Καθήκον της νέας κυβέρνησης είναι, πέρα από το γιγαντιαίο έργο της αναδιοργάνωσης του κράτους, να δημιουργήσει, να ενθαρρύνει, να διευκολύνει και να συμβάλλει με κάθε μέσο που έχει στη διάθεσή της, στη δημιουργία θεσμών, εστιών, πυρήνων, ομάδων, φορέων, συλλογικοτήτων, που θα ενεργοποιούν την κοινωνία σε όλους τους τομείς και τα επίπεδα της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ζωής. Συλλογικότητες που θα λειτουργούν ανεξάρτητα από το κράτος, αλλά από τη φύση και τη δομή τους η λειτουργία τους θα είναι ευεργετική για τη συνολική προσπάθεια που πρέπει να καταβληθεί προκειμένου όχι μόνο να βγούμε το ταχύτερο δυνατό από το πηγάδι που μας έχουν ρίξει, αλλά να βάζουμε συνεχώς λιθαράκια που θα συναρμολογούν τη νέου τύπου κοινωνία που πρέπει να χτίσουμε.
Αυτά τα λιθαράκια θα αξιοποιούν το ανθρώπινο δυναμικό, θα παράγουν ιδέες και, επίσης πολύ σημαντικό, θα αποτελούν μικρά οχυρά στον κορμό της κοινωνίας που θα στηρίζουν και θα διαφυλάσσουν όλο το εγχείρημα της Αριστεράς. Γιατί η εκλογική νίκη και η διακυβέρνηση στεριώνουν όταν το έδαφος πάνω στο οποίο στέκονται μεταβληθεί από κινούμενη άμμος σε σταθερή πλατφόρμα ανόδου. Όταν δημιουργούνται μέσα στην κοινωνία θεμέλια, αντηρίδες, αντίβαρα και πολλαπλασιαστές. Αντερείσματα και λιμενοβραχίονες για την απόκρουση και εξουδετέρωση των αρνητικών κυμάτων και πηγές ενέργειας και δράσης που αθροιστικά σε επίπεδο χώρας και κοινωνίας αυξάνουν τη δυναμική αφενός της αριστερής πολιτικής αφενός της παραγωγικής, υλικής και πνευματικής, ανασυγκρότησης.
Χωρίς αυτό το κοινωνικό υπόβαθρο, η αριστερή εξουσία θα είναι ανυποστήριχτη και ευάλωτη και η ισχύς της ισχνή. Χωρίς αυτή την κοινωνική συμμετοχή, η αναγέννηση και η μεταμόρφωση της ίδιας της κοινωνίας ανέφικτη.
Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα. Η απογοήτευση από την κατάρρευση του σοσιαλιστικού στρατοπέδου παραμένει έντονη. Η αυτομόληση της σοσιαλδημοκρατίας στο νεοφιλελευθερισμό βρίσκεται σε εξέλιξη και οι αρνητικοί της κραδασμοί είναι πολύ αισθητοί. Οι δομές της αστικής δημοκρατίας, τα κύτταρα του κοινωνικού κράτους, οι δικλείδες ασφαλείας και συμμετοχής, έχουν καταρρακωθεί. Η ενσωμάτωση, η διαπλοκή και η διαφθορά διαπότισαν και απαξίωσαν τα κοινοβούλια, την τοπική αυτοδιοίκηση, τα συνδικάτα, τους συνεταιρισμούς και τα κόμματα. Δεν έμεινε τίποτα όρθιο.
Η επιστροφή της Αριστεράς
Η Αριστερά πρέπει να επανεφευρεθεί στην Ευρώπη, όπου αριστερά θεωρούνται τα εκφυλισμένα κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας και τα μαραμένα κόμματα των πρασίνων. Σ’ αυτό, ο ΣΥΡΙΖΑ πρωτοστατεί και, μάλιστα, με μεγάλη εμβέλεια. Ήταν από κάθε άποψη απίθανο και από πολλές πλευρές παράδοξο, αλλά είναι πέρα για πέρα και πολύ αληθινό. Η Αριστερά επανέρχεται πανηγυρικώς στην Ευρώπη από ένα μικρό παράθυρο, που λέγεται Ελλάδα!
