Το παράθυρο εξόδου του ΔΝΤ από το Μνημόνιο μπορεί να εξελιχθεί σε πόρτα… εισβολής ενός πολύ σκληρότερου ESM– Ενδείξεις παρασκηνιακής συνεννόησης Βερολίνου – Ουάσιγκτον
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Ο Β. Σόιμπλε κάνει πάντα τη δουλειά του. Και με τις πράξεις και με τις παραλήψεις του. Και με τις δηλώσεις και με τις σιωπές του. Χθες (13/1), με την πρώτη μεθεόρτια εφ’ όλης της ύλης συνέντευξή του στη Süddeutsche Zeitung (έπειτα από σιωπή 4 εβδομάδων) ξεδίπλωσε την ατζέντα της γερμανικής ηγεσίας σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα τόσο της εκκρεμούς δεύτερης αξιολόγησης, όσο και της θεσμικής μετεξέλιξης της ευρωζώνης. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, εκφράζοντας τον ηγετικό πυρήνα της πολιτικής και οικονομικής ελίτ της χώρας του, αλλά αξιοποιώντας έξυπνα και την πίεση που ασκεί εκ δεξιών στο κόμμα του η ακροδεξιά «Εναλλακτική για τη Γερμανία» (AfD), η οποία έθεσε ανοικτά ζήτημα διχοτόμησης της Ευρωζώνης, λίγο πριν τις χριστουγεννιάτικες διακοπές (στις 20/12/2016) είχε προειδοποιήσει ότι η Ευρωζώνη θα διαλυθεί αν δεν τηρούνται οι κανόνες. Τώρα, προαναγγέλλει την αλλαγή των κανόνων αυτών. Και, όπως έχει συμβεί στη διάρκεια της επταετίας των Μνημονίων, η Ελλάδα αποτελεί το σύνηθες «πολυεργαλείο» κατασκευής των νέων κανόνων.
Τι λέει, τι δεν λέει, τι υπονοεί
Η κυβέρνηση έσπευσε να επιδοκιμάσει τη δήλωση του Β. Σόιμπλε ότι σε περίπτωση αποχώρησης του ΔΝΤ από το Μνημόνιο «οι Ευρωπαίοι ενδέχεται να καταλήξουν σε μια δική τους λύση εντός του ευρωπαϊκού νομισματικού συστήματος». «Η άποψη ότι η Ευρώπη έχει θεσμικό πλαίσιο υποστήριξης από μόνη της δεν είναι καινούρια. Κερδίζει διαρκώς έδαφος σε ευρωπαϊκούς θεσμούς και από την ελληνική πλευρά είναι εντέλει καλοδεχούμενη, αρκεί οι πρωτοβουλίες και οι αποφάσεις να παρθούν γρήγορα», ήταν το σχόλιο κυβερνητικών κύκλων επί των δηλώσεων Σόιμπλε. Όμως, η αναφορά του Γερμανού υπουργού Οικονομικών διαβάστηκε επιλεκτικά. Όταν ο Σόιμπλε λέει ότι ο ρόλος που παίζει σήμερα το ΔΝΤ μπορεί να ανατεθεί στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM) και ότι τα νέα δεδομένα θα απαιτήσουν έγκριση της γερμανικής βουλής, εννοεί αλλαγή της Συνθήκης για τον ESM και των όρων λειτουργίας του. Και υπονοεί αλλαγές που δεν περιορίζονται στο ελληνικό μνημόνιο, αλλά επεκτείνονται στη διακυβέρνηση της Ευρωζώνης. Επί της ουσίας, το παράθυρο «εξόδου» του ΔΝΤ από το ελληνικό πρόγραμμα, μετατρέπεται σε ορθάνοιχτη πόρτα εισόδου του ESM στη δημοσιονομική και οικονομική επιτήρηση όλης της Ευρωζώνης. Η ελληνική εκκρεμότητα γίνεται αφορμή να προωθηθεί η πρόταση Σόιμπλε να περάσει ο έλεγχος της εφαρμογής του Συμφώνου Σταθερότητας από την «πολιτική και ευάλωτη» Κομισιόν, στον «ουδέτερο και ανεξάρτητο» ESM, που ως γνωστόν τελεί υπό σταθερό γερμανικό έλεγχο, χάρη στα δικαιώματα ψήφου που δίνουν στο Βερολίνο ένα πλήρες βέτο σε κάθε απόφασή του. Κι αυτά ισχύουν ανεξάρτητα από τις επεξηγήσεις του γερμανικού υπουργείου Οικονομικών ότι ο πολιτικός του προϊστάμενος δεν εννοούσε νέο, αλλά το ισχύον τρίτο Μνημόνιο. Επεξήγηση που έσπευσε να υιοθετήσει η κυβέρνηση ως «τεχνικού» χαρακτήρα αλλαγή.
