Διαβάζοντας το εξαιρετικό μυθιστόρημα της Φραντσέσκα Μελάντρι «Σωστό αίμα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη, σκέφτηκα πόσο ενδιαφέρουσα θα ήταν μια συνέντευξη μαζί της. Χάρη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπόρεσα να έρθω σε επαφή μαζί της και δέχτηκε πρόθυμα να μου μιλήσει για το βιβλίο της.
Στο επίκεντρο του ενδιαφέροντός της βρίσκεται μεν η αποικιοκρατία και τα όσα έχει αφήσει πίσω της, όμως το μυθιστόρημα είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια μορφή καταγγελίας. Πάντως σκαλίζει βαθιά την πληγή και δεν χαρίζεται καθόλου στους συμπατριώτες της και στα όσα έκαναν στην Αφρικανική χώρα, με τα όνειρα –τις ψευδαισθήσεις– ανασύστασης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
Εξίσου βαθιά είναι η ανάλυσή της και για το σήμερα. Οι περιγραφές για το μακρύ ταξίδι των μεταναστών/προσφύγων στην Ευρώπη, είναι συγκλονιστικές. Οξύτατη και η κριτική της στο πολιτικό σύστημα της Ιταλίας που βασίζεται στη διαφθορά.
Θα βρείτε πολλές ομοιότητες με τα όσα συμβαίνουν και στη δική μας χώρα με την κάθε είδους διαπλοκή. Πολιτική και δικαστική εξουσία έτοιμες για εξυπηρετήσεις κάθε είδους επιχειρηματιών.
Το μεγαλύτερο μέρος του μυθιστορήματος, πέρα από το μέρος της εισβολής και κατοχής της Αιθιοπίας μέσα από φλας μπακ, διαδραματίζεται στην περίοδο του Μπερλουσκόνι…
Πώς άφησαν οι Ιταλοί να συμβεί αυτό;
Η κεντρική ηρωίδα του βιβλίου η ασυμβίβαστη εκπαιδευτικός Ιλάρια σκέφτεται κάποια στιγμή: «…Το πιο απογοητευτικό σ’ όλη αυτή την ιστορία με το αεροδρόμιο δεν είναι η αλαζονεία της εξουσίας, η σιγουριά της ατιμωρησίας, η φιλοσοφία που έγινε σύστημα για να μπορούν οι λίγοι να κλέβουν τους πολλούς, αλλά το γεγονός ότι μόνο ελάχιστοι μπαίνουν στον κόπο να διαμαρτυρηθούν… …(ωστόσο) δεν έχει το δικαίωμα να τον κατηγορεί, αυτόν και άλλους τριαντάρηδες, λέγοντας πως αποτελούν μια γενιά εγωιστική και επιπόλαιη. Σάμπως η δική της είναι πολύ καλύτερη; Η προηγούμενη όμως… εκείνη φυσικά και ήταν διαφορετική. Μπορεί να αυτοκαταστράφηκε με τις υπερβολές και τις αναταραχές της δεκαετίας του ’70, αλλά …διάβολε! Όταν είδαν τις αδικίες του κόσμου, βάλθηκαν να κάνουν πολιτική. Η γενιά της Ιλάρια, αντίθετα, όταν είδε τις αδικίες του κόσμου, ξεκίνησε ψυχανάλυση… Και στο μεταξύ ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι εκλεγόταν ξανά και ξανά…»
«Ο σημερινός κόσμος –με την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση κ.λπ.– διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με το πώς χειρίστηκε και εξακολουθεί να χειρίζεται η Δύση τη μνήμη του αποικιακού της παρελθόντος»
Ποιο ήταν το κίνητρο που σας έκανε να γράψετε ένα μυθιστόρημα με επίκεντρο την Ιταλική Κατοχή στην Αιθιοπία;
Στην πραγματικότητα, το επίκεντρο του μυθιστορήματός μου δεν είναι τόσο η Ιταλική Κατοχή της Αιθιοπίας, αλλά η σχέση μεταξύ αυτής της ιστορικής περιόδου και του παρόντος που ζούμε.
Δεν ενδιαφέρομαι πολύ για το παρελθόν από μόνο του, αλλά για τον τρόπο που το παρόν είναι χτισμένο πάνω του, μέσω της μνήμης, μέσω της λήθης, μέσω της ανάληψης ή της μη ανάληψης ευθύνης για όσα έχουν συμβεί.
Και με ενδιαφέρει στο επίπεδο της κοινωνίας και της λεγόμενης «επίσημης» ιστορίας, όπως περιγράφεται στα βιβλία, στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και στις δημόσιες εκδηλώσεις, αλλά επίσης –καθώς είμαι μυθιστοριογράφος και όχι ιστορικός– στο πιο προσωπικό επίπεδο: πώς διαμορφώνεται η ίδια μας η ζωή σε συνάρτηση με το παρελθόν – τόσο σε συλλογικό όσο και σε ατομικό επίπεδο.
Και δεδομένου ότι ο σημερινός κόσμος –με την παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση κ.λπ.– διαμορφώνεται σε μεγάλο βαθμό σε σχέση με το πώς χειρίστηκε και εξακολουθεί να χειρίζεται η Δύση τη μνήμη του αποικιακού της παρελθόντος, και αφού είμαι Ιταλίδα επέλεξα να γράψω ένα μυθιστόρημα στο οποίο το παρόν είναι συνυφασμένο με εκείνη την περίοδο, μέσω της ιστορίας μιας οικογένειας.
