Με αφορμή την αναφορά της συνεργάτιδάς σας Βέρας Δαμόφλη στους Άθλιους του Β. Ουγκώ («Ο μικρός Γαβριάς στα οδοφράγματα», Φύλλο 103, 18/2/12, σελ. 12) δράττομαι της ευκαιρίας να επιστήσω την προσοχή των αναγνωστών σας σε ένα σημείο.
Το βιβλίο του Ουγκώ είναι πραγματικά ένα αριστούργημα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Δυστυχώς όμως η μετάφραση του Γιάννη Κουχ (έχω την υποψία ότι πρόκειται για μεταφραστικό ψευδώνυμο του Γιάννη Κουχτσόγλου) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη (και προ ετών μοίρασε η Ελευθεροτυπία) είναι συντομευμένη κατά πολύ σε σχέση με το γαλλικό πρωτότυπο, δίχως αυτό να αναφέρεται, παραπλανώντας έτσι τον ανυποψίαστο αναγνώστη. Ο μεταφραστής μάλιστα, δεν έχει παραλείψει απλώς κάποια κεφάλαια –πρακτική που συνηθιζότανε παλαιότερα, και το αναφέρω αυτό γιατί η μετάφραση του Γιάννη Κουχ πρωτοκυκλοφόρησε το 1953 από την Μορφωτική Εταιρεία– αλλά έχει στην κυριολεξία μεταγράψει, και όχι μεταφράσει, μια «σύνοψη» του πρωτοτύπου. Κάθε παράγραφο του Ουγκώ, ας πούμε 10 αράδων, ο μεταφραστής την «μεταγράφει» με μια δική του 5 αράδων, που αποδίδει σε γενικές γραμμές και εν συντομία τα γραφόμενα του πρωτοτύπου, ενώ συστηματικά παραλείπει να μεταφράσει τα ποιήματα και τους στίχους που παραθέτει ο Ουγκώ! Το αποτέλεσμα είναι ένα βιβλίο 980 αιραιοτυπωμένων σελίδων.
Αντιθέτως, οι δύο παλαιότερες, πλήρεις, μεταφράσεις που έχω υπόψιν μου –του Γιώργη Κοτζιούλα, κυκλοφόρησε το 1955, και του Μανώλη Σκουλούδη που κυκλοφόρησε το 1953– καταλαμβάνουν 1.400 πυκνοτυπωμένες σελίδες, περίπου 60% περισ σότερο κείμενο δηλαδή από τη μετάφραση Κουχ, αν ληφθεί υπόψη η διαφορά στη στοιχειοθέτηση. (Για την ιστορία να αναφέρω ότι η πρώτη μετάφραση του έργου στα ελληνικά έγινε το 1862 –χρονιά που πρωτοκυκλοφόρησε και στα γαλλικά το βιβλίο- από τον Ιωάννη Ισιδωρίδη Σκυλίτση, και μια άλλη από τον Μάρκο Αυγέρη το 1922, μα δεν τις έχω δει ποτέ και δεν μπορώ να τις κρίνω).
Όποιος, λοιπόν, θα ήθελε να διαβάσει το εξαιρετικό βιβλίο του Ουγκώ, καλά θα κάνει να αναζητήσει μία από αυτές τις μεταφράσεις στα παλαιοβιβλιοπωλεία ή σε κάποια δανειστική βιβλιοθήκη και να αποφύγει τη μετάφραση των εκδ. Λιβάνη.
Υ.Γ. Δεδομένου ότι οι φιλότιμες μεταφραστικές προσπάθειες του Κοτζιούλα και του Σκουλούδη είναι σήμερα κάπως ξεπερασμένες γλωσσικά, θα ήταν ευχής έργον να αναθέσει κάποιος εκδότης σε έναν δόκιμο μεταφραστή την εκ νέου μετάφραση των Αθλίων. Στην μετά-ΔΝΤ εποχή, η ανάγνωσή του θα μας ωφελήσει πολλαπλώς.
Ευχαριστώ για τη φιλοξενία
Κώστας Δεσποινιάδης
