημόσιες δαπάνες ανά δήμο μειώθηκαν κατά 27% στα βορειοανατολικά, έναντι 16% στα νοτιοανατολικά. Πρώην βιομηχανικές κοινότητες όπως το Μπράντφορντ, το Όλνταμ και η Ρόντα έχαναν διπλάσια χρηματικά ποσά ανά ενήλικα, που θα μπορούσαν να διατεθούν για επιδόματα ανεργίας, παροχές λόγω αναπηρίας ή και άλλα κρατικά επιδόματα, σε σχέση με πόλεις του νότου όπως το Γκίλφορντ και το Γουόκιναμ.
Σήμερα, μόλις το 2% των νοικοκυριών στα βορειοανατολικά βρίσκονται στην υψηλότερη εισοδηματική κλίμακα, έναντι 22% στα νοτιοανατολικά και 18% στο Λονδίνο. Υπό την πρωθυπουργία Κάμερον, ο μέσος όρος του πλούτου των νοικοκυριών στο Λονδίνο αυξήθηκε κατά 14%, ενώ μειώθηκε κατά 8% στο Γιορκσάιρ και το Χάμπερ. Το πραγματικό μέσο ποσοστό ανεργίας υπερέβη το 11% στα βορειοανατολικά της Αγγλίας, ενώ αυξήθηκε πάνω από 16% σε ιδιαίτερα προβληματικές περιοχές, σε σύγκριση με μόνο 3-4% σε μεγάλα τμήματα του Νότου. Δήμοι παραδοσιακά ελεγχόμενοι από τους Εργατικούς σήκωσαν το κύριο βάρος των περικοπών στους προϋπολογισμούς των δήμων. Τα χωριά των Τόριδων τη γλύτωσαν, σχετικά άθικτα.
Επιπτώσεις σε δημοψήφισμα και εκλογές
Το Λονδίνο και η Σκωτία παρήγαγαν επαρκείς ψήφους στο δημοψήφισμα για την Ε.Ε. ώστε να κάμψουν τον ευρωσκεπτικισμό των νοτιοανατολικών επαρχιών. Αλλά ήταν τα έξι εκατομμύρια ψήφων από τις ιστορικές βιομηχανικές περιοχές της Αγγλίας υπέρ της αποχώρησης που αποδείχθηκαν καθοριστικά. Από 72 εκλογικές περιφέρειες του Βορρά, λιγότερες από δώδεκα άκουσαν τα προστάγματα του κατεστημένου και ψήφισαν υπέρ του status quo. Η συντριπτική πλειοψηφία επέλεξε το Brexit. Εάν οι τρεις βόρειες περιοχές της Βρετανίας –τα βορειοανατολικά, τα βορειοδυτικά, και το Γιορκσάιρ και Χάμπερ– και τα δυτικά Μίντλαντς αποκλείονταν από την καταμέτρηση, η παραμονή στην Ε.Ε. θα είχε επικρατήσει με 200.000 ψήφους. Κομβικός αποδείχθηκε ο Βορράς, όμως, και στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές. Το ένα τρίτο των εδρών που κατέκτησαν ξανά οι Εργατικοί είναι στο Βορρά, ενώ αρκετά καλά τα πήγαν και στην Ουαλία.
Το Μεγάλο Ακυρωτικό Νομοσχέδιο
Στο πεδίο του Brexit, οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Την Πέμπτη παρουσιάστηκε το εργαλείο μέσω του οποίου θα ακυρωθούν οι νομικές προβλέψεις που προέρχονται από την Ε.Ε. Αυτό θα γίνει μέσω του «Μεγάλου Ακυρωτικού Νομοσχεδίου» (Great Repeal Bill), το οποίο θα μεταφέρει το ευρωπαϊκό νομοθετικό πλαίσιο στο βρετανικό, ώστε αυτό έπειτα να τροποποιηθεί ή να ακυρωθεί. Παραπάνω από 20.000 νομικά κείμενα πρέπει να αναλυθούν και να τύχουν διαπραγμάτευσης, τρομάζοντας ακόμα και τους πιο παλαιούς και έμπειρους δημόσιους λειτουργούς. Οι Εργατικοί απείλησαν πως θα επιδιώξουν να καταρρίψουν το νομοσχέδιο (και την κυβέρνηση). Την ίδια πρόθεση εκδήλωσαν και οι κυβερνήσεις της Ουαλίας και τις Σκωτίας, οι οποίες σε κοινό ανακοινωθέν τους διαμαρτυρήθηκαν πως παραγκωνίζονται. Η κυβερνητική πλειοψηφία είναι ήδη εύθραυστη, αλλά και τολμηρή. Tο συγκεκριμένο νομοσχέδιο δίδει και μεταφέρει μεγάλες εξουσίες στην κυβέρνηση – εξουσίες που παρομοιάζονται με την απόλυτη κυριαρχία του Ερρίκου του 8ου, ενώ εδώ και δεκαετίες παραδοσιακά αποτελούσαν πεδίο του Κοινοβουλίου. Έτσι καθίσταται ακόμα πιο εμφανής η υφέρπουσα συνταγματική κρίση. Θα ακολουθήσουν άλλα 7 νομοσχέδια, ώστε να προχωρήσει η διαδικασία υλοποίησης του Brexit.
