Οι λαοί μπορούν να διεκδικήσουν και να πετύχουν μια άλλη προοπτική
Του Σαμίρ Αμίν
Η τελευταία έκθεση της CIA, σχετικά με την «κατάσταση της ανθρωπότητας το 2025», δεν περιέχει ιδιαίτερα νέα πράγματα για όποιον παρακολουθεί προσεκτικά την πολιτική και οικονομική επικαιρότητα. Παρ’ όλα αυτά, μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε καλύτερα τον τρόπο και τα όρια σκέψης της αμερικανικής ιθύνουσας τάξης. Αφού τη μελέτησα προσεκτικά, θα μπορούσα να συνοψίσω ως εξής τα συμπεράσματά μου:
- Είναι πολύ ανεπαρκής η διορατικότητα των ιθυνόντων της Ουάσινγκτoν.
- Αυτή η ιθύνουσα τάξη δεν μπορεί να αντιληφθεί το ρόλο των «λαών» στο ιστορικό γίγνεσθαι.
- Κανένας από τους «ειδικούς», των οποίων ζητείται η γνώμη, δεν θεωρεί πιθανό -και, πολύ περισσότερο, «αποδεκτό»- έναν τρόπο διαχείρισης διαφορετικό από εκείνον που η παραδοσιακή οικονομία αναγνωρίζει ως «επιστημονικό» (τη «φιλελεύθερη» και «παγκοσμιοποιημένη» καπιταλιστική οικονομία) και δεν βλέπει καμία εναλλακτική και πειστική απάντηση στο «φιλελεύθερο καπιταλισμό».
- Η εντύπωση που δημιουργείται, ύστερα από μια τέτοια ανάγνωση, είναι ότι σε τελική ανάλυση, η ηγεσία των ΗΠΑ έχει προκαταλήψεις, ιδιαίτερα όσον αφορά στους λαούς της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Τα «σενάρια» που παρουσιάζονται στην έκθεση, στις συνθήκες αυτές, δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τα όρια της κυρίαρχης σκέψης στις ΗΠΑ, παρά για την πιθανότητα υλοποίησής τους.
Πρώτο σενάριο: Η νίκη της Κίνας
Η Κίνα επιβάλλεται σαν η νέα «ηγεμονική δύναμη», παρασύροντας στη σκιά της μια Ρωσία ανανεωμένη. Μια Ρωσία που έχει καταφέρει να διαφοροποιήσει και να εκμοντερνίσει τη βιομηχανία της και, συγκεκριμένα, τις βιομηχανίες αιχμής, οι οποίες στηρίζονται στις δυνατότητες του εκπαιδευτικού της συστήματος, μια Ρωσία που έχει βγει από τη θέση της χώρας εξαγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου. Επίσης, προβλέπεται μια Ινδία αυτόνομη, αλλά συμβιβασμένη και ένα Ιράν («ισλαμικό» ή όχι) που να βάζει τη σφραγίδα του στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Η επιτυχημένη «διάσκεψη της Σαγκάης» μετατρέπει το ΝΑΤΟ σε ανίσχυρη -και σχεδόν γελοία- συμμαχία, αναγκασμένη να εγκαταλείψει οριστικά το σχέδιό της για τον «οικονομικό έλεγχο του πλανήτη» και τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, με την πρόφαση του «πολέμου κατά της τρομοκρατίας». Η συμμαχία της Σαγκάης εξασφαλίζει τη συμμετοχή της Κίνας και της Ινδίας στο 70% της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου στη Μέση Ανατολή.
Η εικόνα αυτή -ιδιαίτερα ακραία- έχει έναν προφανή ιδεολογικό στόχο: Θέλει να προβάλει το φόβητρο του «κίτρινου κινδύνου» και να κινητοποιήσει τους Ευρωπαίους, ακόμη και τους Άραβες (ιδιαίτερα του Κόλπου), υπέρ του σχεδίου «αντίστασης» της Ουάσινγκτον. Η εικόνα είναι παρατραβηγμένη, γιατί η Κίνα –αν και οι κυρίαρχες τάξεις της είναι «φιλοκαπιταλιστικές»- δεν έχει σκοπό να επιβληθεί σαν «ηγεμονική» δύναμη στον πλανήτη. Το Πεκίνο είναι αρκετά ρεαλιστικό, ώστε να γνωρίζει τον παραλογισμό αυτής της υπόθεσης. Η Κίνα γνωρίζει πολύ καλά πως τα μέσα που έχει στη διάθεσή της, για να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και την Ιαπωνία και να υπερασπίσει τα συμφέροντά της (εκτός από την πρόσβαση στο πετρέλαιο) είναι πολύ περιορισμένα. Το Πεκίνο θα μπορούσε να ελπίζει σε μια ενδυνάμωσή του, μόνο αν η Κίνα κατάφερνε να συμπαρασύρει μαζί της (και όχι «πίσω» της) όλο το Νότο.
