Μια ενδιαφέρουσα ομιλία του Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος
Σημαντικά ζητήματα έθιξε στην ομιλία του ο Μποαβεντούρα ντε Σόουζα Σάντος. Ο Πορτογάλος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κόιμπρα μίλησε σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Πουλαντζά με θέμα: Για μια Πραγματική Δημοκρατία. Νέες μορφές πολιτικής συμμετοχής και δράσης στην Ιβηρική χερσόνησο. Σταχυολογούμε, σε ελεύθερη απόδοση, μερικά σημεία της τοποθέτησής του:
Σήμερα χρειαζόμαστε εναλλακτικές απαντήσεις στην ανισότητα που αυξάνεται με ραγδαίους ρυθμούς. Σε ένα διώροφο λεωφορείο του Λονδίνου μπορεί να χωρέσει… ο μισός πλούτος του πλανήτη. Βασική προϋπόθεση για να αναζητηθούν αυτές είναι το να χτιστεί και μια εναλλακτική σκέψη. Για να είμαστε πραγματικά ρεαλιστές, οφείλουμε να σκεφτούμε ουτοπικά. Στην εποχή των πολλαπλών φαντασιώσεων χρειαζόμαστε πολιτική φαντασία. Να εξεγερθούμε αλλά για να γίνουμε… επαρκώς εξεγερμένοι οφείλουμε να σκεφτούμε το αδύνατο. Έτσι αλλάζει ο κόσμος.
Αν θέλουμε να πράξουμε, δεν χρειάζεται να χτίσουμε κάποιο «ιστορικό υποκείμενο» αλλά να δούμε τον τρόπο που εκδηλώνονται τα διάφορα κινήματα και να ενισχύσουμε την ενότητα που δημιουργείται μέσα σε αυτά. Για παράδειγμα, το κίνημα ViaCampesina αποτελεί σύμπραξη αγροτών, κινημάτων για τη δημόσια υγεία, καταναλωτών και οικολογικών κινημάτων. Έχουμε ανάγκη για μια «νέα κοινή γνώμη». Να αρθρωθούν κοινές πολιτικές και κοινά προγράμματα. Αλλά και έναν νέο τύπο κομμάτων που θα προσδιορίζονται περισσότερο ως «κόμματα των κινημάτων». Λείπει ένας ελκυστικός τρόπος να πολιτικοποιήσουμε την πολιτική. Για να δοθεί πολιτική φωνή στους ποικίλους τρόπους που εκφράζεται και αντιστέκεται η κοινωνία. Αλλιώς, μια σειρά εμπειρίες θα μένουν αναξιοποίητες.
Η αντιπροσωπευτική, φιλελεύθερη δημοκρατία έχει μονοπωλήσει τη… δημοκρατία. Απαιτείται συνδυασμός οριζόντιας και κάθετης αντιπροσώπευσης. Οι κύκλοι ανθρώπων που διαβουλεύονται είναι απολύτως αναγκαίοι. Γιατί μόνο έτσι μπαίνει στο επίκεντρο το τι πραγματικά αφορά τους ανθρώπους. Αλλά και πιο στρατηγικά, αφού τα κόμματα είναι πια αφοσιωμένα στο να κερδίζουν εκλογές. Να σκεφτούμε τη συνύπαρξη διαφορετικών τύπων οικονομίας. Καπιταλισμός, συνεταιριστικά εγχειρήματα, αυτοδιαχείριση κ.ά. Γιατί, στην πραγματική ζωή, μέσα σε αυτό το περιβάλλον ζουν οι άνθρωποι. Αλλά και τη συνύπαρξη αντιπροσωπευτικής, άμεσης και κοινοτικής δημοκρατίας (π.χ. Βολιβία). Να σκεφτούμε για τα δικαιώματα της Φύσης, για τη Μητέρα-Γη. Να επανιδρύσουμε το κράτος. Δίπλα στις τρεις εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) να τεθεί ο κοινωνικός και λαϊκός έλεγχος.
Συχνά ξεχνάμε το «σύστημα παραγωγής» και αναφερόμαστε κάπως αφηρημένα στην πολιτική, τη συμμετοχή, τη δημοκρατία. Παρ’ όλα αυτά, πριν συζητήσουμε γι’ αυτό, προέχει ν’ ανακαλύψουμε και να δοκιμάσουμε μέσα στα σύγχρονα κινήματα διάφορες καινοτομίες και κοινωνικούς πειραματισμούς που σαφώς έχουν σχέση και με τον τρόπο παραγωγής και με τις παραγωγικές σχέσεις.
