Του Βασίλη Μουλόπουλου
Η οικονομική κρίση, όπως λέει μάνατζερ μεγάλου εκδοτικού συγκροτήματος, αρχίζει από τις φωτοτυπίες. «Όταν σου παραγγέλνουν να χρησιμοποιείς και τις δυο όψεις του χαρτιού, η κρίση είναι εδώ». Το χαρτί ασφαλώς δεν πρέπει να σπαταλιέται, όμως η κρίση στα μίντια είναι δραματική.
Ήταν αναμενόμενο. Η φούσκα των ΜΜΕ ήταν μοιραίο να σκάσει μαζί με τη χρηματοπιστωτική φούσκα.
Στο κυρίαρχο –για τα τελευταία τριάντα χρόνια– μοντέλο του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, η ενημέρωση έχει κι αυτή μεταλλαχθεί σε ένα εμπόρευμα ή, καλύτερα, σε ένα σύνθετο χρηματοπιστωτικό προϊόν, που πρέπει να αποφέρει κέρδη στα οικονομικά συμφέροντα που έχουν επενδύσει στη βιομηχανία των μίντια. Κι επειδή το εμπόρευμα-ενημέρωση πωλείται με ζημιές, το κέρδος των επενδυτών πρέπει να έρθει έμμεσα: μπίζνες με το Δημόσιο και ποδηγέτηση της πολιτικής εξουσίας υπέρ των ιδιωτικών συμφερόντων.
Η οικονομική κρίση, που βρίσκεται σε εξέλιξη, απειλεί να σαρώσει στο πέρασμά της οικονομικές, κοινωνικές και εργασιακές σχέσεις. Να καταστρέψει πολλές αξίες, μεταξύ των οποίων και τη δημοσιογραφία. Η αναδιάρθρωση του κεφαλαίου και της εργασίας βρίσκεται σήμερα στον πυρήνα της ταξικής πάλης, και ο ρόλος των ΜΜΕ θα είναι βασικός ως ο ιδεολογικός μηχανισμός της συναίνεσης στις πολιτικές εξόδου του κεφαλαίου από την κρίση. Ήδη οι «κουκουλοφόροι» των μίντια έχουν πιάσει δουλειά στα τηλεπαράθυρα του καθεστώτος, εκβιάζοντας τη χώρα με χρεωκοπία, ζητώντας την καταστολή των κοινωνικών συγκρούσεων, ποινικοποιώντας κάθε άλλη πρόταση από το μονόδρομο του Συμφώνου Σταθερότητας.
Για να επιτύχει όμως η επιχείρηση τρομοκράτησης, είναι αναγκαίο να εξοντωθεί ο εσωτερικός εχθρός: οι εργαζόμενοι στα ΜΜΕ. Όπως εξηγεί ο προαναφερθείς μάνατζερ, «οι καιροί είναι ιδανικοί για να εκβιάσουμε τους πολιτικούς, αποσπώντας “διευκολύνσεις”, και ταυτόχρονα να τακτοποιήσουμε τα εσωτερικά των επιχειρήσεών μας». Και οι τακτοποιήσεις έχουν πράγματι ξεκινήσει: απολύσεις, μείωση μισθών, de facto και de jure νομιμοποίηση της ελαστικής εργασίας. Η «εξυγίανση», βέβαια, δεν θα εξυγιάνει τις επιχειρήσεις των μίντια, απλώς θα απαξιώσει οριστικά την ήδη απαξιωμένη ενημέρωση.
Το τέλος της Ιστορίας μπορεί να μην επαληθεύτηκε, όμως το τέλος της δημοσιογραφίας είναι πολύ κοντά.
Υπάρχει ελπίδα; Μόνο μία: επιστροφή στις θεμελιώδεις αξίες της δημοσιογραφίας. Μίντια και δημοσιογράφοι ελεύθεροι, με σεβασμό στην είδηση, ελευθερία στις ιδέες, τήρηση της δεοντολογίας. Να ξαναγίνει η δημοσιογραφία Τέταρτη Εξουσία, για να ελέγχει και να αποκαλύπτει τις καταχρηστικές συμπεριφορές των τριών θεσμικών εξουσιών και να στηρίζει τις αδύναμες τάξεις και ομάδες. Να πάψει να είναι εξουσία ίδια με τις άλλες –ή, μάλλον, χειρότερη από τις άλλες– και να ξαναγίνει αντι-εξουσία.
