Το να γράψει κανείς για το νέο βιβλίο του Γιάννη Η. Παππά για τον Πιερ Πάολο Παζολίνι που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις 24 γράμματα, θα απαιτούσε σελίδες επί σελίδων.
Πρόκειται για έναν τόμο-αναφορά που περιλαμβάνει κείμενα του Παζολίνι, συνεντεύξεις του, ένα μεγάλο αφιέρωμα στη δολοφονία του, κείμενα σημαντικών προσωπικοτήτων για τον Παζολίνι (Μοράβια, Σαρτρ, Μπερτολούτσι, Μαρία Κάλλας, Έλσα Μοράντε κ.ά.), ποιήματα για τον Παζολίνι, επιστολές δικές του και φίλων του, ποιήματά του και αναλυτική εργογραφία και βιβλιογραφία.
Περιλαμβάνεται και φωτογραφικό υλικό.
Διαβάζοντας το βιβλίο αυτό πιστεύω πως αποκτάς μια συνολική εικόνα για την προσωπικότητα και το έργο του μέσα από τις πολλές αντιφάσεις του, τις προκλήσεις, τη δημιουργικότητα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα φαίνεται να έδειξε μια πολύ μεγαλύτερη διορατικότητα που απλοποιείται απ’ ό,τι η Αριστερά της εποχής του. Σε ζητήματα όπως η εξαφάνιση των διαλέκτων, η γλώσσα, η κυριαρχία του καταναλωτισμού, η ιδεολογική απορρόφηση της εργατικής τάξης –τα οποία εκείνα τα χρόνια προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις–, σήμερα μοιάζει να επιβεβαιώνεται η γνώμη του Παζολίνι:
«…Το Κέντρο έχει αφομοιώσει ολόκληρη τη χώρα, η οποία ήταν ιστορικά τόσο διαφοροποιημένη και πλούσια σε πρωτότυπους πολιτισμούς, στον εαυτό της. Ξεκίνησε ένα έργο ομογενοποίησης που κατέστρεψε κάθε αυθεντικότητα…»
«Ο φασισμός… δεν μπόρεσε να ξύσει την ψυχή του ιταλικού λαού: ο νέος φασισμός, μέσω των νέων μέσων επικοινωνίας και πληροφόρησης (ιδίως ακριβώς της τηλεόρασης), όχι μόνο την έξυσε, αλλά την έσκισε, την παραβίασε, την ασχήμυνε για πάντα…»
«…όλο το πνεύμα της ιταλικής γλώσσας θα τείνει να χάσει την ιδιαιτερότητα και την εκφραστικότητα για να αποκτήσει καθαρή επικοινωνιακή ικανότητα. Αυτό είναι σίγουρα μια εξαθλίωση, μια απώλεια της “ανθρωπιάς”. Όσον αφορά τους νέους, υιοθετούν τέλεια αυτόν τον τυποποιημένο και πανομοιότυπο τρόπο ομιλίας: ακόμη και εκείνοι που αγωνίζονται ενάντια στην κοινωνία που τον εκφράζει…»
Συνέντευξη στον Κώστα Στοφόρο
Θα μπορούσατε να μας περιγράψετε συνοπτικά το σχεδιάγραμμα της έκδοσης αυτής για τον Παζολίνι;
Το βιβλίο εκδόθηκε με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 χρόνων από τη γέννηση του Παζολίνι. Στο βιβλίο υπάρχουν 7 ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει κείμενα του ίδιου του Παζολίνι για διάφορα εμβληματικά θέματα της προβληματικής του Παζολίνι, όπως είναι ο μαρξισμός, ο ρόλος της τηλεόρασης και της κατανάλωσης στη διαμόρφωση του σύγχρονου ανθρώπου, η σχέση του Παζολίνι με την εξουσία και τη θρησκεία και πολλά άλλα. Στη δεύτερη ενότητα, που είναι και η μεγαλύτερη (150 σελίδες) περιλαμβάνονται οι σημαντικότερες συνεντεύξεις του Παζολίνι, οι οποίες μας δίνουν την ευκαιρία να κατανοήσουμε σε βάθος την προσωπικότητα του μεγάλου διανοητή. Η τρίτη ενότητα είναι αφιερωμένη στα γεγονότα που προηγήθηκαν της δολοφονίας, αλλά και στις έρευνες που έγιναν το 2009, 34 χρόνια μετά το έγκλημα. Στην τέταρτη ενότητα φίλοι και συγγενείς του Παζολίνι γράφουν γι’ αυτόν και τη σχέση που είχαν μαζί του φωτίζοντας πολλές πλευρές της προσωπικότητάς του. Στην πέμπτη και στην έκτη ενότητα δημοσιεύονται ποιήματα Ελλήνων και Ιταλών ποιητών αφιερωμένα στον Παζολίνι, καθώς και επιστολές του προς διάφορα σημαντικά πρόσωπα. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με τέσσερα εμβληματικά ποιήματα του Παζολίνι καθώς και με τη μοναδική, ως τώρα, βιβλιογραφία για τον ποιητή στα ελληνικά.
Τι είναι αυτό που σας αγγίζει περισσότερο στη ζωή και στο έργο του Παζολίνι;
Αυτό που με αγγίζει περισσότερο είναι ο αγώνας που έκανε να καθιερωθεί στην ιταλική πολιτιστική σκηνή, οι μεγάλες δυσκολίες που πέρασε αλλά και ο τραγικός και άδικος θάνατός του. «Έφυγε» άγρια δολοφονημένος σε μια ηλικία που θα μπορούσε να προσφέρει ακόμη πολλά. Το έργο όμως που μας άφησε είναι πολυδιάστατο και σημαντικότατο. Είναι στη διακριτική ευχέρεια των νέων ανθρώπων να το ανακαλύψουν και να το μελετήσουν, αφού στα ελληνικά έχει μεταφραστεί ένα μεγάλο μέρος από το πολυδιάστατο έργο του.
