Ενδιαφέρουσες, αλλά χωρίς εκπλήξεις, οι ταινίες της φετινής Μπερλινάλε
Της Ιφιγένειας Καλαντζή
Έντονο το ελληνικό χρώμα στη φετινή Μπερλινάλε, με την Αθηνά-Ραχήλ Τσαγκάρη στην κριτική επιτροπή, τέσσερις ταινίες Ελλήνων σκηνοθετών στο τμήμα Φόρουμ και ντεκόρ μεσσηνιακής γης, στην ταινία του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ. Πολλές και οι διασημότητες που πάτησαν το κόκκινο χαλί (Ματ Ντέιμον, Ίθαν Χοκ, Τζουντ Λο, Τζέρεμι Άιρονς) και αρκετές οι ενδιαφέρουσες ταινίες, δίχως εκπλήξεις.
Από τις 4 ελληνικές συμμετοχές στο τμήμα Φόρουμ:
• Η Κόρη, του Θάνου Αναστόπουλου, που είδαμε στη χώρα μας τον Οκτώβρη, μιλάει για μια 14χρονη κοπέλα που αντιλαμβάνεται τις συνέπειες της κρίσης, μετά τη μυστηριώδη εξαφάνιση του πατέρας της που, όπως ανακαλύπτει, είχε μείνει άνεργος. Ιδιότυπο θρίλερ, με έντονους ήχους και ωραία κινηματογράφηση. Η κάμερα ακολουθεί την έφηβη πρωταγωνίστρια, ανιχνεύοντας την οπτική της νεότερης γενιάς.
• Η αιώνια επιστροφή του Αντώνη Παρασκευά, πρώτη μεγάλου μήκους ταινία της Ελίνας Ψύκου, υιοθετεί μια αποστασιοποιημένη και ειρωνική κινηματογραφική αισθητική, «Λανθιμικού» τύπου. Ένας τηλεπαρουσιαστής εξαφανίζεται για ένα διάστημα, σε ένα απομονωμένο ξενοδοχείο, σχεδιάζοντας τη θριαμβευτική επάνοδό του. Με τραγελαφικά επεισόδια περιγράφεται η δίχως νόημα καθημερινότητα του έγκλειστου πρωταγωνιστή, στιγματίζοντας την (υπο)κουλτούρα των τηλεοπτικών πρωϊνάδικων.
• Σε πιο σκοτεινό κλίμα η ταινία Στο λύκο, της Χριστίνας Κουτσοσπύρου και του Λονδρέζου Άραν Χιούτζ, καταγράφει τη μιζέρια και την απελπισία στην οποία έχουν περιέλθει οι κάτοικοι των απομονωμένων χωριών, με γυρίσματα στην Ορεινή Ναυπακτία και πρωταγωνιστές τους ηλικιωμένους κάτοικους. Οι ήχοι της βροχής, αλλά και τα μοιρολόγια, από το κλαρίνο του Πετρολούκα Χαλκιά, μαζί με το χειμωνιάτικο τοπίο, δημιουργούν μια πένθιμη ατμόσφαιρα, αγγίζοντας την αίσθηση του γενικότερου ζόφου, που επικρατεί στη χώρα μας.
• Ο Αθανάσιος Καρανικόλας δημιουργεί την τρίτη του μυθοπλαστική ταινία Echolot, με Γερμανούς ηθοποιούς, εστιάζοντας σε μια ομάδα εικοσάρηδων, με εναλλακτικές τάσεις. Με πλάνα γεμάτα από όμορφα νεανικά πρόσωπα, ζωντανή ροκ μουσική και αναγνώσεις ποιημάτων, παρουσιάζεται ένα αυθεντικό πορτραίτο νεανικών αναζητήσεων.
Απ’ τις 24 ταινίες του Διαγωνιστικού, ξεχωρίζουν τρεις με πολύ εντυπωσιακές γυναικείες ερμηνείες, που ενδέχεται απόψε να βραβευτούν. Η ρουμάνικη ταινία Childe’s pose, του Κάλιν Πέτερ Νέτζερ, με την εκπληκτική Λουμινίτσα Γκεοργκίου, στο ρόλο μιας δυναμικής μάνας, η χιλιάνικη Gloria (φωτό 1), του Σεμπάστιαν Λέλιο, με την φοβερή Παουλίνα Γκαρσία, στο ρόλο μιας αισθησιακής 60άρας, που θίγει το θέμα ταμπού της σεξουαλικότητας στις ώριμες γυναίκες και η ταινία Camille Claudel 1915 (φωτό 2), του Μπρουνό Ντιμόν, με τη Γαλλίδα Ζιλιέτ Μπινός, να ερμηνεύει συγκλονιστικά την τραγική γλύπτρια, που πέρασε τα τελευταία 20 χρόνια της ζωής σε ψυχιατρείο.
Ο Κεν Λόουτς παρουσίασε, σε ειδική προβολή, το νέο του ντοκιμαντέρ The Spirit of ’45 (φωτό 3), υπενθυμίζοντας τη σημασία της δημιουργίας κράτους πρόνοιας, από το Εργατικό Κόμμα, όταν ανέλαβε μεταπολεμικά την εξουσία, με Εθνικό Σύστημα Υγείας, κρατικοποιήσεις και εργατικές κατοικίες, για τις οικογένειες των προλετάριων, παροχές που ανέτρεψε η Θάτσερ, στο όνομα του φιλελευθερισμού. Ο αυτοαποκαλούμενος μαρξιστής, Κεν Λόουτς, συνεχίζει να παροτρύνει τους θεατές για αντίσταση και πάλη, μέσα από μαζικά κινήματα διαμαρτυρίας.
Ο Τεξανός Τζόσουα Οπενχάιμερ, στο ντοκιμαντέρ The Act of Killing που προβλήθηκε στο τμήμα Πανόραμα, αποκαλύπτει ένα ατιμώρητο έγκλημα, κατά τα πρώτα χρόνια του στρατιωτικού πραξικοπήματος στην Ινδονησία (1965). Το καθεστώς, προκειμένου να αφανίσει τους αντιφρονούντες, είχε παραχωρήσει σε παραστρατιωτικές και εγκληματικές οργανώσεις την εξουσία να εκτελούν μαζικά, όσους θεωρούσαν κομμουνιστές.
Ο Οπενχάιμερ ζήτησε από τους ίδιους τους βασανιστές να κάνουν αναπαράσταση των πράξεών τους, μπροστά στην κάμερα, με το πρόσχημα ότι γυρίζει ταινία. Η κυνικότητα με την οποία αποδέχτηκαν να μακιγιαριστούν για τα γυρίσματα είναι ενδεικτική όχι μόνο της διεστραμμένης φύσης τους, αλλά και της ατιμωρησίας που απολάμβαναν όλα αυτά τα χρόνια. Κατά την αναπαράσταση των εκτελέσεων αφυπνίζονται όμως και μηχανισμοί συνειδητοποίησής τους.
Μια από τις πιο συγκλονιστικές πτυχές του ντοκιμαντέρ είναι και η αποκάλυψη ότι πολλοί από τους εκτελεστές ήταν μέλη της πολυμελούς ακροδεξιάς οργάνωσης Πανκασίλα, που εξακολουθεί να υφίσταται, με μέλη της ακόμα και στη σημερινή κυβέρνηση. Μήπως μας θυμίζει κάτι αυτό;
