«Δοκεῖ γὰρ αὕτη ἡ ἡλικία μάλιστα ἐπιμελείας δεῖσθαι»
Ξενοφώντα, Κύρου Ανάβασις
Η κρίση που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, μέρος της ευρωπαϊκής και αποτέλεσμα της διεθνούς κρίσης που ξέσπασε το 2008, έχει επηρεάσει την ελληνική κοινωνία σε όλο της το φάσμα. Πρόκειται για κρίση αξιών, αρχών, ιδεολογιών και κατ’ επέκταση κρίση οικονομική και πολιτική.
Η οικονομική κρίση έχει επιφέρει βίαιες αλλαγές στο βιοτικό επίπεδο και ανατροπή των ισορροπιών στην οικογένεια, σε βαθμό που πλέον μιλάμε για «ανθρωπιστική κρίση». Τα παιδιά, ο πιο αδύναμος κρίκος, επηρεάζονται άμεσα, αφενός εξαιτίας των αλλαγών στον τρόπο ζωής της οικογένειας και αφετέρου λόγω των αλλαγών στον ψυχισμό των γονέων, οι οποίοι πλήττονται από τις συνέπειες της φτώχειας, της ανεργίας και των κοινωνικών ανισοτήτων, ενώ παράλληλα έχουν φορτωθεί ενοχές, οι οποίες οδηγούν σε θλίψη και απόγνωση.
Σχετικές μελέτες δείχνουν ότι τα παιδιά που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας, παρουσιάζουν τριπλάσιο κίνδυνο εμφάνισης ψυχικών διαταραχών, σε σχέση με τα παιδιά των πιο εύρωστων οικονομικά οικογενειών. Το ψυχικό στρες των γονιών, αποτέλεσμα των οικονομικών δυσχερειών, προκαλεί στους ίδιους συναισθηματικά προβλήματα, καταθλιπτικές εκδηλώσεις, συγκρούσεις στις σχέσεις του ζευγαριού καθώς και προβλήματα συμπεριφοράς, τα οποία αντανακλούν αρνητικά στη σχέση και στη συμπεριφορά τους απέναντι στα παιδιά.
Το αίσθημα σύγχυσης και ανασφάλειας των γονέων που απορρέει από την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, γίνεται αντιληπτό από τα παιδιά. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται, αφουγκράζονται, διαισθάνονται. Οι σχέσεις στην οικογένεια αναδιαμορφώνονται. Ο γονιός που παρουσιάζει αγχώδη διαταραχή, αδυνατεί να απορροφήσει τα άγχη του παιδιού του. Ο καταθλιπτικός δεν μπορεί να κατευνάσει τις αγωνίες του, να δημιουργήσει συναισθήματα φροντίδας και συνθήκες σταθερότητας. Πολλές φορές, η οδύνη των γονέων συνδέεται με κατάχρηση ουσιών, σκληρή και ανάρμοστη προς τα παιδιά συμπεριφορά, σωματική τιμωρία κλπ. Όσο το άγχος της οικογένειας αυξάνεται, τόσο οι ενδοοικογενειακές συγκρούσεις γίνονται πιο έντονες, αυξάνοντας παράλληλα τις πιθανότητες παραμέλησης και κακοποίησης των παιδιών.
Πρέπει επίσης να αναφερθεί η σημαντική αύξηση των παιδιών που φιλοξενούνται σε ιδρύματα τα τελευταία χρόνια. Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία ιδρυμάτων, όπως του Ιδρύματος Χατζηκώστα και της Κιβωτού του Κόσμου, σύμφωνα με τα οποία, τα αιτήματα φιλοξενίας παιδιών την τελευταία 5ετία, παρουσιάζουν αύξηση 100%-400%.
Ο παιδικός κόσμος καταρρέει βίαια. Τα παιδιά αναγκάζονται να μεγαλώσουν γρηγορότερα, γεγονός που επιδρά αρνητικά στον ψυχισμό τους και εκδηλώνεται με προβλήματα συμπεριφοράς. Διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι οι εκδηλώσεις διαφοροποιούνται ανάλογα με την ηλικία και κατηγοριοποιούνται ως εξής:
Προσχολική ηλικία: διαταραχές ύπνου, νυχτερινή ενούρηση, απώλεια ελέγχου σφιγκτήρων, νευρικότητα, εκρήξεις θυμού, τραυλισμός, φόβος για το σκοτάδι, ανορεξία, απομόνωση, πιπίλισμα δακτύλου.
Σχολική ηλικία: υπερβολική προσκόλληση στους γονείς, άρνηση για το σχολείο, χαμηλή σχολική απόδοση, διάσπαση προσοχής, διαταραχές ύπνου και διατροφής, νευρικότητα, επιθετικότητα, αντιδραστικότητα, απώλεια ενδιαφέροντος για αγαπημένες δραστηριότητες, απομόνωση, αντικοινωνικότητα.
Εφηβεία: ψυχοσωματικά συμπτώματα, αδυναμία συγκέντρωσης, διαταραχές ύπνου και διατροφής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλά επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας, χαμηλή σχολική απόδοση, αδράνεια, παραίτηση, δυσκολία συμμετοχής σε ομαδικές δραστηριότητες, αντίδραση προς την εξουσία, πρόβλημα στην εύρεση της προσωπικής τους ταυτότητας. Συναισθήματα όπως έλλειψη ελπίδας, ανασφάλεια, φόβος, συχνά οδηγούν σε βίαιη επιθετική και ριψοκίνδυνη συμπεριφορά, χρήση ουσιών, παραβατικότητα, εγκατάλειψη οικογενειακής στέγης και πρώιμη σεξουαλική δραστηριότητα.
Γίνεται σαφές ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα το οποίο γεννά δύο σημαντικά ερωτήματα: Αν έχουμε αντιληφθεί ως κοινωνία τις επιπτώσεις που μπορούν να προκαλέσουν οι πολιτικές της λιτότητας στον παιδικό ψυχισμό, και αν έχουμε προβληματιστεί σε τι είδους ενήλικες τα διαμορφώνουμε…
(Συνεχίζεται στο επόμενο)