Προφανώς δεν είναι τυχαίο ότι το όνομα του βασικού ήρωα του μυθιστορήματος είναι Attila Profeti. Μπορείτε να πείτε κάτι περισσότερο για την επιλογή σας να χρησιμοποιήσετε αυτό το όνομα;
Πάντα μου αρέσει πολύ να επιλέγω τα ονόματα για τους χαρακτήρες στα μυθιστορήματά μου. Μερικά από αυτά μπορεί να σημαίνουν κάτι, κάποια άλλα όχι τόσο πολύ, είτε όχι απαραίτητα, αλλά όλα πρέπει να «ταιριάζουν» με τον χαρακτήρα. Πώς ή γιατί ταιριάζουν, δεν μπορώ να εξηγήσω, απλά ξέρω πότε ένα όνομα το κάνει και σίγουρα και όταν δεν το κάνει. Το όνομα Attilio / Attila είναι πηγή πολλών αστείων, προβληματισμών, προβολών και σκέψεων από άλλους χαρακτήρες – θα αφήσω τους αναγνώστες να τους ανακαλύψουν, ελπίζοντας ότι θα τους αρέσει να το κάνουν όσο κι εγώ όταν το έγραφα.
Ένα από τα θέματα που σας απασχολεί είναι το ζήτημα της διαφθοράς στην πολιτική και της αδιαφορίας των πολιτών να αντιδράσουν. Πιστεύετε ότι θα υπάρξει αλλαγή πορείας στο εγγύς μέλλον;
Το αίτημα για πιο ανοιχτές και πραγματικές δημοκρατίες είναι ένα από τα σημαντικά αιτήματα στον σημερινό κόσμο. Είναι όμως πολύ ισχυρή και η αντίσταση από τα διεφθαρμένα συστήματα προκειμένου να διατηρηθεί το σημερινό status quo. Επομένως, θα δούμε μια πολύ έντονη σύγκρουση στο προσεχές μέλλον, που θα επιδεινωθεί και από τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο εξαιτίας της πανδημίας Covid-19. Όλα παίζονται και τίποτα δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Αυτό θα φέρει πολύ ενδιαφέρουσες αλλά και πολύ επικίνδυνες εξελίξεις. Όμως πάντοτε η ανθρώπινη ιστορία ήταν ενδιαφέρουσα και επικίνδυνη.
Ποια είναι η σημασία της μνήμης για εσάς;
Η μνήμη δεν είναι γεγονός, ούτε έννοια. Η μνήμη είναι μια διαδικασία. Από τη φύση της, που είναι η φύση της ανθρώπινης συνείδησης, είναι πλάνα και αναξιόπιστη. Έτσι, το πρώτο πράγμα που πρέπει να καταλάβουμε ώστε να προσεγγίσουμε σωστά το θέμα της μνήμης, είναι ότι όποτε κάποιος ισχυρίζεται ότι την κατέχει και ότι το παρελθόν είναι ένα και μοναδικό, τότε καταλαβαίνουμε ότι αυτό που πραγματικά θέλουν, είναι να ελέγξουν το παρόν. Έτσι, η μνήμη έχει αξία μόνο όταν είναι διάλογος και όχι μονόλογος.
Πρέπει ακόμη να προσθέσουμε την ιδέα ότι από τη στιγμή που έχουμε θυμηθεί, έχουμε ανακαλύψει, έχουμε αλλάξει, μπορεί και το να ξεχνάμε να είναι σωστό για να προχωρήσουμε ένα βήμα παραπέρα.
Υπάρχει τρόπος καταπολέμησης του ρατσισμού ή είναι πολύ αργά; Πόσο καιρό θα μας καθορίζει το «σωστό αίμα»;
Θα απαντήσω με τα λόγια ενός από τους μεγαλύτερους διανοούμενους του περασμένου αιώνα, ενός λαμπρού μυαλού που διαμόρφωσε σε μεγάλο βαθμό την ψυχή του Κινήματος Αφροαμερικανικών Πολιτικών Δικαιωμάτων της δεκαετίας του ’60, του Τζέιμς Μπόλντουιν: «Δεν μπορώ να είμαι απαισιόδοξος γιατί είμαι ζωντανός. Το να είσαι απαισιόδοξος σημαίνει ότι έχεις συμφωνήσει ότι η ανθρώπινη ζωή είναι ένα ακαδημαϊκό ζήτημα ». Και όχι, η ζωή δεν είναι ακαδημαϊκό ζήτημα.
Ποιες αλλαγές επέφερε η πανδημία στην ιταλική κοινωνία;
Η πανδημία δεν έχει τελειώσει, επομένως είναι ακόμα αδύνατο να δούμε ποιες αλλαγές –εννοώ πραγματικές, διαρθρωτικές αλλαγές– θα επιφέρει. Νομίζω ότι είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι αυτή η πανδημία είναι μόνο το πρώτο κεφάλαιο της εποχικής αναταραχής που αλλάζει τον κόσμο μας –σίγουρα όχι μόνο την Ιταλία– για πάντα. Είμαστε δρομείς που μόλις αφήσαμε πίσω μας την αφετηρία, και αυτό δεν θα είναι σπριντ, αυτό θα είναι μαραθώνιος.
Η φωτογραφία της συγγραφέως είναι του Carlo Traina