Αλλά για να αποκτήσει αυτό σάρκα και οστά και να στεριώσει κατ’ αρχήν στον τόπο του, χρειάζεται παράλληλα να αποκαθίστανται οι κολόνες της λαϊκής συμμετοχής. Γιατί, πώς να αρχίσεις να συναρμολογείς ένα νέο κράτος, μια νέα οικονομία, μια νέα κοινωνία, χωρίς αυτοδιαχειριζόμενους δήμους, χωρίς αντιπροσωπευτικά μαζικά συνδικάτα, χωρίς υγιείς αγροτικούς και εμπορικούς συνεταιρισμούς, χωρίς δημοψηφίσματα και λαϊκές συνελεύσεις;
Εννοείται ότι όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά θα γίνουν, αργά ή γρήγορα, εάν είναι ξεκαθαρισμένα στο μυαλό μας από τώρα και εμπεριέχονται στοιχεία τους σε όλες τις εφαρμογές μας. Κι όταν οι προϋπάρχουσες καταστάσεις δεν είναι εύκολο να εξυγιανθούν, να εκδημοκρατιστούν και να γίνουν παραγωγικές, θα χρειαστεί να κάνουμε παρακάμψεις δημιουργώντας παράλληλες μορφές σε νέες βάσεις που σταδιακά θα αφομοιώσουν ή θα αχρηστεύσουν ό,τι δεν μπορεί να βελτιωθεί και να εκσυγχρονιστεί.
Και η ευκαιρία είναι τώρα. Που υπάρχει πλατιά συμφωνία για ριζικές αλλαγές. Ευκαιρία που αν δεν αξιοποιηθεί θα πάει στράφι και η κοινωνία θα γυρίσει απογοητευμένη στο παλιό, το χρεοκοπημένο, αλλά οικείο.
Από το κράτος στην κοινωνία
Όμως, πολλά απ’ αυτά που πρέπει να γίνουν δεν πρέπει να γίνουν από το κράτος, αλλά από τους πολίτες. Το κράτος μπορεί και πρέπει να είναι αρωγός. Να ενθαρρύνει, να διευκολύνει και να επιβραβεύει.
Τα κοινωνικά ιατρεία, παντοπωλεία και καφενεία, οι κινηματογραφικές λέσχες, οι κινήσεις πολιτών, οι ομάδες αλληλεγγύης, οι κοινοπρακτικές και ανταλλακτικές επιχειρήσεις, οι καταλήψεις εγκαταλειμμένων χώρων, το κίνημα χωρίς μεσάζοντες, οι καλλιτεχνικές κολεχτίβες, οι αγροτουριστικές συνεταιριστικές μονάδες και οι βιολογικές καλλιέργειες ενσυνείδητων παραγωγών, που ανέρχονται σε εκατοντάδες σε όλη τη χώρα, δείχνουν ότι το συλλογικό πνεύμα αναγεννιέται από κάτω και ότι οι συλλογικές δράσεις, εθελοντικές, ερασιτεχνικές ή επαγγελματικές, έχουν ερείσματα και είναι ζωντανές και βιώσιμες.
Η κυβέρνηση μπορεί αυτό το πνεύμα, αυτή τη διάθεση, αυτή την ανάγκη να την αξιοποιήσει. Να υιοθετήσει τη λαϊκή πρωτοβουλία χωρίς να την καπελώσει, να δημιουργήσει την κατάλληλη νομοθεσία, να βελτιώσει τις τεχνικές και το απαιτούμενο know-how, να εντάξει τα εγχειρήματα σε ένα εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης και να πετύχει με ένα σμπάρο δυο ή και περισσότερα τρυγόνια. Να αναβαθμίσει τη λαϊκή συμμετοχή, να αξιοποιήσει τα ταλέντα των πολιτών, να καταπολεμήσει την ανεργία, να προωθήσει την παραγωγική ανασυγκρότηση και να εδραιώσει τη δημοκρατία σε στέρεα βάση.
Οι συλλογικότητες που προανέφερα δημιουργήθηκαν σε εποχή κρίσης, χωρίς επιχορηγήσεις και επενδυτές. Με το ανθρώπινο δυναμικό που υπάρχει, με προσωπική εργασία και ελάχιστους πόρους. Εάν αυτό το πηγαίο και κατακερματισμένο κίνημα ενισχυθεί με ήπιο και καλοσχεδιασμένο τρόπο, μπορεί να εξελιχθεί σε κίνημα εθνικής σωτηρίας, που θα στηρίξει καθοριστικά την προσπάθεια της κυβέρνησης της Αριστεράς για όσο το δυνατόν πιο ανώδυνη, πιο γρήγορη και πιο δημιουργική έξοδο από την κρίση.
Όσο κι αν τα πράγματα φαίνονται μαύρα κι άραχνα, οι δυνατότητες ανάκαμψης και αναγέννησης υπάρχουν εφόσον στηριχτούμε στην κινητήρια δύναμη της ιστορίας, το λαό, όχι με αφηρημένο και αφοριστικό τρόπο, αλλά με σχέδιο, δουλειά και αποφασιστικότητα.
Στέλιος Ελληνιάδης