Δεύτερο σενάριο
Το δεύτερο «σενάριο», αντίθετα, καθαγιάζει την οριστική κατάρρευση του «Σχεδίου της Σαγκάης», την έκρηξη του εφήμερου σχηματισμού, που είναι το BRIC, την έκρηξη της σύγκρουσης Κίνας-Ινδίας, τη στασιμότητα της Ρωσίας και την απόρριψη του εθνικιστικού σχεδίου του Ιράν. Τίποτα από αυτά δεν είναι εντελώς απίθανο. Παραμένει το γεγονός πως αυτή η «ολοκληρωτική» επιτυχία των ΗΠΑ μοιάζει υπερβολικά με αυτό που θα επιθυμούσε η Ουάσινγκτον για να γίνει πιστευτή.
Με στόχο μια άλλη κατεύθυνση
Η ανάλυση που προτείνω παρακάτω –σε ασυμφωνία με τις υπερβολές της Ουάσινγκτον (και άλλες παρόμοιες)- βασίζεται σε άλλες αφορμές για προβληματισμό και τη συνδέω με τους στόχους «μετασχηματισμού» του κόσμου (δηλαδή, του κοινωνικού συστήματος των χωρών που εξετάζουμε και σε συνάρτηση με τις διεθνείς ισορροπίες), που ελπίζουμε να προωθήσουμε. Η μέθοδος απαιτεί να δώσουμε χώρο σε «μια διαφορετική κοινωνική αντίληψη», αυτή που απαντά στα συμφέροντα των λαϊκών τάξεων και των εθνών.
Για έναν «καλύτερο κόσμο» απαιτούνται τόσο κοινωνικές ισορροπίες στο εσωτερικό καθεμίας από τις εθνικές συνιστώσες του συστήματος, που είναι πιο ευνοϊκές προς τις λαϊκές τάξεις, όσο και μια διεθνής τάξη πιο ευνοϊκή προς τις χώρες του Νότου, «αναδυόμενες» ή «περιθωριοποιημένες». Τίθεται μόνο ένα ερώτημα: Ποιοι είναι οι πιθανοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν προς αυτή την κατεύθυνση και ποιες στρατηγικές μπορούν να οδηγήσουν προς αυτό το αποτέλεσμα; Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή, η «σύγκρουση Βορρά-Νότου» και ο αγώνας για τη σοσιαλιστική υπέρβαση του καπιταλισμού –ακόμη κι αν είναι «αποκομμένα» από τις στρατηγικές των κυρίαρχων τάξεων που ηγεμονεύουν στις χώρες του Νότου- εξαρτώνται άμεσα από τις απόψεις των λαών.
Όλα τα «προχωρήματα», ακόμη και τα πιο μικρά, αποσπασματικά και επιμέρους που εντάσσονται στην προοπτική των πόθων και των ελπίδων μας, πρέπει να υποστηρίζονται. Για παράδειγμα, ο επαναπροσανατολισμός της ανάπτυξης που να δίνει περισσότερο χώρο στην ενίσχυση των σχέσεων συνεργασίας Νότου με Νότο. Αλλά παραμένει αναγκαίο να προχωρήσουμε πολύ πιο πέρα από ό,τι έχει ξεσπάσει εδώ κι εκεί, ως απάντηση στην κρίση, ιδιαίτερα σε αυτά που αφορούν στη συνεργασία Νότου με Νότο. Αυτή θα έχει νόημα, αν επιτρέψει στις «αποκλεισμένες» χώρες -ιδιαίτερα στην Αφρική- να μπουν στην εποχή της αναπόδραστης εκβιομηχάνισης.
Για να εισάγουμε την ενίσχυση της κοινωνικής προόδου στο εσωτερικό των εθνών και την αυτονομία στις διεθνείς σχέσεις, απαιτούνται δημοκρατικά «προχωρήματα». Αλλά ο εκδημοκρατισμός προχωρά με την πάλη των τάξεων, που είναι ο μοναδικός τρόπος με τον οποίο οι λαϊκές τάξεις μπορούν να επιβάλουν τη συμμετοχή τους στα κέντρα λήψης αποφάσεων και όχι μέσα από την ενίσχυση της εξουσίας της «μεσαίας τάξης», που επιτυγχάνεται χάρη στην αντιπροσωπευτική δημοκρατία «δυτικού τύπου», τη μόνη που γνωρίζουν προφανώς οι ειδικοί των ΗΠΑ.
Ο Σαμίρ Αμίν είναι οικονομολόγος, πρόεδρος του Παγκόσμιου Φόρουμ για Έναν Άλλο Κόσμο.
Από το www.michelcollon.info.
Τα «σενάρια» που παρουσιάζονται στην έκθεση, δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τα όρια της κυρίαρχης σκέψης στις ΗΠΑ, παρά για την πιθανότητα υλοποίησής τους
