Δημοσιεύουμε την ανοιχτή επιστολή που έστειλε ο Ιταλός συνταξιούχος καθηγητής πανεπιστημίου, Άντζελο Μπαράκα, στους νεολαίους του FFF. με τους οποίους συνεργάζεται στη Φλωρεντία. Το FFF (Fridays For Future) είναι ένα παγκόσμιο κίνημα διαμαρτυρίας κατά της κλιματικής αλλαγής το οποίο, εκτός από αρκετούς νεολαίους, έχει αγγίξει και τις ευαισθησίες των ελίτ της παγκοσμιοποίησης.
του Άντζελο Μπαράκα
Μετάφραση: Άβα Μπουλούμπαση
Αγαπητοί νεολαίοι και φοιτητές,
Για όποιον δεν με γνωρίζει, ήμουν καθηγητής φυσικής, συνταξιούχος σήμερα, στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας. Η διδασκαλία υπήρξε η μεγάλη μου αγάπη και όποιοι από σας ήταν φοιτητές μου μπορούν να επιβεβαιώσουν ότι στα 47 συνολικά χρόνια διδασκαλίας, πάντα έλεγα ξεκάθαρα τη γνώμη μου, για να βοηθήσω τους φοιτητές να σχηματίσουν ελεύθερα και τη δική τους, ακόμη κι αν αυτή ήταν διαφορετική.
Εδώ και 50 χρόνια ασχολούμαι με περιβαλλοντικά και αντιπολεμικά θέματα, και πρέπει να ομολογήσω ειλικρινά ότι πολύ συχνά χρειάστηκε να έρθω σε ρήξη με τις διαφωνίες των συναδέλφων μου.
Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η απόφαση σας να συμπαραταχτείτε με τους επιστήμονες στο θέμα της κλιματικής αλλαγής: θεωρώ ότι αυτή είναι μια σημαντική επιλογή, αλλά προσωπικά βρίσκω ότι έχει υπέρ και κατά, και, ως προς τα κατά ιδιαίτερα, θα ‘θελα να σας πω συνοπτικά τη γνώμη μου.
Από την αρχή της επιστημονικής μου πορείας ήμουν σταθερά αντίθετος στην «ουδετερότητα» της Επιστήμης ως προς τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές συνθήκες και έκανα πάντα πολύ συγκεκριμένη κριτική στην «εγγενή αντικειμενικότητα» ή τις απόλυτες αλήθειες της
Νομίζω ότι οι άνθρωποι της γνώσης είναι, αναμφισβήτητα, πυλώνες για την κοινωνία, και οι αναλύσεις και οι απόψεις τους αποτελούν σημείο αναφοράς και εκκίνησης, αλλά δεν πρέπει να θεωρείται αυτονόητη μια άνευ όρων συμπαράταξη μαζί τους. Φυσικά δεν παραγνωρίζω καθόλου πόσο σημαντικό είναι που, ως προς το κλίμα, η πλειοψηφία των επιστημόνων καταγγέλλει την εξαιρετική σοβαρότητα της σημερινής κατάστασης και ζητά επίμονα την αντιστροφή της καθώς και τη λήψη άμεσων μέτρων.
Όμως εγώ, στην επιστημονική μου ενασχόληση και στην κοινωνική, αλλά και τη φιλοπεριβαλλοντική και ειρηνιστική μου δράση (δυο τομείς που ποτέ δεν διαχωρίζω), πολλές φορές χρειάστηκε να αντιπαρατεθώ στην πλειοψηφία των συναδέλφων μου. Από την αρχή της επιστημονικής μου πορείας ήμουν σταθερά αντίθετος στην «ουδετερότητα» της Επιστήμης ως προς τις κοινωνικές, οικονομικές, πολιτισμικές συνθήκες –ειδικά σε σχέση με την εξουσία, αφού οι μισοί επιστήμονες απασχολούνται σε τομείς σχετικούς με τις πολεμικές δραστηριότητες–, και έκανα πάντα πολύ συγκεκριμένη κριτική στην «εγγενή αντικειμενικότητα» ή τις απόλυτες αλήθειες της (της Επιστήμης).
Αναφέρω για παράδειγμα μια προσωπική μου εμπειρία. Αν κατά τις δεκαετίες του 1970 και 1980 είχε γίνει αποδεκτή η γνώμη που υποστήριζαν τότε πολλοί επιστήμονες και μηχανικοί, θα παρέμεναν ενεργά μέχρι σήμερα διάφορα πυρηνικά προγράμματα. Η έκβαση του δημοψηφίσματος του 1987 είχε σαν αποτέλεσμα την ματαίωση των πυρηνικών προγραμμάτων στην Ιταλία, αν και οι περισσότεροι επιστήμονες είχαν εκφράσει τότε αντίθετη γνώμη.
Επίσης, στο δεύτερο δημοψήφισμα του 2011, αν και με πιο μετριοπαθείς θέσεις, πολλοί επιστήμονες είχαν ταχθεί υπέρ της επανέναρξης των πυρηνικών προγραμμάτων (και νομίζω ότι πολλοί απέφυγαν να εκφράσουν ανοιχτή τη γνώμη τους). Η δική μου γνώμη για τα πυρηνικά (τόσο για κοινωφελείς, όσο και για πολεμικές εφαρμογές), ήταν και παραμένει ξεκάθαρη: δεν κρίνω σκόπιμο να την αναλύσω εδώ, αλλά όποιος ενδιαφέρεται, μπορεί να μου ζητήσει περισσότερες πληροφορίες.
Σας λέω καθαρά και ξάστερα ότι το κίνημα σας θα όφειλε να ακούσει πρώτα τις αναλύσεις και τις απόψεις των επιστημόνων, να τις συγκρίνει προσεκτικά, να πάρει υπόψη του όλες τις έγκυρες υποδείξεις, να τις συζητήσει, να τις συγκρίνει συνολικά, αλλά μετά να καταλήξει ανεξάρτητα στα δικά του συμπεράσματα, εκτιμήσεις και επιλογές. Αυτή είναι μια αναγκαία προϋπόθεση πιστεύω, και αυτή θα είναι η δύναμη του κινήματος σας. Εγώ θυμάμαι πάντα και προσπαθώ να εφαρμόσω ένα σύνθημα που είχε γραφτεί σε τοίχο του Πανεπιστημίου La Sapienza της Ρώμης το 1968, όταν ήμουν 29 ετών: «Μη μας δίνετε συμβουλές, μπορούμε να κάνουμε λάθη και μόνοι μας». Εγώ σε αυτή την κατεύθυνση προσπαθώ να πορεύομαι.
Σας χαιρετώ όλες και όλους, με την ευχή το κίνημα σας να ριζώσει και να ισχυροποιηθεί, και να καταφέρετε να υλοποιήσετε το μέλλον που σας αξίζει, και που η δικιά μου γενιά δεν μπόρεσε να σας προσφέρει.
Υ.Γ.: Μου έχει κάνει μεγάλη εντύπωση μια δημόσια δήλωση του συγγραφέα Αντρέα Καμιλέρι, 93 ετών σήμερα: «Σαν Ιταλός έχω την αίσθηση ότι απέτυχα».