Η ΕΚΤ, η Κομισιόν και το ΔΝΤ
Η διεργασία για τη γερμανική αλλαγή στους κανόνες της Ευρωζώνης είναι άγνωστο πόσο θα διαρκέσει και τι υποδοχής θα τύχει από άλλα κράτη μέλη. Φαίνεται όμως ότι συγκοινωνεί με την ασάφεια στο χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης της δεύτερης αξιολόγησης. Η συνεδρίαση του EuroWorkingGroup την περασμένη Πέμπτη, που δεν κατέληξε σε εντολή προς το κουαρτέτο να επιστρέψει στην Αθήνα για τις διαπραγματεύσεις σε συγκεκριμένη ημερομηνία, απλώνει επικίνδυνα τον ορίζοντα της διαπραγμάτευσης προς τον Μάρτιο, που είναι μήνας εκκίνησης του εκλογικού κύκλου στην ΕΕ. Αυτό με τη σειρά του παρασύρει το χρονοδιάγραμμα των αποφάσεων της ΕΚΤ για την ένταξη των ελληνικών ομολόγων στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, που δεν προϋποθέτει μόνο την «ανεξάρτητη» έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους που ετοιμάζει η Φρανκφούρτη, αλλά και ολοκλήρωση της αξιολόγησης και περιγραφή των μεσοπρόθεσμων μέτρων για το χρέος. Αν για το πρώτο υπάρχει ένα ενδεχόμενο εκπλήρωσης, για το δεύτερο, το χρέος, δεν υπάρχει η παραμικρή ένδειξη ότι υπάρχει διάθεση να συζητηθεί από τους δανειστές. Αντιθέτως, υπάρχουν αντίθετες ενδείξεις. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση του υπουργού Οικονομικών της Μάλτας, που ανέλαβε και την προεδρία της ΕΕ, ότι η μικρή χώρα του δανείζεται με υψηλότερο επιτόκιο για να δανείζει την Ελλάδα με χαμηλότερο και γι’ αυτό είναι αδύνατο να μιλήσει κανείς για κούρεμα του ελληνικού χρέους.
Η Κομισιόν, και ιδιαίτερα ο Μοσκοβισί, κάνει «φιλότιμες» προσπάθειες να αποφευχθεί ένα παρατεταμένο αδιέξοδο στην αξιολόγηση, περιορίζοντας δραστικά τη λίστα των εκκρεμοτήτων στα 80 προαπαιτούμενά της σε τρεις βασικές: ενεργειακά, εργασιακά και δημοσιονομικό κενό. Ωστόσο, με δεδομένο ότι η κυβέρνηση είναι διατεθειμένη για συμβιβασμούς στα πεδία αυτά, η πραγματική εκκρεμότητα αφορά τον τρόπο διασφάλισης των πρωτογενών πλεονασμάτων 3,5% μετά το 2018, όπως απαιτεί όχι μόνο του ΔΝΤ, αλλά τελικά και ο Σόιμπλε, όπως προκύπτει από την προειδοποίηση ότι σε περίπτωση αποχώρησης του Ταμείου «θα πρέπει οι Ευρωπαίοι να επιβάλουν όσα συμφωνήθηκαν σαφώς πιο αποτελεσματικά». Θα αρκεί άραγε η επέκταση του ήδη νομοθετημένου δημοσιονομικού «κόφτη» μέχρι το 2020, ή το Βερολίνο θα απαιτήσει πιο απτές εξασφαλίσεις;
Ανοικτός δίαυλος συνεννόησης
Απ’ αυτή τη διελκυστίνδα προκύπτει σαφώς ότι, μεταξύ ΔΝΤ και γερμανικής ηγεσίας, παρά τις εντάσεις που δημιουργούν οι διαφωνίες για το ελληνικό μνημόνιο και ιδιαίτερα για τα πρωτογενή πλεονάσματα, υπάρχει διαρκής δίαυλος επικοινωνίας και πληροφόρησης. Ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις άφησε να διαφανεί ότι το Ταμείο δεν πιέζεται από συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και ότι οι αναμενόμενες από τον Δεκέμβριο εκθέσεις του για το ελληνικό χρέος και την αξιολόγηση των μνημονίων θα δημοσιοποιηθούν τις «επόμενες εβδομάδες». Πόσες επόμενες δεν είπε, αλλά δεν έχει πια τόση σημασία. Μεγαλύτερη σημασία έχει ότι ο Β. Σόιμπλε δεν θα έθετε ούτε ως εικασία το ενδεχόμενο απεμπλοκής του ΔΝΤ και ενός Plan B για τη συνέχιση του τρίτου Μνημονίου χωρίς αυτό, αν δεν είχε ενδείξεις ή απευθείας πληροφόρηση ότι οι εκθέσεις του ΔΝΤ – και ενδεχομένως και άλλοι παράγοντες, όπως η νέα αμερικανική κυβέρνηση του Τραμπ – καθιστούν αδύνατη τη συμμετοχή του.
Με αφετηρία αυτή την εξέλιξη, εφόσον οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι και ιδιαίτερα η Κομισιόν και ορισμένες χώρες που προσβλέπουν σε μια χαλαρότερη εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας διαβάσουν σωστά τον Γερμανό υπουργό Οικονομικών, ενδέχεται στο προσεχές μέλλον να δούμε μια παράδοξη αντιστροφή ρόλων στη σχέση με το ΔΝΤ: να δούμε, για παράδειγμα, να είναι η Κομισιόν και όχι ο Σόιμπλε αυτή που θα υπερασπίζεται την πάση θυσία συμμετοχή του ΔΝΤ στο τρίτο Μνημόνιο. Κι αυτό όχι από «συμπάθεια», αλλά για να αποφύγει ένα πεισματικό γερμανικό παζάρι αλλαγής στη Συνθήκη του ESM, που ήδη προβλέπει συμμετοχή του ΔΝΤ στα προγράμματα στήριξης, η οποία θα καταλήγει σε αποψίλωση της Κομισιόν από αρμοδιότητες και εξουσία. Διόλου τυχαία, ο Β. Σόιμπλε υπενθυμίζει ότι στην αρχή της κρίσης ήταν αυτός και η Κριστίν Λαγκάρντ, τότε υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, που είχαν από κοινού προτείνει τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού «ΔΝΤ». Τι αποκλείει να αποφάσισαν να μεθοδεύσουν τώρα το παλιό τους σχέδιο, με το πλεονέκτημα που δίνει πλέον ο σημερινός ρόλος της Λαγκάρντ στην ηγεσία του ΔΝΤ;