… “Έφυγε” άγρια δολοφονημένος σε μια ηλικία που θα μπορούσε να προσφέρει ακόμη πολλά. Το έργο όμως που μας άφησε είναι πολυδιάστατο και σημαντικότατο…
Αν έπρεπε να διαλέξετε μεταξύ του ποιητή, του πεζογράφου και του σκηνοθέτη Παζολίνι, τι θα διαλέγατε;
Ο Παζολίνι ήταν ένας μεγάλος διανοητής ο οποίος ασχολήθηκε με όλα τα είδη του λόγου αλλά και με την κινηματογραφική σκηνοθεσία. Είναι δύσκολο κανείς να διαλέξει κάποια από τις πολλές ιδιότητες του Παζολίνι και αυτό γιατί ο Παζολίνι είναι όλα αυτά μαζί αξεχώριστα. Μου αρέσει πολύ ο ποιητής αλλά μου αρέσει περισσότερο ο σκηνοθέτης και ο δοκιμιογράφος. Ασυμβίβαστος μέχρι τέλους, άβολος διανοούμενος για το σύστημα, προκλητικός εραστής της ουτοπικής επανάστασης του υποπρολεταριάτου το οποίο, σύμφωνα με τον Παζολίνι, ήταν ο φορέας μιας ταπεινότητας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια παλιγγενεσία του κόσμου.
Νομίζω οι Έλληνες έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση μαζί του. Πώς το ερμηνεύετε αυτό;
Πράγματι οι Έλληνες έχουμε μια ιδιαίτερη σχέση με τον Παζολίνι, ο οποίος είναι πιο γνωστός στη χώρα μας κυρίως ως σκηνοθέτης παρά ως ποιητής, πεζογράφος ή δοκιμιογράφος. Εξάλλου πολλές από τις ταινίες αυτές έχουν ως βάση αρχαίους ελληνικούς και χριστιανικούς μύθους. Ποιος δεν έχει δει το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο ή τη Μήδεια με την Κάλλας ή τον Οιδίποδα ή το Θεώρημα. Ο Παζολίνι αγαπούσε πολύ την Ελλάδα και δεν είναι τυχαίο ότι ήταν βαθύς γνώστης της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, ο καλύτερος μεταφραστής αρχαίων ελληνικών κειμένων στα ιταλικά, από το πρωτότυπο κείμενο. Παράλληλα, ήταν στενός φίλος µε τη Μαρία Κάλλας. Μαζί επισκέπτονταν την Ελλάδα, κυρίως τα καλοκαίρια, ενώ αλησμόνητες ήταν οι διακοπές τους στον Σκορπιό του Ωνάση. Επίσης ο Παζολίνι, ήταν αυτός που προλόγισε τις δύο ποιητικές συλλογές του Αλέκου Παναγούλη, συντρόφου της Οριάνα Φαλάτσι, με την οποία ήταν στενοί φίλοι.
Οι Έλληνες, τουλάχιστον οι μεγαλύτεροι, αγαπούν τον Παζολίνι γιατί μίλησε με ειλικρίνεια και επαναστατική θέρμη για τα δικαιώματα και τις ανάγκες των απλών καθημερινών ανθρώπων. Υπερασπίστηκε με όλες του τις δυνάμεις τους καταπιεσμένους και ανυπεράσπιστους, τους υποπρολετάριους των προαστίων των μεγάλων ιταλικών πόλεων, αν και στο τέλος διαψεύστηκε από την εξέλιξη της ιταλικής κοινωνίας αλλά και των σύγχρονων βιομηχανικών και καταναλωτικών κοινωνιών οι οποίες αλλοτριώνουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν υπόδουλο και υποταγμένο στην κατανάλωση και στην εξουσία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης.
Σήμερα ξέρουμε πια πώς δολοφονήθηκε; Θα υπάρξει ποτέ κάθαρση για το έγκλημα;
Όπως αναφέρεται και στο βιβλίο, το 2009 (34 χρόνια μετά τη δολοφονία) ξεκίνησε μια επανέναρξη των ερευνών για την υπόθεση Παζολίνι, με βάση τα νεότερα στοιχεία που είχαν προκύψει. Όπως αποδείχτηκε η δολοφονία του Παζολίνι ήταν μια πολιτική δολοφονία και τη διέπραξαν πέντε άτομα, μεταξύ αυτών και οι δύο αδελφοί Μπορσελίνο – μέλη του ιταλικού φασιστικού κόμματος. Τώρα, που οι πρωταγωνιστές αυτής της φοβερής δολοφονίας έχουν φύγει από τη ζωή όλη η συζήτηση για το έγκλημα έχει μόνο ιστορικό χαρακτήρα. Όμως, πιστεύω ότι στο συλλογικό υποσυνείδητο είναι εντυπωμένη η άποψη ότι ο Παζολίνι δολοφονήθηκε, επειδή ενοχλούσε με τις παρεμβάσεις του και την αρθρογραφία του το λεγόμενο «σύστημα Τσέφις» (έλεγχος της πληροφόρησης, διαφθορά των κομμάτων, σχέσεις με μυστικές υπηρεσίες, υπεροχή της οικονομικής έναντι της πολιτικής εξουσίας).
